ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ ေျမာက္ဖက္ဖ်ား၊ ကခ်င္ျပည္နယ္က ဧရာဝတီျမစ္ႀကီးရဲ႕ မူလအစမွာ ျမစ္ဆုံဆည္ႀကီး တည္ေဆာက္ေနတာကို ျမန္မာျပည္သူတရပ္လုံးက အုန္းအုန္းကၽြက္ကၽြက္ ကန္႔ကြက္ ေနၾကပါတယ္၊
ဧရာဝတီျမစ္ႀကီးဟာ ျမန္မာႏိုင္ငံ၊ ျမန္မာျပည္သူမ်ားရဲ႕ အသက္ေသြးေၾကာႀကီးပါ၊ တ႐ုတ္ျပည္အတြက္ ေရအားလွ်ပ္စစ္ဓာတ္ေတြ ထုတ္လုပ္ေရာင္းခ်ဖို႔ ရည္ရြယ္ခ်က္နဲ႔ တ႐ုတ္အစိုးရပိုင္ ကုမၸဏီမ်ား ေဆာက္လုပ္ေနၾကတဲ့ ျမစ္ဆုံဆည္ႀကီးဟာ ျမန္မာျပည္အတြက္ ႀကီးမားလွတဲ့ ျပန္ျပင္လို႔မရတဲ့ ပ်က္ဆီး ဆုံး႐ံႈးမႈေတြကို ျဖစ္ေပၚေစမွာပါ၊ အခုအခ်ိန္ကျဖင့္ ျမန္မာအာဏာပိုင္မ်ားအတြက္ အေျပာင္းအလဲ တခုဆီ ေရြ႔လ်ားရမည့္ အခ်ိန္ပါပဲ၊ သူတို႔ဘယ္လို ရပ္တည္ၾကမလဲ၊ ျပည္သူလူထုရဲ႕ အသံကို နားေထာင္၊ ျပည္သူလူထုရဲ႕ ဆနၵကိုလက္ခံၿပီး ဒီမေကာင္းဆိုးဝါးစီမံကိန္းႀကီးကို ရပ္တန္႔ဖို႔ ႀကိဳးစားမွာလား? ဒါမွမဟုတ္ တ႐ုတ္အစိုးရရဲ႕ အက်ဳိးစီးပြါး ကို ကာကြယ္၊ တ႐ုတ္က ေပးကမ္းေနတဲ့ အေထာက္အပံ့ေတြကို ဆက္လက္တပ္မက္ၿပီး ဆည္ႀကီးကို ဆက္ေဆာက္ေစ မွာလား? ျပည္သူလူထုက ေရွ႕က ဖုန္းကြယ္ထားတာေတြကို ေဖာ္ထုတ္ၿပီး အမွန္တရားကို ပို၍ပို၍သိခ်င္ေနခ်ိန္မွာ ေတြ႔ ေနရတာကေတာ့ တ႐ုတ္အာဏာပိုင္မ်ားနဲ႔ ျမန္မာအာဏာပိုင္မ်ားရဲ႕ မစားရ ဝခမန္းေျပာေနတဲ့ ဆည္ႀကီးေၾကာင့္ ရရွိမည့္ အက်ဳိးစီးပြါးေတြအေၾကာင္း လိမ္ညာမႈေတြပါပဲ၊ သမၼတဦးသိန္းစိန္အစိုးရဟာ ျမန္မာႏိုင္ငံကို တ႐ုတ္ႏိုင္ငံရဲ႕လက္ေအာက္ ခံ ျဖစ္ေစေတာ့မွာလား?
(၁) အေစာ္ကားခံရတဲ့ ကခ်င္ျပည္သူမ်ား
ကခ်င္ျပည္သူမ်ားရဲ႕ ျမစ္ဆုံဆည္ေဆာက္လုပ္ေရးကို ကန္႔ကြက္မႈက အင္မတန္မွ အားေကာင္း၊ ခိုင္မာ၊ ျပင္းထန္လွတာ လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္မ်ားကထဲကေန အခုအခ်ိန္အထိပါ၊ ဒါေပမည့္ တ႐ုတ္အာဏာပိုင္ေတြက ကခ်င္ျပည္သူမ်ားက ျမစ္ဆံုဆည္ နဲ႔ အျခားဆည္ႀကီးမ်ား ကခ်င္ျပည္နယ္တြင္းမွာ တည္ေဆာက္တာကို က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ ႀကိဳဆိုေထာက္ခံၾကတယ္လို႔ လိမ္ညာေႂကြးေၾကာ္ၾကပါတယ္။
ဟိုးဝါးဒူးဝါး ေဇာ္ဂမ္ ဆိုတာ ျမစ္ႀကီးနားမွာေနတဲ့ အမ်ားၾကည္ညိဳေလးစားတဲ့ ကခ်င္ေခါင္းေဆာင္တေယာက္ပါ။ သူက တ႐ုတ္အစိုးရက ဒီဆည္ႀကီးေတြ ေဆာက္တာမွာ ရယ္ရြယ္ခ်က္ႏွစ္ခုရွိတယ္လို႔ အခိုင္အမာ ယံုၾကည္ပါတယ္၊ သူက ဒီ လိုေျပာပါတယ္၊ “ဒီေရကာတာ ကိစၥက ရည္ရြယ္ခ်က္ႏွစ္ခု ရိွတယ္ ထင္တယ္။ ပထမ ရည္ရြယ္ခ်က္က ေရအားလွ်ပ္ စစ္ ရဖို႔၊ ဒုတိယ ရည္ရြယ္ခ်က္က တ႐ုတ္ျပည္က ျမန္မာျပည္ကို ႀကိဳးကိုင္ဖို႔၊ လံုၿခံဳေရး ထိန္းခ်ဳပ္ဖို႔ ေရကာတာကို ဗံုးတလံုး ေထာင္ထားသလို လုပ္ထားတာ။ ဒါေၾကာင့္ ကိုယ့္ျပည္သူေတြ ေသမွာကိုေၾကာက္တဲ့ ေခါင္းေဆာင္ေတြက သူတို႔ (တ႐ုတ္) ဘာပဲေျပာေျပာ နားေထာင္ရေတာ့မွာပဲ။ ကိုယ့္ျပည္သူေတြ သန္းခ်ီေသဖို႔ ကိစၥျဖစ္သြားၿပီ။
စဥ္းစားစရာေတြ တ သီတတန္းႀကီး ျဖစ္သြားၿပီ။ ဒါေၾကာင့္ ေတာ္ေတာ္ေၾကာက္တယ္။ ငါတို႔ အက်ဳိးကနည္းၿပီး၊ သူတို႔ အက်ဳိးကမ်ားေနတယ္။ ဒါေၾကာင့္လည္း လက္မွတ္ထိုး အႀကံဳျပဳခဲ့တယ္။ အရင္ဆံုး လက္မွတ္ထိုးခဲ့တယ္။ ေခၚခဲ့ရင္လဲေျပာစရာ အမ်ားႀကီးရိွပါတယ္။” ဒူးဝါးေဇာ္ဂမ္ဟာ သူ႔ဘဝသက္တမ္းမွာ ဆည္ေတြက်ဳိးေပါက္လို႔ ျမစ္ႀကီးနားျမိဳ႕ႀကီး ေရလႊမ္းခံရတာ အႀကိမ္ႀကိမ္ ၾကဳံဖူးခဲ့သူပါ၊ သူအတြက္ေတာ့ ျမစ္ႀကီးနားၿမိဳ႕နဲ႔ ၁၈ မိုင္ေလာက္အကြာမွာ တည္ရွိမည့္ အထပ္ ၅၀ အေဆာက္အအံု တခု ေလာက္ျမင့္မားမည့္ ျမစ္ဆံုဆည္ႀကီးဟာ အခ်ိန္မေရြးေပါက္ကြဲမည့္ ဗုံးအႀကီးႀကီးတခုပါပဲ၊ ကခ်င္ျပည္သူေတြဟာ ဒီဆည္ ႀကီးေတြ ငလ်င္နဲ႔ မိုးသည္းထန္ျခင္း စတဲ့သဘာဝေဘးရန္ေၾကာင့္ျဖစ္ေစ၊ လူသားရဲ႕အမွား ခ်ဳိ႕ရြင္းခ်က္ေၾကာင့္ျဖစ္ေစ၊ ၿပိဳက်ပ်က္ဆီးၿပီး သူတို႔ရဲ႕ ၿမိဳ႕၊ ရြာေတြ ေရလႊမ္းဖ်က္ဆီးခံရမွာကို ေၾကာက္ရြံ႕စိတ္နဲ႔ ရွင္သန္ေနၾကရမွာပါ၊ ဒါေၾကာင့္လဲ ၂၀၀၇ ခုႏွစ္ ေမလမွာ ျမန္မာစစ္အစိုးရနဲ႔ တ႐ုတ္အစိုးရတို႔ ကခ်င္ျပည္နယ္အတြင္းမွာ ဆည္ႀကီး ၇ ခုေဆာက္ဖို႔ သေဘာ တူလိုက္ၾကတယ္ဆိုတဲ့ သတင္းကို ၾကားၾကားခ်င္း ဒူးဝါးေဇာ္ဂမ္နဲ႔ ကျခားကခ်င္ေခါင္းေဆာင္ ၁၁ ဦးဟာ ျမန္မာစစ္အုပ္စု ေခါင္းေဆာင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္မႉးႀကီးသန္းေရႊဆီကို စာတေစာင္ လက္မွတ္ေရးထိုးေပးပို႔ၿပီး ကန္႔ကြက္ခဲ့ၾကပါတယ္။
သူတို႔ခ်ည္းပဲလားဆိုေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး။ ကခ်င္ျပည္နယ္မွာေနထိုင္ၾကတဲ့ ေထာင္နဲ႔ခ်ီတဲ့ ကခ်င္ျပည္သူေတြ၊ ျမန္မာႏိုင္ငံတဝွမ္းလုံးက ျပည္သူေတြက ဒီဆည္ေဆာက္လုပ္ေရးကို ရပ္တန္႔ဖို႔ တ႐ုတ္ နဲ႔ျမန္မာ အာဏာပိုင္မ်ားထံ အႀကိမ္ႀကိမ္ ေတာင္းဆိုခဲ့၊ ေတာင္းဆိုေနၾကတာ ၂၀၀၇ ခုႏွစ္ကတဲကပါ၊ ဒါေပမည့္ တ႐ုတ္အစိုးရကေတာ့ ဒီအသံေတြကို လုံးလုံးလ်ားလ်ား မ်က္ ကြယ္ျပဳၿပီး ဆည္တည္ေဆာက္ေရးကို ဆက္လက္ေဆာင္ရြက္ဖို႔ ပိုင္းျဖတ္ထားပံုရပါတယ္။
စက္တင္ဘာလ ၁၇ ရက္၊ ၂၀၁၁ မွာ ဧရာဝတီျမစ္ဆံုဆည္စီမံကိန္းနဲ႔ ပါတ္သက္ၿပီးအလုပ္႐ုံေဆြးေႏြးပြဲ (၃/၂၀၁၁) ကို ေနျပည္ေတာ္မွာ အမွတ္ (၁) လွ်ပ္စစ္စြမ္းအားဝန္ႀကီးဌာနက ဦးေဆာင္က်င္းပခဲ့ၿပီး ဒီစီမံကိန္းနဲ႔ ပါတ္သက္ေနတဲ့ ဝန္ႀကီး ဌာနမ်ား၊ ပညာရွင္မ်ား၊ တ႐ုတ္အစိုးရ ကုမၸဏီကိုယ္စားလွယ္မ်ားက ျမစ္ဆံုဆည္တည္ေဆာက္ေရးနဲ႔ပါတ္သက္ၿပီး စာတမ္းေတြ တင္သြင္းခဲ့ၾကပါတယ္၊ အဲဒီေဆြးေႏြးပြဲမွာ တ႐ုတ္အစိုးရဘက္က CPI Yunnan International Power Investment Co., Ltd (CPIYN) ရဲ႕ ဥကၠဌ မစၥတာ လီ (Mr. Li Guanghua) တက္ေရာက္ၿပီး “ဧရာဝတီျမစ္ဝွမ္းေဒသ ေရအားလွ်ပ္စစ္စီမံကိန္းမ်ား တည္ေဆာက္ျခင္းသည္ ျမန္မာႏိုင္ငံ လွ်ပ္စစ္စြမ္းအားလုပ္ငန္းမ်ားအတြက္ မဟာဗ်ဴဟာက် ေသာ ေရြးခ်ယ္မႈျဖစ္သည္” (Ayeyawady Basin Hydropower Projects are Strategic Selection for Myanmar Electric Power Industry) လို႔ ေခါင္းစဥ္တပ္ထားတဲ့ စာမ်က္ႏွာ ၃၀ ရွိတဲ့ စာတမ္းတေစာင္ကို တင္သြင္းခဲ့ပါတယ္။
အဲဒီစာတမ္းမွာ မစၥတာလီ က “ကခ်င္ လူမ်ဳိးမ်ားသည္ ျမစ္ဆံုဆည္ေဆာက္လုပ္ေရးလုပ္ငန္းကို ေထာက္ခံၾကသည္” လို႔ တင္ျပသြားပါတယ္၊ သူက ဒီလိုေျပာပါတယ္၊
စီမံကိန္းနဲ႔ပါတ္သက္ၿပီး ေလ့လာသုံးသပ္တဲ့ အဖြဲ႔အစည္းေတြဟာ မတူညီတဲ့ ဘာသာတရား၊ ဘဝ၊ လူမ်ဳိးစု၊ ပညာေရး ေနာက္ခံအသီးသီးက ေဒသခံျပည္သူေတြကိုသူတို႔ရဲ႕ သေဘာထားစစ္တမ္းေတြ ကို ေကာက္ခံခဲ့ပါတယ္ တဲ့၊ အဲဒီစစ္တမ္းေတြအရ သေဘာထားေပးသူေပါင္းရဲ႕ ၈၀ ရာခိုင္ႏႈံးေက်ာ္က ေရအားလွ်ပ္စစ္ စီမံကိန္းဟာ ေဒသခံျပည္သူေတြအတြက္ အလုပ္အကိုင္ အခြင့္အလမ္းေတြနဲ႔ ဝင္ေငြျမင့္မားမႈေတြ ဖန္တီးေပးလိမ့္မယ္လို႔ ယံုၾကည္ၾကပါသတဲ့၊ ၆၂ ရာခိုင္ႏႈံးေက်ာ္က ေရအားလွ်ပ္စစ္စီမံကိန္းဟာ ေဒသတခုလုံးရဲ႕ ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္မႈနဲ႔ စီးပြါးေရး ကို သိသိသာသာျမႇင့္တင္ေပးလိမ့္မယ္လို႔ ယံုၾကည္ၾကပါသတဲ့၊ ၿပီးေတာ့ သေဘာထားေပးသူအမ်ားစုက ႏိုင္ငံရဲ႕ ဖြံ႔ၿဖိဳး တိုးတက္မႈနဲ႔ စီမံကိန္းေဆာင္ရြက္မႈမ်ားကို ေထာက္ခံၾကပါသတဲ့၊ မလြဲမေရွာင္သာ ၁၄ ရာခိုင္္ႏႈံးေလာက္က မေထာက္ခံ ေၾကာင္းေျပာရာမွာေတာင္မွ မစၥတာလီ က အဲဒီလူေတြဟာ စီမံကိန္းေဒသ ျမစ္ဆုံကေန ပထမဆုံး ေရႊ႕ေျပာင္းေပးရမည့္ တန္ဖဲေက်းရြာက ျဖစ္ၿပီး ဒီစီမံကိန္း ေကာင္းေၾကာင္းကိုအေသအခ်ာ နားမလည္ၾကလို႔ ျဖစ္တယ္လို႔ ဆင္ေျခေပးပါေသး တယ္။
အဲဒီ စစ္တမ္းေတြကို ဘယ္တုံးက၊ ဘယ္သူေတြက၊ ဘယ္သူေတြကို၊ ဘယ္မွာ၊ ဘယ္လိုရွင္းျပၿပီး ေကာက္ယူခဲ့တယ္ဆို တာေတာ့ သူက ရွင္းမျပပါဘူး၊ ကခ်င္လူမ်ဳိးမ်ားက ဆည္တည္ေဆာက္ေရးစီမံကိန္းမ်ားကို ေထာက္ခံၾကတယ္လို႔ သူ အရွင္းဆုံးနဲ႔ ေမာက္ေမာက္မာမာ ေႂကြးေၾကာ္လိုက္တာကေတာ့ ဒီျမစ္ဆံုဆည္ေဆာက္လုပ္ေရးကို ရပ္တန္႔ဖို႔ နည္းလမ္း ေပါင္းစံုနဲ႔ တစိုက္မတ္မတ္ေတာင္းဆိုေနၾကတဲ့ ကခ်င္ျပည္သူမ်ားကို အႀကီးအက်ယ္ ေစာ္ကားလိုက္တာပါပဲ။
(၂) ျမန္မာပညာရွင္မ်ား၏ကန္႔ကြက္ခ်က္ကို မ်က္ကြယ္ျပဳျခင္း
မစၥတာ လီ ကေျပာပါေသးတယ္၊ သူတို႔ ကုမၸဏီဟာ ပါတ္ဝန္းက်င္ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ေရးကို အထူးဂ႐ုစိုက္ပါတယ္ တဲ့၊ ဒါေပမည့္ လက္ေတြ႔မွာေတာ့ သူတို႔ဟာ သူတို႔ရဲ႕ အလိုဆနၵနဲ႔ မကိုက္ညီတဲ့၊ သူတို႔ရဲ႕ ဆည္စီမံကိန္းကို မေထာက္ခံတဲ့၊ ျမန္မာပညာရွင္မ်ားတင္ျပတဲ့၊ ပါတ္ဝန္းက်င္ ထိခိုက္မႈဆိုင္ရာသုံးသပ္ခ်က္အစီရင္ခံစာကို လုံးဝလ်စ္လ်ဴ႐ႈထားတာ ေတြ႔ရပါတယ္၊သူ႔အဆိုအရ ၂၀၀၈ ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလမွာ CPI ကငွါးရမ္းထားတဲ့ တ႐ုတ္၊ ျမန္မာပညာရွင္ အေယာက္ ၁၀၀ ေက်ာ္ဟာ ဧရာဝတီျမစ္ဖ်ားက ျမစ္ဆံုေနရာတဝိုက္မွာ ကြင္းဆင္းစစ္ေဆးမႈေတြ ၆လ ေက်ာ္ေဆာင္ရြက္ခဲ့ပါတယ္တဲ့၊ ျမန္ မာပညာရွင္ေတြက BANCA လို႔ေခၚတဲ့ Biodiversity And Nature Conservation Association ကျဖစ္ၿပီး တ႐ုတ္ပညာ ရွင္ေတြကေတာ့ CISPDR လို႔အတိုေကာက္ေခၚတဲ့ Changjiang Institute of Survey, Planning, Design and Research ကျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီပညာရွင္ေတြဟာ ကြင္းဆင္း စစ္ေဆးမႈေတြၿပီးတဲ့ေနာက္ အျပန္အလွန္ေဆြးေႏြးမႈေတြကို ၂၀၀၉ ခု ဇြန္လ နဲ႔ စက္တင္ဘာလအတြင္း ျမစ္ႀကီးနား၊ ဝူဟန္နဲ႔ အျခားေနရာေတြမွာ အႀကိမ္ႀကိမ္ျပဳလုပ္ခဲ့ပါတယ္တဲ့၊ အဲ ဒီေနာက္ ၂၀၁၀ ခုႏွစ္ မတ္လမွာ CISPDR က ဧရာဝတီျမစ္ဖ်ားက ဆည္တည္ေဆာက္ေရးလုပ္ငန္းမ်ားေၾကာင့္ ပတ္ဝန္း က်င္ထိခိုက္မႈ ေလ့လာသုံးသပ္ခ်က္အစီရင္ခံစာ (Environmental Impact Assessment) (EIA) ကို CPI ထံ တင္ျပပါ တယ္တဲ့၊ အဲဒီ CISPDR ကတင္သြင္းတဲ့ EIA က ဆည္တည္ေဆာက္ေရးလုပ္ငန္းကို ပါတ္ဝန္းက်င္ထိခိုက္မႈ အနည္းအ က်ဥ္းသာရွိလို႔ လုပ္သင့္ေၾကာင္း ေထာက္ခံတင္ျပပါသတဲ့၊ ဒါေပမည့္ မစၥတာ လီ က ျမစ္ဆံုဆည္တည္ေဆာက္ေရးကို စြန္႔လႊတ္ဖို႔အၾကံျပဳတဲ့ ျမန္မာပညာရွင္မ်ား BANCA ကတင္ျပတဲ့ EIA ကိုေတာ့ လုံးဝကိုးကားျခင္း မရွိခဲ့ပါ။
အဲဒီ အလုပ္႐ံုေဆြးေႏြးပြဲမွာပဲ BANCA ရဲ႕ ဥကၠ႒ျဖစ္တဲ့ ေဒါက္တာထင္လွ ကလဲ စာတမ္းတေစာင္ တင္သြင္းပါတယ္၊ သူ႔ စာတမ္းကေန မစၥတာ လီ နဲ႔မတူတဲ့၊ ပိုၿပီးမွန္တဲ့အခ်က္အလက္ေတြကို သိခြင့္ရလိုက္ပါတယ္၊ ကြင္းဆင္းစစ္ေဆးတဲ့ ပညာရွင္ ၁၀၀ ေက်ာ္ဆိုေပမည့္ BANCA က ျမန္မာပညာရွင္ေပါင္းက ၈၄ ေယာက္ပါဝင္တာမို႔ တ႐ုတ္ပညာရွင္မ်ားရဲ႕ အ ေရအတြက္က ၃၀ ေက်ာ္ ၄၀ ေလာက္ပဲရွိမယ္လို႔ နားလည္ရပါတယ္၊ ျမစ္ႀကီးနားတဝိုက္က ဆည္ေဆာက္ဖို႔ ရည္ရြယ္တဲ့ ေနရာမ်ားမွာ စံုစမ္းစစ္ေဆးဖို႔ အခ်ိန္ ၇ လ သတ္မွတ္ထားေပမည့္ တ႐ုတ္ပညာရွင္မ်ားဘက္က အကန္႔အသတ္ေတြ ေၾကာင့္ ၂၀၀၉ ခု ဇန္နဝါရီ လလယ္ကေန ဇြန္လအထိ ၅ လပဲ စစ္ေဆးခ်ိန္ရပါသတဲ့၊ ၿပီးေတာ့ BANCA က ျမန္မာပညာ ရွင္မ်ားဟာ ျမန္မာနဲ႔ တ႐ုတ္အစိုးရအၾကားခ်ဳပ္ဆိုတဲ့ စာခ်ဳပ္စာတမ္းမ်ား၊ နားလည္မႈ စာခြၽန္လႊာမ်ားကိုလဲ ေလ့လာခြင့္ မရရွိခဲ့ပါတဲ့၊ ပူးတြဲကြင္းဆင္းစစ္ေဆးမႈ ၿပီးတဲ့ေနာက္ ၂၀၀၉ ခုႏွစ္ ေအာက္တိုဘာလ မွာ ျမန္မာပညာရွင္မ်ားက EIA အ စီရင္ခံစာမူၾကမ္းကို CPI ထံ တင္ျပခဲ့ၿပီး ၂၀၁၀ ခု၊ မတ္လမွာ အၿပီးသတ္အစီရင္ခံစာကို CPI ထံ တင္သြင္းခဲ့တယ္လို႔ သိ ရပါတယ္။
BANCA ရဲ႕အစီရင္ခံစာထဲမွာ ျမန္မာပညာရွင္မ်ားက တ႐ုတ္အာဏာပိုင္မ်ားကို “ျမစ္ဆံုဟာ ကခ်င္တိုင္းရင္းသားမ်ားအ တြက္ေရာ၊ ျမန္မာႏိုင္ငံသားမ်ား အားလုံးအတြက္ပါ အင္မတန္ႀကီးမားလွတဲ့ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္ႀကီး ျဖစ္တာမို႔ ျမစ္ဆံု ဆည္တည္ေဆာက္ေရးကို စြန္႔လႊတ္ဖို႔” အၾကံျပဳထားပါတယ္၊ ၿပီးေတာ့လဲ ေရအားလွ်ပ္စစ္ဓာတ္ထုတ္လုပ္ဖို႔အတြက္ က ခ်င္ျပည္နယ္အတြင္းမွာ အဆင့္ဆင့္ထပ္ၿပီးတည္ေဆာက္မည့္ အႀကီးစားနဲ႔ အလတ္စား ဆည္ႀကီးမ်ားဟာ ဧရာဝတီျမစ္ ႀကီးရဲ႕ ဖြဲ႔စည္းမႈ၊ ေရေနသတၱဝါမ်ား၊ ဇီဝေဗဒ နဲ႔ စိုက္ပ်ဳိးေျမမ်ားအေပၚ ဆိုးဝါးတဲ့ သက္ေရာက္မႈေတြ ရွိမွာျဖစ္တဲ့အျပင္ ျမန္မာႏိုင္ငံသားမ်ားအားလုံးရဲ႕ ဘဝေတြကို ႀကီးမားစြာ ထိခိုက္ေစမွာ ေသခ်ာသေလာက္ ရွိပါတယ္” လို႔ ရွင္းျပထားပါ တယ္၊ ဒါေၾကာင့္လဲ BANCA ပညာရွင္မ်ားက CPI ကို “ျမစ္ဆံုဆည္ေဆာက္လုပ္ေရးကို စြန္႔လႊတ္ၿပီး ယင္းဆည္ႀကီးအ စား ျမစ္ဆံုရဲ႕ အထက္ဖက္ ေမခနဲ႔ မလိခ ျမစ္ႏွစ္စင္းေပၚက သင့္ေတာ္မည့္ ေနရာ ၂ခုမွာ အေသးစား ဆည္ႏွစ္ခုအစား ထိုးေဆာက္လုပ္ဖို႔” အၾကံျပဳထားပါတယ္။
ျမန္မာပညာရွင္မ်ားရဲ႕ အစီရင္ခံစာနဲ႔ အၾကံျပဳခ်က္ေတြကို တ႐ုတ္အာဏာပိုင္မ်ား စိတ္ႀကိဳက္မေတြ႔တာ ထင္ရွားပါတယ္။
BANCA က အာဏာပိုင္မ်ားကို ကခ်င္ျပည္နယ္အတြင္း ေရအားလွ်ပ္စစ္ထုတ္လုပ္ေရးစီမံကိန္းမ်ားကို အတည္ျပဳ ေၾကာင္း မဆုံးျဖတ္ခင္ သိပံၸနည္းက် လူမႈဘဝထိခိုက္မႈဆိုင္ရာ ေလ့လာသုံးသပ္ခ်က္ေတြကို အရည္အခ်င္း ျပည့္ဝတဲ့ လူ မႈေရးသိပံၸပညာရွင္မ်ားနဲ႔ ေဆာင္ရြက္သင့္ေၾကာင္း အၾကံျပဳသလို ဆည္မ်ားေဆာက္လုပ္ျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ ေပၚလာႏိုင္တဲ့ ေကာင္းက်ဳိး၊ ဆိုးက်ဳိး အလားအလာေတြကို စီမံကိန္းေတြကို အတည္မျပဳခင္ ေသေသခ်ာခ်ာ မွ်မွ်တတ သုံးသပ္ဖို႔ အ ေလးအနက္တိုက္တြန္း ထားပါေသးတယ္၊ ဒါေပမည့္လဲ ျမန္မာပညာရွင္မ်ားရဲ႕ တာဝန္သိသိတင္ျပမႈေတြကို တ႐ုတ္အာ ဏာပိုင္မ်ားက အလြယ္တကူပဲ အမိႈက္ပံုထဲ လႊတ္ပစ္လိုက္ၾကပါတယ္၊ အဲဒီေနာက္ သူတို႔ရဲ႕ တ႐ုတ္ပညာရွင္မ်ားက တင္ သြင္းတဲ့ ျမစ္ဆုံဆည္တည္ေဆာက္ေရးကို ေထာက္ခံတဲ့ EIA အစီရင္ခံစာကိုသာ ျမန္မာအာဏာပိုင္မ်ားထံ တ႐ုတ္ပညာရွင္မ်ားနဲ႔ ျမန္မာပညာရွင္မ်ား ပူးတြဲေရးသားတဲ့ အစီရင္ခံစာ အျဖစ္တင္ျပၿပီး ေဆာက္လုပ္ခြင့္ရယူခဲ့တယ္လို႔ ယူဆရပါတယ္၊ ဒီလိုနဲ႔ ျမစ္ဆံုဆည္နဲ႔တကြ အျခားဆည္ႀကီးမ်ားကို ကခ်င္ျပည္နယ္အတြင္းမွာ ၂၀၁၀ ခုႏွစ္ကစၿပီး ေဆာက္လုပ္ေန ပါၿပီ။
အလုပ္ရွင္ျဖစ္တဲ့ CPI နဲ႔ ခ်ဳပ္ဆိုထားတဲ့ ကန္ထ႐ိုက္စာခ်ဳပ္အရ BANCA ဟာ သူ႔ EIA အစီရင္ခံစာကို အမ်ားျပည္သူထံ ခ်ျပခြင့္မရွိဘူးလို႔ ေဒါက္တာထင္လွ ကေျပာပါတယ္၊ ဒါေပမည့္လဲ သူကပဲ ပါတ္ဝန္းက်င္ထိခိုက္မႈ ေလ့လာသုံးသပ္ခ်က္ ဆိုတာ တႀကိမ္တခါထဲလုပ္ၿပီး ေက်နပ္ရမည့္ ကိစၥမဟုတ္ဘဲ အႀကိမ္မ်ားစြာ လုပ္ဖို႔၊ ျပည္သူလူထု သိနားလည္မႈနဲ႔ ပါဝင္ မႈ၊ လူထုရဲ႕ အၾကံေပးခ်က္ေတြကို ထည့္သြင္းစဥ္းစားဖို႔လိုအပ္တဲ့ လုပ္ငန္းစဥ္တခုျဖစ္တယ္လို႔ ေဆြးေႏြးသြားပါတယ္၊ သူ႔ ရဲ႕ အထင္ရွားဆုံး တိုက္တြန္းခ်က္ကေတာ့ အာဏာပိုင္ေတြအေနနဲ႔ ေနာက္ထပ္က်န္ရွိေနေသးတဲ့ ေလ့လာသုံးသပ္မႈ ေတြကို ဆက္လက္ေဆာင္ရြက္ဖို႔ပါ။
(၃) မေသခ်ာတဲ့ အက်ဳိးအျမတ္မ်ားနဲ႔ ေသခ်ာတဲ့ ဆုံး႐ႈံးမႈမ်ား
တ႐ုတ္၊ ျမန္မာ အာဏာပိုင္မ်ားက ဆည္ႀကီးေတြတည္ေဆာက္ၿပီးစီးရင္ ျမန္မာႏိုင္ငံအတြက္ အက်ဳိးအျမတ္ေတြ အမ်ား ႀကီး ရရွိလာလိမ့္မယ္ဆိုၿပီး ခ်ဲ႕ကားေျပာေနၾကပါတယ္။ အဲဒီလို မေသခ်ာတဲ့ အက်ဳိးအျမတ္ေတြကို ထပ္ခါထပ္ခါေျပာၿပီး လူထုကို စည္း႐ုံးေနေပမည့္ ေသခ်ာလွတဲ့ ဆုံးရွုံးမႈေတြကိုေတာ့ မသိခ်င္ေယာင္ေဆာင္ေနၾကပါတယ္၊ မစၥတာ လီ က ဒီေရအားလွ်ပ္စစ္စီမံကိန္းႀကီးေၾကာင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ စီးပြါးေရးဟာ တဟုန္ထိုး ထိုးတက္လာမယ္၊ စီမံကိန္းႀကီးတခုလုံးက အေမရိကန္ေဒၚလာ သန္း ႏွစ္ေသာင္းေက်ာ္ကုန္က်မွာမို႔ ဒီစီမံကိန္းႀကီး ၿပီးသြားရင္ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ ပံုေသပိုင္ဆိုင္မႈ(Fixed Assets) ထဲမွာ ေနာက္ထပ္ အေမရိကန္ေဒၚလာ သန္းႏွစ္ေသာင္း တိုးလာလိမ့္မယ္လို႔ ဆိုပါတယ္၊ ဒီစီမံကိန္းႀကီးမ်ားၿပီး ရင္ ျမန္မာႏိုင္ငံက ႏွစ္စဥ္ထုတ္လုပ္မည့္ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အား မီဂါဝတ္ ၂၀၀၀၀ ရဲ႕ ၁၀ ရာခိုင္ႏႈန္း၊ မီဂါဝတ္ ၂၀၀၀ ကို အလကားရမယ္၊ လုပ္ငန္းလည္ပါတ္ေနတဲ့ အႏွစ္ ၅၀ အတြင္းမွာ ျမန္မာအစိုးရအတြက္ ႏိုင္ငံျခားေငြအက်ဳိးအျမတ္ အေမရိ ကန္ေဒၚလာ သန္းေပါင္း ငါးေသာင္းေလးေထာင္ရမယ္၊ လမ္းေတြ၊ တံတားေတြ၊ ငလ်င္တိုင္းတာေရးစခန္းေတြ အမ်ား ႀကီးလဲ တ႐ုတ္အစိုးရက အခမဲ့ ေဆာက္ေပးဦးမယ္၊ အလုပ္အကိုင္ေတြအမ်ားႀကီးလဲ ဖန္တီးေပးမယ္၊ ၿပီးေတာ့ ကန္ထ ႐ိုက္စာခ်ဳပ္ပါ သေဘာတူညီခ်က္အရ ဒီဆည္ႀကီးေတြကို ေဆာက္လုပ္ၿပီး အႏွစ္ ၅၀ လည္ပါတ္ၿပီးရင္ ျမန္မာအစိုးရကို အခမဲ့့ လႊဲေျပာင္းေပးမွာျဖစ္လို႔ က်ေနာ္တို႔ ႏိုင္ငံက ဒီဆည္ႀကီးေတြကို အခမဲ့ ပိုင္ဆိုင္ႏိုင္လိမ့္မယ္လို႔ ဆိုပါတယ္၊ သူေျပာ သမွ် ေတြက ျမန္မာႏိုင္ငံအတြက္ အေကာင္းေတြခ်ည္းပါပဲ။
ဒါေပမည့္ အဲဒီ အက်ဳိးအျမတ္ေတြဟာ တကယ္ျဖစ္လာဖို႔ အေတာ့္ကို အခြင့္အလမ္းနည္းပါတယ္။ လက္ေတြ႔ဘဝမွာ ဒီ ေလာက္ႀကီးမားတဲ့ ဆည္ႀကီးေတြ ေဆာက္ရာမွာ ကုန္က်စားရိတ္က ခန္႔မွန္းတာထက္ပိုမ်ားတတ္၊ ေဆာက္လုပ္ေရးကာ လက ခန္႔မွန္းတာထက္ ပိုၾကာျမင့္တတ္ၿပီး ထြက္လာတဲ့ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အားကလဲ ေမွ်ာ္လင့္တာထက္ ပိုနည္းတတ္တယ္ ဆိုတာ ႏိုင္ငံတကာ ဆည္မ်ားရဲ႕ အေတြ႔အၾကဳံအရ သိေနရပါတယ္။ လက္တင္အေမရိကတိုက္က အာဂ်င္တီးနား ႏိုင္ငံနဲ႔ ပါရာေဂြးႏိုင္ငံ ႏွစ္ခုၾကားမွာ ေဆာက္ထားတဲ့ ေရခရီတာဆည္ ႀကီး (The Yacyreta Dam) ကို နမူနာေပးခ်င္ပါတယ္။ အဲ ဒီဆည္ႀကီးကို အာဂ်င္တီးနားသမၼတေဟာင္း ကာလို႔စ္မီနန္ (Carlos Menem) က “အလြဲသုံးစားလုပ္မႈမ်ား၏ အထိန္းအ မွတ္ မွတ္တိုင္ႀကီး” (Monument to Corruption) လို႔ အမည္ေပးခဲ့ပါတယ္၊ ေဆာက္လုပ္ေရးကုန္က်စားရိတ္က မူလခန္႔ မွန္းထားတဲ့ ေဒၚလာ သန္းေပါင္း ႏွစ္ေထာင့္ခုႏွစ္ရာ ထက္အဆမ်ားစြာပိုၿပီး ေဒၚလာ သန္းေပါင္း တစ္ေသာင္းတေထာင့္ ငါးရာ ကုန္က်ခဲ့ပါတယ္၊ ေဆာက္လုပ္ခ်ိန္ကာလကလဲ သတ္မွတ္ထားတာထက္ ပိုၾကာၿပီး ၁၉၈၃ ကစတာ ၁၉၉၄ က်မွၿပီး ပါတယ္၊ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အား တႏွစ္ကို မီဂါဝတ္ ၃၁၀၀ ထုတ္ဖို႔ ရည္ရြယ္ထားတာမို႔ ျမစ္ဆံုဆည္ရဲ႕ တဝက္ေလာက္ပဲ ရွိပါ တယ္၊ ဒါေပမည့္ လုပ္ငန္းစတင္လည္ပါတ္တဲ့ ၁၉၉၄ ကစၿပီး ဒီႏွစ္ ၂၀၁၁ ခုႏွစ္အထိ ေမွ်ာ္လင့္ထားတဲ့ လွ်ပ္စစ္ပမာဏရဲ႕ ၆၀ ရာခိုင္ႏႈံးပဲ ႏွစ္စဥ္ထုတ္လုပ္ႏိုင္ပါတယ္၊ ေနာက္လဲ တိုးလာႏိုင္စရာမရွိပဲ ဆက္ၿပီး ေလ်ာ့သြားဖို႔ပဲ ရွိပါတယ္၊ ဒါဟာျဖင့္ မွန္းေခ်နဲ႔ မကိုက္တတ္တဲ့ ေရအားလွ်ပ္စစ္ထုတ္လုပ္ေရး ဆည္ႀကီးမ်ားရဲ႕ ထင္ရွားတဲ့ နမူနာတခုပါ။
ဒီဥပမာ နဲ႔အျခားေသာ အေတြ႔အၾကဳံမ်ားအရ ျဖစ္ႏိုင္ေျခပိုမ်ားတာက ျမစ္ဆံုဆည္အပါအဝင္ ကခ်င္ျပည္နယ္မွာ ေဆာက္ ေနတဲ့ ဆည္ႀကီးမ်ားဟာ ခန္႔မွန္းတာထက္ပိုၿပီး ကုန္က်ႏိုင္တယ္၊ေဆာက္လုပ္ခ်ိန္္ကာလလဲ ပိုၾကာႏိုင္တယ္၊ ၿပီးေတာ့ ထုတ္လုပ္ႏိုင္မည့္ လွ်ပ္စစ္ပမာဏကလဲ ခန္႔မွန္းတာထက္ နည္းႏိုင္ပါတယ္၊ ဒါေၾကာင့္ မစၥတာ လီ ေျပာေနတဲ့ အက်ဳိးအ ျမတ္ေတြဟာ အျပည့္အဝတကယ္ျဖစ္လာဖို႔ မေသခ်ာလွပါ၊ ေနာက္တခ်က္က ဆည္ေတြရဲ႕ သက္တမ္းပါ။ ဆည္ေတြ အားလုံးမွာ အလုပ္လုပ္ႏိုင္စြမ္း (လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အားထုတ္ႏိုင္စြမ္း) သက္တမ္းရွိၿပီး အဲဒီသက္တမ္းဟာ အႏွစ္ ၅၀ ထက္မပို ႏိုင္ပါ၊ ျမစ္ရဲ႕ အဖ်ားကေန စီးလာတဲ့ ေရေတြကို ဆည္ႀကီး နဲ႔ ပိတ္ဆို႔ ဟန္႔တားၿပီး ေရေလွာင္ကန္ႀကီးထဲမွာ စုစည္းထိန္း သိမ္းလိုက္တဲ့အခ်ိန္မွာ ေရေတြမက ေရနဲ႔အတူေမ်ာပါလာတဲ့ ႏုံးေတြ၊ ရႊံ႕ေတြပါ ေရေလွာင္ကန္ႀကီးထဲ ပိတ္မိေနၾကတာပါ၊ အဲဒီ ႏုံးေတြ၊ ရႊံ႕ေတြက ေရေလွာင္ကန္ႀကီးရဲ႕ ၾကမ္းျပင္မွာ သြားစုပံုၾကပါတယ္၊ ေရေလွာင္ကန္ရဲ႕ ၾကမ္းျပင္က ေရထုတ္ တံခါးႀကီးမ်ားရွိတဲ့ အျမင့္ထက္ထက္ အမ်ားႀကီး ပိုနက္တာမို႔ ဒီႏုံးေတြဟာ ေရေတြလို ေရထုတ္ေပါက္ကေန ျမစ္ေအာက္ ပိုင္းကို စီးေမ်ာႏိုင္စြမ္းမရွိပါ၊ ဒီလိုနဲ႔ ႏွစ္ေတြၾကာလာတာနဲ႔ အမွ် ေရေလွာင္ကန္ၾကမ္းျပင္ဟာ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ စုပံုလာတဲ့ ႏုံးမ်ားေၾကာင့္ ျမင့္တက္လာၿပီး ကန္ထဲမွာ ေလွာင္ထားႏိုင္တဲ့ ေရပမာဏက ပို နည္းလာပါတယ္၊ ေရေလွာင္ကန္ထဲ မွာ ေရနည္းတဲ့အတြက္ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အားထုတ္ႏိုင္တဲ့ ပမာဏ ေလ်ာ့နည္းလာၿပီး လုံးဝ ဒါမွမဟုတ္ စီးပြါးေရးအရ အက်ဳိးအ ျမတ္ရွိေအာင္ မထုတ္ႏိုင္တဲ့အခ်ိန္မွာ အဲဒီဆည္ရဲ႕ သက္တမ္းကုန္ပါတယ္၊ ဒီေတာ့ မစၥတာလီ ေျပာသလို အႏွစ္ ၅၀ ၿပီး လို႔ တ႐ုတ္အစိုးရက အဲဒီ ဆည္ႀကီးေတြကို ျမန္မာႏိုင္ငံကို အခမဲ့ လႊဲေပးတဲ့အခါမွာ က်ေနာ္တို႔ ရမွာက ႏုံးေတြ၊ ျခင္ေတြ ျပည့္ေနတဲ့ လူလုပ္အမိႈက္ကန္ႀကီးေတြပဲ ျဖစ္ေနပါလိမ့္မယ္။
မစၥတာ လီ ကေျပာပါေသးတယ္၊ အခုလက္ရွိမွာ ကခ်င္ျပည္နယ္က ဆည္တည္ေဆာက္ေရး လုပ္ငန္းေတြမွာ အလုပ္သ မားေပါင္း ၄၈၁၉ ေယာက္ လုပ္ကိုင္ေနၾကၿပီး အဲဒီအထဲက ၁၄၄၀ ဟာ ျမန္မာႏိုင္ငံသားေတြျဖစ္တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္၊ ဒါ ေပမယ့္ က်ေနာ္တို႔ျမန္မာႏိုင္ငံသားေတြ ဘယ္လိုအလုပ္မ်ဳိးလုပ္ကိုင္ေနရတယ္ ဆိုတာေတာ့ သူကမေျပာပါ၊ သူမေျပာေပ မည့္လဲ အလြယ္တကူမွန္းဆႏိုင္ပါတယ္၊ ေျမက်င္းတူး၊ ေက်ာက္ထု၊ အမိႈက္သိမ္း၊ စတဲ့ အေျခခံအလုပ္ၾကမ္းေတြပဲ ျဖစ္ၿပီး ရမည့္လုပ္အားခကလဲ တ႐ုပ္အလုပ္သမားမ်ားထက္ အဆမတန္နည္းပါလိမ့္မယ္၊ သူေျပာမွပဲ သိရတာက အခုအခ်ိန္မွာ တ႐ုတ္အလုပ္သမားေပါင္း သံုးေထာင္ေက်ာ္ဟာ ကခ်င္ျပည္နယ္အတြင္းမွာ ဝင္ေရာက္လုပ္ကိုင္ေနၾကၿပီး အဲဒီအေရအ တြက္ဟာ ေလးေသာင္းအထိ လာမည့္ႏွစ္မ်ားမွာ တိုးလာမယ္လို႔ သိရပါတယ္၊ ေဒသခံျပည္သူေတြရဲ႕ စကား၊ ယဥ္ေက်းမႈ ကို နားမလည္တဲ့ ႏိုင္ငံျခားသားေတြ ေသာင္းနဲ႔ခ်ီၿပီး ကခ်င္ျပည္နယ္အတြင္းကို က်ဴးေက်ာ္ဝင္ေရာက္ၿပီး ကခ်င္လူမ်ဳိးမ်ား ရဲ႕ အျမတ္တႏိုးထားရာ ျမစ္ဆံု၊ အျမဲစိမ္းသစ္ေတာႀကီးေတြ၊ အဘိုးတန္ ေတာင္ျမင့္မားႀကီးေတြ၊ လွပတဲ့ လြင္ျပင္က်ယ္ ႀကီးေတြကို ဖ်က္ဆီးေနၾကတာဟာျဖင့္ ေဒသခံ ကခ်င္ျပည္သူမ်ားအတြက္ ႀကီးမားတဲ့ သက္ေရာက္မႈႀကီးျဖစ္ပါလိမ့္မယ္။
(၄) မတူညီေသာ စံႏႈံးမ်ား
မစၥတာ လီ ကေျပာပါတယ္၊ သူတို႔ တ႐ုတ္အစိုးရက ျပ႒ာန္းထားတဲ့ ေရအားလွ်ပ္စစ္ဓာတ္ ထုတ္လုပ္ေရး လုပ္ငန္းမ်ား ဆိုင္ရာ စံခ်ိန္စံညႊန္းေတြဟာ (The Chinese Standards) ကမာၻေပၚမွာ အတင္းၾကပ္ဆုံး၊ အဆင့္အတန္းအျမင့္ဆုံး စံ ခ်ိန္စံညႊန္းမ်ား ျဖစ္တယ္လို႔ ဝင့္ႂကြားၿပီး ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္းမွာ တ႐ုတ္အစိုးရေဆာင္ရြက္ေနတဲ့ ေရအားလွ်ပ္စစ္ဓာတ္ ထုတ္ လုပ္ေရးလုပ္ငန္းေတြမွာ စီမံကိန္းေရးဆြဲတာ၊ ဒီဇိုင္းေရးဆြဲတာကစလို႔ တည္ေဆာက္ေရးလုပ္ငန္းမ်ားအထိ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံ ရဲ႕ (The Chinese Standards) စံခ်ိန္စံညႊန္းမ်ားအတိုင္း အတိအက်က်င့္သုံးေနပါတယ္လို႔ ေျပာပါတယ္၊ ဒီေတာ့ သူေျပာ သလို တကယ္ဟုတ္၊ မဟုတ္ ဆန္းစစ္ၾကည့္ၾကရေအာင္ပါ။
၂၀၀၃ ခုႏွစ္ စက္တင္ဘာလမွာ တ႐ုတ္ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္ကေန သဘာဝပါတ္ဝန္းက်င္ထိခိုက္မႈမ်ား ေလ့လာသုံးသပ္ ေရး ဥပေဒ (The Environmental Impact Assessment Law) ကို ျပ႒ာန္းခဲ့ပါတယ္၊အဲဒီ ဥပေဒအရ တ႐ုတ္အစိုးရရဲ႕ စီးပြါးေရးအဖြဲ႔အစည္း အားလုံးဟာ ရည္ရြယ္ထားတဲ့ စီမံကိန္းလုပ္ငန္းႀကီးမ်ားကို အေကာင္အထည္မေဖာ္မီ သဘာဝ ပတ္ဝန္းက်င္ထိခိုက္မႈမ်ား ေလ့လာသုံးသပ္ျခင္း (Environmental Impact Assessment) ကို မျဖစ္မေနျပဳလုပ္ရမွာ ျဖစ္ ပါတယ္၊ ၿပီးရင္ အဲဒီ သုံးသပ္ခ်က္အစီရင္ခံစာ (EIA) ကို သဘာဝပါတ္ဝန္းက်င္ထိန္းသိမ္း ေရး ဝန္ႀကီးဌာန (Ministry of Environmental Protection) (MEP) ကိုတင္ျပၿပီး ဝန္ႀကီးဌာနက လက္ခံအတည္ျပဳမွ လုပ္ငန္းမ်ား စတင္အေကာင္အ ထည္ေဖာ္ႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။
တခါ ၂၀၀၆ ခုႏွစ္ ေဖေဖာ္ဝါရီလမွာ MEP ဝန္ႀကီးဌာနက သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ ထိခိုက္မႈမ်ား ေလ့လာသုံးသပ္ရာမွာ ျပည္သူလူထုရဲ႕ ပါဝင္မႈ အတြက္လမ္းညႊန္ခ်က္မ်ား (Provisional Measures for Public Participation in Environ mental Impact Assessment) ကို ထုတ္ျပန္ညႊန္ၾကားခဲ့ပါတယ္၊ အဲဒီညႊန္ၾကားခ်က္ေတြထဲမွာ EIA အတြက္ စံုစမ္းစစ္ ေဆးမႈမ်ားလုပ္ရာမွာ လုပ္ငန္းသဘာဝကို လူထုကို အသိေပးရွင္းျပဖို႔၊ လူထုရဲ႕ အၾကံျပဳခ်က္ေတြကို ဖိတ္ေခၚဖို႔၊ ဘယ္သူ ေတြပါဝင္သင့္တယ္၊ ဘယ္လိုနည္းလမ္းေတြသုံးၿပီး လူထုထံေရာက္ေအာင္ေဆာင္ရြက္ရမယ္ (လူထုၾကားနာပြဲမ်ား၊ အၾကံ ျပဳခ်က္ေတာင္းခံျခင္းမ်ား၊ ေဆြးေႏြးပြဲမ်ား၊ ကြၽမ္းက်င္သူမ်ားပါဝင္တဲ့ စာတမ္းဖတ္ပြဲမ်ား)၊ နဲ႔ လူထုရဲ႕ အၾကံျပဳခ်က္၊ တင္ျပ ခ်က္၊ စိုးရိမ္မႈေတြကို EIA အစီရင္ခံစာထဲမွာ ဘယ္လိုေပါင္းစပ္ေဖာ္ျပရမည္ ဆိုတာေတြကို အေသးစိတ္ညႊန္ၾကားထားပါ တယ္။
ဆိုေတာ့ ဒီစံခ်ိန္စံညႊန္း (The Chinese Standards) ေတြဟာ မဆိုးဘူးလို႔ ယူဆရမွာပါ၊ ဒါေပမည့္ အဲဒီ စံခ်ိန္စံညႊန္းေတြ ကို ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္းက တ႐ုတ္ဆည္တည္ေဆာက္ေရးလုပ္ငန္းမ်ားမွာ က်င့္သုံးခဲ့တယ္ဆိုတဲ့အေထာက္အထား တခုမွမ ေတြ႔ရပါဘူး၊ ျမန္မာပညာရွင္ေတြ ရဲ႕ EIA ကို တ႐ုတ္အစိုးရက ေခ်ာင္ထိုးထားခဲ့ၿပီး ျမန္မာပညာရွင္မ်ားရဲ႕ အၾကံျပဳခ်က္ ေတြကိုလဲ ဥေပကၡာျပဳခဲ့ပါတယ္၊BANCA ရဲ႕ EIA အစီရင္ခံစာတင္မက ျမန္မာအစိုးရနဲ႔ တ႐ုတ္အစိုးရၾကားခ်ဳပ္ဆိုထားတဲ့ စာခ်ဳပ္စာတမ္းေတြ၊ အက်ဳိးစီးပြါးခြဲေဝေရး သေဘာတူညီခ်က္ေတြ၊ စီမံကိန္း အေသးစိတ္ ေတြကိုလဲ အမ်ားျပည္သူ မသိ ရွိေအာင္ လုပ္ငန္းလွ်ဳိ႕ဝွက္ခ်က္ (Trade Secrets) မ်ားအျဖစ္ဖုံးကြယ္ထားၾကပါတယ္၊ ဆည္ေဆာက္လုပ္ေရး စီမံကိန္း ႀကီးမ်ားအေၾကာင္း လူထုကို ႀကိဳတင္ရွင္းျပတာ၊ လူထုရဲ႕အၾကံျပဳခ်က္ေတြေတာင္းခံတာ၊ လူမႈေရး၊ စီးပြါးေရး၊ ႏိုင္ငံေရး၊ ပါတ္ဝန္းက်င္ထိန္းသိမ္းေရး၊ တိုင္းရင္းသားအေရး ကြၽမ္းက်င္သူပညာရွင္မ်ားနဲ႔ ေဆြးေႏြးတိုင္ပင္တာေတြအားလုံး လုပ္ ငန္းမစခင္မွာ ေဆာင္ရြက္ျခင္းမရွိခဲ့ပါ၊ ျမန္မာျပည္သူေတြက ကခ်င္ျပည္နယ္မွာ တ႐ုတ္ဆည္ႀကီးေတြ ေဆာက္မည့္အ ေၾကာင္းကို အစိုးရအာေဘာ္ ျမန္မာ့အလင္းသတင္းစာက ၂၀၀၉ ခုႏွစ္ ဇြန္လ ၂၀ ရက္ေန႔မွာ တ႐ုတ္၊ ျမန္မာ ကိုယ္စား လွယ္မ်ား ႏွစ္ႏိုင္ငံနားလည္မႈစာခြၽန္လႊာလက္မွတ္ထိုးတဲ့ သတင္းကို ေဖာ္ျပေတာ့မွပဲ ဝိုးတိုးဝါးတား သိၾကရတာပါ။
မဲေခါင္ျမစ္ေကာ္မရွင္ (Mekong River Commission) က သတ္မွတ္ထားပါတယ္၊ ၿပီးျပည့္စံုတဲ့ Environmental Impact Assessment (EIA) မွာပါတ္ဝန္းက်င္အက်ဳိးသက္ေရာက္မႈ ေလ့လာသုံးသပ္ခ်က္ ၁၀ ခုရွိရပါမယ္၊ အဲဒါေတြက
(၁) ျမစ္ ဝွမ္းနဲ႔ ျမစ္ညာေဒသ သက္ရွိမ်ား တည္ရွိမႈႏွင့္ ဖြဲ႔စည္းတည္ေဆာက္မႈဆိုင္ရာ ေလ့လာသုံးသပ္ခ်က္ (Basin and Catchment Ecosystems and Habitats);
(၂) ျမစ္ေရစီးဆင္းမႈႏွင့္ ေရအနက္တိုင္းတာသုံးသပ္ခ်က္ (River Flows and Water Levels);
(၃) ေရလႊမ္းမိုးမႈသဘာဝ သုံးသပ္ခ်က္၊(Flooding Patterns) ;
(၄) အနိမ့္ပိုင္း ေရျမဳတ္ေဒသ သက္ရွိမ်ားတည္ရွိမႈႏွင့္ ဖြဲ႔စည္း တည္ေဆာက္မႈဆိုင္ရာ ေလ့လာသုံးသပ္ခ်က္၊(Wetlands Ecosystems and Habitats);
(၅) ဆည္ေျမာင္းေရသြင္းစနစ္ စိုက္ပ်ဳိးေရးလုပ္ငန္းမ်ားဆိုင္ရာ သုံးသပ္ခ်က္၊(Irrigated Agriculture); (
၆) အိမ္ႏွင့္ စက္မႈလုပ္ငန္းမ်ားတြင္ ျမစ္ေရသုံးစြဲမႈႏွင့္ ဆက္ႏြယ္ေသာ လူဦးေရ တိုးတက္မႈဆိုင္ရာ ေလ့လာသုံးသပ္ခ်က္၊(Population Growth in Relation to Domestic and Industrial Water Use);
(၇) ေရ၏အရည္အေသြးဆိုင္ရာ ေလ့လာသုံးသပ္ခ်က္ (ႏုံးေျမေလ်ာ့နည္းမႈအပါအဝင္)၊ (Water Quality, including Suspended Sediments);
(၈) ျမစ္ဝကြၽန္းေပၚတြင္ ဆားငံေရဝင္ေရာက္မႈဆိုင္ရာ ေလ့လာသုံးသပ္ခ်က္၊ (Saline Intrusion in River Delta);
(၉) ျမစ္ကမ္းပါးမ်ားျပိဳက်ျခင္းႏွင့္ ႏုံးမ်ားပို႔ခ်ျခင္းဆိုင္ရာ ေလ့လာသုံးသပ္ခ်က္၊(Riverbank Erosion and Sedimentation/Channel Erosion); နဲ႔
(၁၀) ျမစ္ဝွမ္းအနိမ့္ပိုင္းနဲ႔ ျမစ္ဝကြၽန္းေပၚမွာ ေရလႊမ္းမိုးမႈ စီမံခံ့ခြဲျခင္းဆိုင္ရာ ေလ့လာသုံးသပ္ခ်က္၊ (Flood Management in the Lower Basin and Delta); မ်ားျဖစ္ၾကပါတယ္၊
BANCA နဲ႔ တ႐ုတ္ပညာရွင္မ်ား စံုစမ္းတင္ျပခဲ့တဲ့ EIA ဟာ အထက္ေဖာ္ျပပါ အဆင့္ေတြထဲက ပထအဆင့္ ျမစ္ႀကီးနား ၿမိဳ႕အထက္ ျမစ္ဝွမ္းနဲ႔ ျမစ္ညာေဒသ သက္ရွိမ်ားတည္ရွိမႈႏွင့္ ဖြဲ႔စည္းတည္ေဆာက္မႈဆိုင္ရာ ေလ့လာသုံးသပ္ခ်က္ သာ ျဖစ္ပါတယ္၊ ေနာက္ထပ္ေဆာင္ရြက္ရမည့္ ေလ့လာသုံးသပ္မႈေတြ အမ်ားႀကီးက်န္ေနပါေသးတယ္။
မစၥတာ လီ ကေျပာပါတယ္၊ အခုဆိုရင္CPIYN က ဧရာဝတီ ျမစ္ေအာက္ပိုင္းမွာ အထူးေလ့လာမႈေတြ စတင္ေဆာင္ရြက္ ေနပါၿပီ တဲ့၊ သူေျပာတဲ့ ေလ့လာမႈေတြက ျမစ္ေအာက္ပိုင္းေဒသမွာ ျမစ္ေရစီးဆင္းမႈ၊ သုံးစြဲမႈအေပၚ သက္ေရာက္မႈ၊ ျမစ္ခြဲ၊ ျမစ္လက္တက္မ်ား၏ ဖြဲ႔စည္းျဖစ္ေပၚမႈအေပၚသက္ေရာက္မႈ၊ ျမစ္ေအာက္ပိုင္းမွာတည္ရွိတဲ့ သက္ရွိ၊ သက္မဲ့မ်ားရဲ႕ တည္ ရွိမႈအေပၚသက္ေရာက္မႈနဲ႔ ျမစ္ေအာက္ပိုင္း ေရအရင္းအျမစ္ခြဲေဝသုံးစြဲမႈအေပၚ သက္ေရာက္မႈေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ေနာက္ က်ေနပါၿပီ။ ဒီေလ့လာမႈေတြကို ဆည္ႀကီးမေဆာက္ခင္ကထဲက လုပ္ရမွာပါ။ ဒီေလ့လာမႈေတြအားလုံးကို ေပါင္းျခဳံၿပီး၊ လူထုရဲ႕ အသံေတြနဲ႔ ေပါင္းစပ္၊ မွ်မွ်တတစဥ္းစားၿပီးမွ ဆည္ႀကီး ေဆာက္သင့္၊ မေဆာက္သင့္ ဆုံးျဖတ္ရမွာပါ။
(၇) အဆုံးအျဖတ္ေပးရမည့္ အခ်ိန္ေရာက္ၿပီ
ျမန္မာျပည္သူေတြဟာ အရင္ကလို အေမွာင္ထဲမွာ မဟုတ္ေတာ့ပါဘူး၊ သူတို႔ဟာ ကခ်င္ျပည္နယ္အတြင္းမွာ ျမစ္ဆံုဆည္ အပါအဝင္ တ႐ုတ္ဆည္ႀကီးမ်ား တည္ေဆာက္မႈေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာမည့္ အက်ဳိးဆက္ေတြကို ေကာင္းေကာင္း သိျမင္ လာၾကပါၿပီ၊ ဒူးဝါး ေဇာ္ဂမ္အပါအဝင္ ကခ်င္ျပည္သူေတြဟာလဲ သူတို႔ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္ေတြကို က်ဴးေက်ာ္သူ ႏိုင္ငံ ျခားသားေတြ ဖ်က္ဆီးမယ့္ရန္က ကာကြယ္ဖို႔ စိတ္ပိုင္းျဖတ္ထားၾကသူေတြပါ၊ ျမန္မာျပည္သူတရပ္လုံးက သူတို႔ ႏိုးႏိုး ၾကားၾကား၊ သတိရွိရွိနဲ႔ မကန္႔ကြက္ မတားဆီးၾကရင္ သူတို႔ခ်စ္တဲ့ ဧရာဝတီျမစ္ႀကီးကို ထာဝရဆုံး႐ႈံးရလိမ့္မယ္ဆိုတာ သေဘာေပါက္ေနၾကပါၿပီ။
ဧရာဝတီျမစ္ႀကီးဟာ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕၊ အတိတ္၊ ပစၥဳပၸန္၊ အနာဂတ္ ကာလသုံးပါး စလုံးက ျမန္မာျပည္သူေတြရဲ႕အသက္ေသြး ေၾကာႀကီးပါ။
အေမရိကန္ႏိုင္ငံက နယူးေယာက္ျမိဳ႕ေတာ္ႀကီးေလာက္ ပမာဏရွိတဲ့ ဆည္ႀကီးကို ဧရာဝတီရဲ႕ မူလအစမွာ တည္ေဆာက္ၿပီး ဧရာဝတီျမစ္ေရကို ထိန္းခ်ဳပ္ကန္႔သတ္ျခင္းဟာ မိုင္ ၁၃၀၀ ေက်ာ္ရွည္လ်ားတဲ့ ဧရာဝတီျမစ္ေၾကာင္းတ ေလွ်ာက္ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ ခရီးသြားလာေရး၊ ကုန္းစည္ပို႔ေဆာင္ေရး၊ စိုက္ပ်ဳိးေရး၊ ေမြးျမဴေရး၊ ငါးဖမ္းလုပ္ငန္း၊ သက္ရွိသက္ မဲ့တို႔ရဲ႕ တည္ရွိမႈ၊ ရာသီဥတု၊ စီးပြါးေရး၊ က်န္းမာေရး၊ လူမႈေရး၊ သဘာဝပါတ္ဝန္းက်င္၊ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမႈတိုက္ဖ်က္ေရး အားလုံးအေပၚမွာ ဆိုးဝါးျပင္းထန္တဲ့ သက္ေရာက္မႈႀကီးေတြ ျဖစ္ေပၚေစမွာပါ၊ က်ေနာ္တို႔ အခ်ိန္မီမတားဆီးႏိုင္ခဲ့ရင္ ေနာက္အႏွစ္ ၂၀ ေလာက္မွာ ဧရာဝတီျမစ္ႀကီးဟာ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ ေျမပံုေပၚက ေပ်ာက္ကြယ္သြားႏိုင္ပါတယ္။ ျမန္မာ ျပည္သူအားလုံးက ဧရာဝတီကို ကာကြယ္ေရးဟာ အားလုံးနဲ႔ သက္ဆိုင္တဲ့ အမ်ဳိးသားေရးတာဝန္ႀကီးတရပ္အျဖစ္ သ ေဘာေပါက္ေနၾကပါၿပီ၊ သူတို႔အားလုံး အစြမ္းကုန္ႀကိဳးစားၿပီး ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ အမ်ဳိးသားအထိန္းအမွတ္၊ အမ်ဳိးသားအေမြ အႏွစ္၊ အမ်ဳိးသားရတနာ မိခင္ ဧရာဝတီကို ကာကြယ္ၾက၊ ကယ္တင္ၾကပါလိမ့္မယ္။
အခုအခ်ိန္ကေတာ့ သမၼတ ဦးသိန္းစိန္ အစိုးရအတြက္ အဆုံးအျဖတ္ တခု ျပတ္ျပတ္သားသားခ်မွတ္ရမည့္ အခ်ိန္ပါ၊ လူထုရဲ႕ ျမစ္ဆံုဆည္ႀကီးေဆာက္လုပ္ေရးနဲ႔ ပါတ္သက္ၿပီး အင္အားျပင္းထန္တဲ့ မေက်နပ္မႈ၊ ကန္႔ကြက္မႈေတြကို သူတို႔ ေန႕စဥ္ၾကားေနရပါၿပီ၊ ျမန္မာလူထု ရဲ႕ တ႐ုတ္အစိုးရအေပၚမုန္းတီးမႈေတြ၊ တ႐ုတ္ဆန္႔က်င္ေရးစိတ္ဓာတ္ေတြက တေန႔ တျခားပိုႀကီးမားလာေနတယ္ဆိုတာကိုလဲ သူတို႔ သေဘာေပါက္ေနၾကပါၿပီ၊ အစိုးရအဖြဲ႔ထဲက ဝန္ႀကီးအခ်ဳိ႕က သူတို႔ဟာ ျပည္သူေတြရဲ႕ ကိုယ္စားလွယ္မ်ားျဖစ္တာေၾကာင့္၊ ျပည္သူေတြရဲ႕ ဆႏၵကို လက္ခံမယ္လို႔ အရိပ္အေယာင္ျပတာေတြလဲ ေတြ႔ေနရပါၿပီ၊ တခ်ိန္ထဲမွာ အစိုးရေခါင္းေဆာင္အခ်ဳိ႕က လူထုအသံကို အရင္ကလိုပဲ မ်က္ကြယ္ျပဳၿပီး ဘယ္သူေတြက ဘယ္လိုပဲ ကန္႔ကြက္ပေစ၊ ျမစ္ဆံုဆည္ႀကီးကို ၿပီးေအာင္ဆက္ေဆာက္မယ္လို႔ ၾကဳံးဝါးေနတာလဲ ၾကားေနရပါတယ္။ အဲဒီ ဝန္ႀကီးေတြကေတာ့ တ႐ုတ္အစိုးရၿငိဳျငင္မွာကို အႀကီးအက်ယ္စိုးရိမ္တဲ့၊ ဒီစီမံကိန္းႀကီးကေန သူတို႔ခံစားေနရတဲ့ ပုဂၢလိက အက်ဳိးစီးပြါးေတြကို မစြန္႔လႊတ္ႏိုင္ၾကတဲ့ လူေတြျဖစ္ပါလိမ့္မယ္၊ ဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္ ဦးသိန္းစိန္အစိုးရအေနနဲ႔ လူထုအက်ဳိး စီးပြါးကို ငဲ့ၿပီး၊ လူထုအသံကို နားေထာင္ၿပီး ျမစ္ဆံုဆည္တည္ေဆာက္ေရးလုပ္ငန္းႀကီးကို ရပ္တန္႔ဖ်က္သိမ္းမလား၊ ဒါမွ မဟုတ္ တ႐ုတ္အစိုးရရဲ႕ အက်ဳိးစီးပြါးကို ဦးထိပ္ပန္ဆင္ၿပီး၊ တ႐ုတ္အစိုးရရဲ႕ လက္ေအာက္ခံဘဝမွာ ဆက္လက္ေပ်ာ္ ေမြ႔ၿပီး ျမစ္ဆံုဆည္ႀကီးကို ဆက္ေဆာက္မွာလား၊ ဆုံးျဖတ္ခ်က္ခ်တခုကို ျပတ္ျပတ္သားသားခ်ရမည့္ အခ်ိန္ကို ေရာက္ ေနပါၿပီ။
လူထုရဲ႕ အက်ဳိးစီးပြါးကို ဆန္႔က်င္ေနသမွ်၊ လူထုရဲ႕ဆႏၵကို မေလးစားသမွ်၊ လူထုရဲ႕ ေဒါသနဲ႔ တုန္႔ျပန္မႈ၊ စိမ္ေခၚမႈကို သူတို႔ ရင္ဆိုင္ရမွာပါ။
ဧရာဝတီ ေတာ္လွန္ေရး စေနပါၿပီ။
ေလးစားစြာ
ေအာင္ဒင္
စက္တင္ဘာ ၂၂၊ ၂၀၁၁
aungdin@uscampaignforburma.org
ဒီေဆာင္းပါးအတြက္ ေအာက္ပါစာတမ္း၊ စာအုပ္မ်ားကို ကိုးကားပါတယ္၊
(၁) Ayeyawady Basin Hydropower Projects are Strategic Selection for Myanmar Electric Power Industry, by Mr. Li Guanghau, CPI Yunnan Intenational Power Investment Co., Ltd (CPIYN), September 2011
(၂) သဘာဝပါတ္ဝန္းက်င္ႏွင့္ လူမႈပါတ္ဝန္းက်င္ဆိုင္ရာ အက်ဳိးသက္ေရာက္မႈ၊ ေဒါက္တာထင္လွ၊ ဥကၠ႒၊ Biodiversity and Nature Conservation Association (BANCA), September 2011
(၃) Environmental Impact Assessment (Special Investigation) On Hydropower Development of Ayeyawady River Basin above Myitkyina, Kachin State, Myanmar, by Biodiversity And Nature Conservation Association (BANCA), October 2009
(၄) The New Great Wall, A Guide to China’s Overseas Dam Industry, by International Rivers Network, July 2008
(၅) ကခ်င္လြတ္ေျမာက္ေရးအဖြဲ႔ ဥကၠ႒ႀကီး လေရာ္ေဇာင္ဟရာ မွ တ႐ုတ္ကြန္ျမဴနစ္ပါတီ အႀကီးအကဲ ဟူဂ်င္ေတာင္ ထံ ေပးေသာစာ ႏွင့္ ပူးတြဲပါ အေထာက္အထားမ်ား၊ မတ္ ၁၆၊ ၂၀၁၁
source by : http://www.naytthit.net
