(၃) အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ တည္တံ့ခိုင္ျမဲေရး
အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ ဆိုတဲ့ သေဘာတရားကို ဥေရာပမွာ ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ ႏွစ္သံုးဆယ္စစ္ပြဲအျပီး (၁၆၄၈) ခုႏွစ္မွာ ခ်ဳပ္ဆိုခဲ့တဲ့ Westphalia Treaty မွာ စတင္ျပီး အဓိပၸာယ္ ဖြင့္ဆိုခဲ့ၾကပါတယ္။ (၁၉၃၃) ခုႏွစ္မွာ က်င္းပခဲ့တဲ့ Montevideo Convention on Rights and Duties of States of 1933, Article 1) မွာ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံမွာ နယ္ေျမ၊ လူဦးေရနဲ႕ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာရွိေသာ အစိုးရ၊ အျခားေသာ ႏိုင္ငံမ်ားႏွင့္ ႏိုင္ငံတကာ ဆက္ဆံေရး ထူေထာင္ႏိုင္ေသာ စြမ္းရည္ စတဲ့ လိုအပ္ခ်က္ေတြ ရွိဖို႕ လိုအပ္ေၾကာင္း ေၾကျငာျပီး အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ သေဘာ တရားကို ထပ္မံအတည္ျပဳခဲ့ပါတယ္။ ၂၁ ရာစုမွာ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ သေဘာတရားနဲ႕ ေသြဖည္ဆန္႕က်င္တဲ့ သေဘာတရားသစ္ေတြ ထပ္ျပီး ေပၚထြက္လာခဲ့ပါတယ္။ ထင္ရွားတဲ့ သေဘာတရားေတြကေတာ့ လူသားလံုျခံဳေရး (human security)၊ လူသားခ်င္းစာနာမွဳျဖင့္ ၀င္ေရာက္ စြက္ဖက္ျခင္း (humanitarian intervention)၊ ႏိုင္ငံတကာ အရပ္ဘက္ လူ႕အဖြဲ႕အစည္း၏ အခန္းက႑ တိုးခ်ဲ႕ျခင္း (expansion of the role of global civil society) စတာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။
ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရးနယ္ပယ္မွာ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာဆိုတာကို realist paradigm ကေန သံုးသပ္ ေလ့လာၾကပါတယ္။ ဒီရွဳေထာင့္အရ ကမၻာေပၚမွာ နယ္ေျမပိုင္ဆိုင္မွဳနဲ႕ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာရွိေသာ တိုင္းျပည္မ်ား စုဖြဲ႕ျဖစ္တည္ေနျပီး၊ ဒီတိုင္းျပည္ေတြဟာ သက္ဆိုင္ရာေဒသမွာ မွီတင္းေနထိုင္ၾကတဲ့ ျပည္သူေတြအေပၚမွာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအာဏာက်င့္သံုးႏိုင္ေသာ စြမ္းရည္ရွိပါတယ္။ ဒါကို ျပည္တြင္း အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ (internal sovereignty) လို႕ ေခၚဆိုၾကပါတယ္။ သို႕ေပမယ့္ တိုင္းႏိုင္ငံတခုဟာ သက္ဆိုင္ရာနယ္ေျမႏွင့္ လူထုကို ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ရံုနဲ႕ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ အျပည့္အ၀ရွိျပီလို႕ မဆိုႏိုင္ပါဘူး။ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာရွိေသာ ႏိုင္ငံအျဖစ္ ႏိုင္ငံတကာစနစ္ အတြင္းမွာရွိတဲ့ အျခားႏိုင္ငံမ်ားက အသိအမွတ္ျပဳမွသာ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ အျပည့္အ၀ရွိျပီလို႕ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ ဒါကို ျပည္ပအခ်ဳပ္အျခာအာဏာ (external sovereignty) လို႕ သတ္မွတ္ေခၚေ၀ၚၾကပါတယ္။
ျပည္တြင္းအခ်ဳပ္အျခာအာဏာဟာ domestic order နဲ႕ ဆက္စပ္ေနပါတယ္။ ေရွးပေ၀သဏီကာလမ်ားက အစျပဳလို႕ ၁၉ရာစု ေခတ္ကာလအထိ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာဟာ အာဏာက်င့္သံုးမွဳဆိုင္ရာ အမ်ိဳးအစားတမ်ိဳးပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ တိုင္းႏိုင္ငံ တခုအတြင္းမွာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ခိုင္မာတည္တံ့ဖို႕အတြက္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအာဏာ က်င့္သံုးဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ အုပ္ခ်ဳပ္သူနဲ႕ ျပည္သူအၾကားက ဆက္ႏြယ္မွဳဟာ အာဏာက်င့္သံုးမွဳ ျဖစ္ျပီး၊ ဒီမိုကေရစီ အေျခခံသေဘာတရားမ်ားအရ ဒီအာဏာက ျပည္သူဆီက သက္ဆင္းပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအာဏာဟာ (၁၆၄၈) ခုႏွစ္ကတည္းက ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရးရဲ႕ pillar တခု ျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။
ေနာက္တခ်က္ကေတာ့ နယ္ေျမပိုင္နက္ ျဖစ္ပါတယ္။ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ သေဘာတရားအရ တိုင္းႏိုင္ငံတခု (nation-state) အျဖစ္ သတ္မွတ္ေၾကျငာမွဳမွာ နယ္ေျမပိုင္နက္ရွိဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ ပါလက္စတိုင္း လူမ်ိဳးေတြရဲ႕ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ပဋိပကၡအေရးဟာ နယ္ေျမပိုင္နက္နဲ႕ ပတ္သက္ေနပါတယ္။ ကမၻာ့ကုလသမဂၢထဲမွာ အစိတ္အပိုင္းတခုအေနနဲ႕ ကိုယ္စားျပဳ ေနေပမယ့္ ပါလက္စတိုင္းလူမ်ိဳးေတြမွာ နယ္ေျမပိုင္နက္ မရွိတဲ့အတြက္ ႏိုင္ငံတကာစနစ္အတြင္းမွာ အခ်ဳပ္အျခာ အာဏာ ရွိတဲ့ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံအျဖစ္ ရပ္တည္ႏိုင္ခြင့္ မရွိေသးပါဘူး။
ျပည္ပအခ်ဳပ္အျခာအာဏာ သေဘာတရားအရ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာရွိတဲ့ ႏိုင္ငံေတြအၾကားမွာ တန္းတူညီမွ်မွဳ ရွိပါတယ္။ တန္းတူညီမွ်မွဳရွိတဲ့အတြက္ ဘယ္ႏိုင္ငံကမွ တျခားႏိုင္ငံကို အမိန္႕ေပးဖို႕ မလိုအပ္သလို၊ ဘယ္ႏိုင္ငံကမွ အမိန္႕ေပးမွဳေတြကို လိုက္နာစရာ မလိုအပ္ေၾကာင္း Kenneth Waltz က အဆိုရွိခဲ့ပါတယ္။ ဒီအဆိုဟာ မင္းမဲ့သေဘာတရား (concept of anarchy) နဲ႕ ဆက္စပ္ေနပါတယ္။ ဒီသေဘာတရားအရ ႏိုင္ငံတကာစနစ္မွာ ပါ၀င္တဲ့ ႏိုင္ငံေတြအားလံုးဟာ ကိုယ္ပိုင္ အက်ိဳးစီးပြားအတြက္ ျပိဳင္ဆိုင္ေနၾကျပီး၊ ဘယ္ႏိုင္ငံကမွ အျခားႏိုင္ငံတခုအေပၚမွာ သူရဲ႕ အက်ိဳးစီးပြားနဲ႕ အျမင္ေတြကို တရား၀င္ သြတ္သြင္းပိုင္ခြင့္ မရွိပါဘူး။ ႏိုင္ငံေတာ္အထက္မွာ အျခားဘာမွ မရွိရဘူးဆိုတဲ့ အဓိပၸာယ္ကို ေဆာင္က်ဥ္းပါတယ္။
စစ္ေအးတိုက္ပြဲကာလအတြင္းမွာ ဒီလို ျပည္ပအခ်ဳပ္အျခာအာဏာနဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ သေဘာတရားေတြ စတင္ ေျပာင္းလဲ လာပါတယ္။ အေနာက္ႏိုင္ငံအမ်ားစုမွာ ႏိုင္ငံတကာ စံႏွဳန္းေတြ၊ တန္ဖိုးထားမွဳေတြ၊ ႏိုင္ငံတကာ ပူးေပါင္း ေဆာင္ရြက္မွဳေတြကို လက္ခံက်င့္သံုးလာၾကျပီး၊ စစ္ေအးတိုက္ပြဲမွာ မပါ၀င္တဲ့ တတိယကမၻာ ႏိုင္ငံေတြမွာက်ေတာ့ ျပည္ပက်ဴးေက်ာ္ စြက္ဖက္မွဳ ေတြကို ကာကြယ္ေရး၊ ကိုယ္ပိုင္ႏိုင္ငံေရးစနစ္ကို မိမိတို႕ဘာသာ က်င့္သံုးႏိုင္ေရး စတာေတြကို လက္ခံ က်င့္သံုးလာ ၾကပါတယ္။ စစ္ေအးတိုက္ပြဲလြန္ကာလေရာက္ေတာ့ new world order ျဖစ္လာျပီး၊ ဘံုရန္သူ (common enemy) ေပ်ာက္ကြယ္သြားခ်ိန္မွာ ေပၚထြက္လာတတ္တဲ့ ႏိုင္ငံတြင္း လူမ်ိဳးေရး၊ ဘာသာေရး ပဋိပကၡေတြ ျပန္လည္ရွင္သန္လာျပီး တိုင္းႏိုင္ငံျပိဳကြဲမွဳေတြပါ ျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။
၂၁ ရာစုမွာ ယူဂိုဆလားဗီးယားႏိုင္ငံ ျပိဳကြဲမွဳနဲ႕ ျပည္တြင္း ပဋိပကၡေတြဟာ အခ်ဳပ္အျခာ အာဏာသေဘာတရားရဲ႕ challenges ေတြ ျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။ ဒါတြင္မကပဲ ဂလိုဘယ္လိုင္ေဇးရွင္းနဲ႕ လူသားလံုျခံဳေရး သေဘာတရားေတြကလဲ ေရွးယခင္က ရွိခဲ့တဲ့ အခ်ဳပ္အျခာ အာဏာ သေဘာတရားေတြကို challenges လုပ္လာခဲ့ပါတယ္။ International Governmental Organizations (IGO) အဖြဲ႕အစည္းေတြက ဂလိုဘယ္လိုင္ေဇးရွင္းကို လက္ခံက်င့္သံုးလာၾကတာနဲ႕အမွ် သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ ထိန္းသိမ္း ေစာင့္ေရွာက္ေရး၊ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ေရး စတာေတြဟာ ေရွးယခင္က ရွိခဲ့တဲ့ ျပည္ပအခ်ဳပ္အျခာအာဏာ သေဘာတရားနဲ႕ ကိုက္ညီမွဳ မရွိေတာ့ပဲ ျဖစ္လာပါတယ္။
ႏိုင္ငံတကာအဖြဲ႕အစည္းေတြကေန public goods ေတြကို ေထာက္ပံ့ကူညီမွဳေတြ ရွိလာပါတယ္။ အရပ္ဘက္ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းေတြနဲ႕ အစိုးရမဟုတ္ေသာ အဖြဲ႕အစည္းေတြက ႏိုင္ငံေတာ္ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ (state decisions) ေတြကို လႊမ္းမိုးမွဳေတြ ရွိလာပါတယ္။ ႏိုင္ငံတကာ ကုန္သြယ္ေရး တိုးတက္ေကာင္းမြန္လာတာနဲ႕အမွ် ပရိုက္ဗစ္ အင္တာပရိုက္စ္မ်ား၊ ကုမၸဏီမ်ားရဲ႕ အေျခစိုက္မွဳ၊ ဘ႑ာေရး ၀န္ေဆာင္မွဳမ်ား၊ ဆက္သြယ္ေရးစနစ္မ်ားနဲ႕ migration patterns မ်ားအေနနဲ႕ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ သေဘာတရားနဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းေတြကို လိုက္နာဖို႕ ခဲယဥ္းလာပါတယ္။ ေရွးအစဥ္အဆက္ ကာလေတြတုန္းက public goods ေတြကို ႏိုင္ငံေတာ္က ၀န္ေဆာင္မွဳေပးတာျဖစ္ေပမယ့္ ၂၀ရာစု ေႏွာင္းပိုင္းကာလက အစျပဳျပီး၊ ႏိုင္ငံေတာ္သာမက ႏိုင္ငံတကာအဖြဲ႕အစည္းေတြနဲ႕ အစိုးရမဟုတ္ေသာ အဖြဲ႕အစည္းမ်ား ကပါ ၀င္ေရာက္မွဳေပးလာၾကပါျပီ။
လံုျခံဳေရးရာမွာလဲ ႏိုင္ငံေတာ္လံုျခံဳေရး (state security) သာမကပဲ လူသားလံုျခံဳေရး (Human Security) ဆိုတာကလဲ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး အေရးပါတဲ့ သေဘာတရား တရပ္ ျဖစ္လာပါတယ္။ ေရွးယခင္က လံုျခံဳေရးဆိုတဲ့ သေဘာတရားကို ရွဳျမင္သံုးသပ္ၾကရာမွာ နယ္ေျမပိုင္နက္ကို က်ဴးေက်ာ္ျခင္းမခံရေအာင္ ကာကြယ္ ေစာင့္ေရွာက္ေရးနဲ႕ အမ်ိဳးသားအက်ိဳးစီးပြားကို ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ေရး စတာေတြကိုပဲ အဓိကထားခဲ့ၾကပါတယ္။ ႏိုင္ငံတြင္းမွာ မွီတင္း ေနထိုင္သူေတြထက္ တိုင္းႏိုင္ငံလံုျခံဳေရးဆိုတာကိုပဲ ဦးစားေပးခဲ့ၾကပါတယ္။ သို႕ေပမယ့္ ၂၁ ရာစုမွာ ကမၻာ့အရပ္ဘက္ လူ႕အဖြဲ႕အစည္း (Global Civil Society) က်ယ္ျပန္႕လာတာနဲ႕အမွ် ႏိုင္ငံေတြအေနနဲ႕ ႏိုင္ငံေတာ္ လံုျခံဳေရးသာမကပဲ ႏိုင္ငံတြင္းမွာ မွီတင္းေနထိုင္တဲ့ ျပည္သူလူထုရဲ႕ လိုအပ္ဆႏၵနဲ႕ အက်ိဳးစီးပြားေတြကိုလဲ အာရံုစိုက္ဖို႕ လိုအပ္လာပါတယ္။
ႏိုင္ငံေတာ္ဟာ ျပည္သူလူထုရဲ႕ အေၾကာက္တရားမွ လြတ္ကင္းေရး (freedom from fear) နဲ႕ တန္းတူညီမွ်စြာ ကိုယ့္ၾကမၼာ ကိုယ္စီရင္ခြင့္ ရေရးတို႕ကို ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ရပါမယ္။ လူသားေတြရဲ႕ အခြင့္အေရးေတြကို ပိတ္ပင္ တားဆီးခံရမွဳမွ လြတ္ကင္းေရး၊ လံုျခံဳေအးခ်မ္းစြာ ေနထိုင္ခြင့္ရရွိေရးတို႕အတြက္ ႏိုင္ငံေတာ္က ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ေပးႏိုင္ျခင္း မရွိဘူး ဆိုရင္ (သို႕မဟုတ္) ႏိုင္ငံေတာ္ကိုယ္တိုင္က ျပည္သူလူထုရဲ႕ အသက္အိုးအိမ္စည္းစိမ္ လံုျခံဳေရးကို ျခိမ္းေခ်ာက္ ေနျပီဆိုရင္ ဒီႏိုင္ငံမွာ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ failure ျဖစ္ေနျပီလို႕ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ျပည္သူလူထုရဲ႕ လူသားလံုျခံဳေရး မရွိတာ၊ လူ႕အခြင့္အေရးခ်ိဳးေဖာက္ခံရတာနဲ႕ အေၾကာက္တရားနဲ႕ ဖိႏွိပ္ခံရတာေတြဟာ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာကို ထိပါးတာေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ သေဘာတရားအရ ႏိုင္ငံေတာ္အထက္မွာ ဘာမွ မရွိရဘူးလို႕ေရွးယခင္က ရွဳျမင္ သံုးသပ္ ခဲ့ၾကေပမယ့္ႏိုင္ငံေတာ္ကိုယ္တိုင္က လူသားလံုျခံဳေရးကို ျခိမ္းေခ်ာက္လာတဲ့အခါ လိုအပ္တဲ့ အေရးယူမွုေတြ ျပဳလုပ္ႏိုင္ဖို႕ ႏိုင္ငံတကာ ဥပေဒေတြ၊ စာခ်ဳပ္စာတမ္းေတြနဲ႕ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းေတြလဲ ေပၚေပါက္လာခဲ့ပါတယ္။ ႏိုင္ငံေတာ္အေနနဲ႕ တိုင္းသူ ျပည္သားေတြကို ဘယ္လိုဆက္ဆံရမယ္၊ ဘယ္လို၀န္ေဆာင္မွဳေပးရမယ္ဆိုတဲ့ ႏိုင္ငံတကာတန္ဖိုးေတြလဲ ေပၚထြက္ လာခဲ့ပါတယ္။ လူသားလံုျခံဳေရးကို ျခိမ္းေခ်ာက္တဲ့ ႏိုင္ငံေတြက တာ၀န္ရွိသူေတြကို အေရးယူဖို႕အတြက္ International Criminal Court ၊ လူသားခ်င္းစာနာမွဳကင္းမဲ့စြာ က်ဴးလြန္ေသာ ရာဇ၀တ္မွဳမ်ားကို က်ဴးလြန္ခံေနရတဲ့ ျပည္သူလူထုကို ကယ္တင္ေရးအတြက္ Responsibility to Protect (R2P) စတာေတြ ေပၚထြက္လာပါတယ္။ ဒီလို ေပၚထြက္ လာမွဳေတြေၾကာင့္ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာဆိုရာမွာ ျပည္တြင္းအခ်ဳပ္အျခာအာဏာ၊ ျပည္ပအခ်ဳပ္အျခာအာဏာ တင္မကပဲ တဦးခ်င္း အခ်ဳပ္အျခာ အာဏာ (individual sovereignty) ပါရွိေၾကာင္း ပညာရွင္မ်ားက ေထာက္ျပေျပာဆို လာၾကပါတယ္။
တဦးခ်င္းအခ်ဳပ္အျခာအာဏာဟာ ျပည္တြင္းအခ်ဳပ္အျခာအာဏာနဲ႕ ျပည္ပအခ်ဳပ္အျခာအာဏာေတြအတြက္ အေရးပါတဲ့ သေဘာတရား ျဖစ္လာပါတယ္။ လူ႕အခြင့္အေရး၊ ကိုယ့္ကံၾကမၼာ ကိုယ္တိုင္စီရင္ခြင့္ရေရး၊ အေၾကာက္တရားကင္းေ၀းေရး၊ လူသားလံုျခံဳေရးတို႕ေပၚမွာ အေျခခံတဲ့ တဦးခ်င္း အခ်ဳပ္အျခာအာဏာကို ႏိုင္ငံေတာ္က ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ေပးျခင္း မရွိတဲ့အခါ ႏိုင္ငံတကာက ေ၀ဖန္မွဳေတြ၊ အျပစ္တင္မွဳေတြ၊ စိုးရိမ္မကင္းမွဳေတြ ေပၚေပါက္လာတာေၾကာင့္ ျပည္ပ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာကို ထိခိုက္မွဳရွိေစပါတယ္။ လိုအပ္လာတဲ့အခါမွာ ျပည္သူေတြရဲ႕ တဦးခ်င္း အခ်ဳပ္အျခာအာဏာကို ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ဖို႕အတြက္ ႏိုင္ငံတကာက ၀င္ေရာက္ က်ဴးေက်ာ္စြက္ဖက္ျပီး အေရးယူမွဳ ျပဳလုပ္လာႏိုင္တာေၾကာင့္ ျပည္ပအခ်ဳပ္အျခာအာဏာကို ထိပါးေစမယ့္ အႏၱရာယ္ရွိပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ျပည္ပအခ်ဳပ္အျခာအာဏာကို ကာကြယ္ ေစာင့္ေရွာက္ဖို႕အတြက္ ႏိုင္ငံေတာ္အေနနဲ႕ တဦးခ်င္းအခ်ဳပ္အျခာအာဏာကို ကာကြယ္ဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။
ႏိုင္ငံေတာ္က တဦးခ်င္း အခ်ဳပ္အျခာအာဏာကို ေစာင့္ေရွာက္ျခင္း မရွိတဲ့အခါ ျပည္တြင္း အခ်ဳပ္အျခာအာဏာကိုလဲ ထိခိုက္မွဳ ရွိေစပါတယ္။ ဒီမိုကေရစီႏိုင္ငံေတြမွာဆိုရင္ အစိုးရအေပၚ ယံုၾကည္မွဳကင္းမဲ့လာျပီး၊ အတိုက္အခံ ပါတီေတြကေန လႊတ္ေတာ္တြင္းမွာ အစိုးရအယံုအၾကည္မဲ့မွဳ အဆိုေတြ တင္သြင္းလာတာအထိ ျဖစ္သြားႏိုင္ပါတယ္။ စစ္အာဏာရွင္နဲ႕ ေရြးေကာက္ခံ အာဏာရွင္ ႏိုင္ငံေတြမွာ ဆိုရင္ေတာ့ ပုန္ကန္ျခားနားမွဳေတြ ျဖစ္လာႏိုင္ပါတယ္။ အရပ္ဘက္အဖြဲ႕အစည္း အားေကာင္းလာတာနဲ႕အမွ် တဦးခ်င္းအခ်ဳပ္အျခာအာဏာကို ေလးစားမွဳေတြ ရွင္သန္လာျပီး၊ system of checks and balance ေပၚထြက္လာျပီး ျပည္တြင္းအခ်ဳပ္အျခာအာဏာအေပၚမွာ သက္ေရာက္မွဳေတြ ရွိလာပါတယ္။ အခ်ိဳ႕ႏိုင္ငံေတြမွာ ဆိုရင္ တဦးခ်င္းအခ်ဳပ္အျခာအာဏာကို ႏိုင္ငံေတာ္က ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ျခင္း မရွိတဲ့အတြက္ state collapse အထိ ျဖစ္သြားတတ္ပါတယ္။
စီးပြားေရးဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳကလဲ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ သေဘာတရားေတြကို သက္ေရာက္မွဳ ရွိပါတယ္။ တိုင္းျပည္ရဲ႕ စီးပြားေရး ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေနတဲ့အခါ ျပည္တြင္း အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ ထိန္းသိမ္း ေစာင့္ေရွာက္မွဳစြမ္းရည္ ပိုမိုျမင့္တက္ လာႏိုင္သလို၊ ႏိုင္ငံတကာစနစ္မွာလဲ အျခားႏိုင္ငံမ်ားက ေလးစားအသိအမွတ္ျပဳရတဲ့ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံ ျဖစ္လာႏိုင္ပါတယ္။ စီးပြားေရး ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳ ေႏွာင့္ေႏွးေနတဲ့ တိုင္းျပည္ေတြမွာ ႏိုင္ငံေတာ္နဲ႕ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းၾကားက ဆက္ႏြယ္မွဳ (state-society relationship) ကို ထိခိုက္ေစျပီး၊ ျပည္တြင္းအခ်ဳပ္အျခာအာဏာ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ႏိုင္မွဳ စြမ္းရည္ ေလ်ာ့နည္းလာတတ္ပါတယ္။ စီးပြားေရးဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳ ေႏွာင့္ေႏွးျခင္းနဲ႕ state-society relationship အားနည္းခ်က္ ေတြဟာ collapsed or failed states ျဖစ္ရျခင္းရဲ႕ အေၾကာင္းရင္းေတြထဲမွာ ပါ၀င္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ တည္တံ့ခိုင္ျမဲေရးအတြက္ စီးပြားေရးဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳကလဲ အေရးၾကီးပါတယ္။
ေကာင္းမြန္ေသာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ (Good Governance) ဟာလဲ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ သေဘာတရားေတြကို သက္ေရာက္မွဳရွိပါတယ္။ ေကာင္းမြန္ေသာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ မရွိပဲ အာဏာအလြဲသံုးစားမွဳေတြ။ လာဘ္ေပးလာဘ္ယူမွဳေတြ၊ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေတြ၊ လူ႕အခြင့္အေရးခ်ိဳးေဖာက္မွဳေတြ ရွိေနတဲ့ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံဟာ ႏိုင္ငံတကာအသိုင္းအ၀ိုင္းရဲ႕ ေ၀ဖန္မွဳေတြ၊ ျပစ္တင္ရွံႈ႕ခ်မွဳေတြကို ခံရတတ္ပါတယ္။ ျပည္သူလူထုရဲ႕ လူေနမွဳဘ၀ကို ျမွင့္တင္ေပးႏိုင္ျခင္း မရွိတဲ့ ႏိုင္ငံတႏိုင္ရဲ႕ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ဟာ လူထုအေပၚ တာ၀န္ယူႏိုင္တဲ့ စြမ္းရည္ရွိတဲ့ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ မဟုတ္ပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ တဦးခ်င္း အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ ရွဳေထာင့္ကၾကည့္ရင္ ဒီလိုအုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ ရွိေနတဲ့ ႏိုင္ငံဟာ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ အျပည့္အ၀ရွိတဲ့ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံလို႕ မသတ္မွတ္ႏိုင္ပါဘူး။ ေကာင္းမြန္ေသာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ မရွိသမွ် ျပည္သူလူထုရဲ႕ ယံုၾကည္မွဳနဲ႕ အျခားႏိုင္ငံမ်ားရဲ႕ ေလးစားမွဳကို မရႏိုင္တဲ့အတြက္ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ တည္တံ့ခိုင္ျမဲေရးကို ေရရွည္ ထိန္းသိမ္းဖို႕ မလြယ္ကူပါဘူး။
United Nations Secretary General Kofi Annan က အခ်ဳပ္အျခာအာဏာရဲ႕ သေဘာသဘာ၀ဟာ ၂၁ ရာစုမွာ ေျပာင္းလဲသြားျပီလို႕ ဆိုခဲ့ျပီး၊ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာဆိုတာ ပါ၀ါနဲ႕တင္ မဆိုင္ပဲ တာ၀န္ယူမွဳ သေဘာတရားပါ ဆက္ႏြယ္ ပါ၀င္ေၾကာင္း တာ၀န္ယူမွဳဆိုင္ရာ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ (sovereignty as a responsibility) ကို မီးေမာင္း ထိုးျပခဲ့ပါတယ္။ တာ၀န္ယူမွဳဆိုင္ရာ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ သေဘာတရားအရ ႏိုင္ငံေတာ္ဟာ ျပည္သူလူထုကို ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ ဖို႕အတြက္ လိုအပ္တဲ့ သင့္ေလ်ာ္ေသာ ႏိုင္ငံေရးဆိုင္ရာ ၀န္ေဆာင္မွဳကို ေပးအပ္ဖို႕ တာ၀န္ရွိပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရး၀န္ေဆာင္မွဳ ဆိုရာမွာ တိုင္းသူျပည္သားေတြအတြက္ လံုျခံဳေအးခ်မ္းေသာ ပတ္၀န္းက်င္ကို ဖန္တီးေပးျခင္း၊ တရားမ၀င္ နယ္စပ္ျဖတ္ေက်ာ္ မွဳမ်ားကို တားဆီးႏိုင္ျခင္း၊ ေျမပိုင္နက္ကို ထိန္းသိမ္းျခင္း၊ ရာဇ၀တ္မွဳမ်ားကို ေလ်ာ့နည္းေအာင္ တရားဥပေဒ စိုးမိုးေရး ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ျခင္း၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးယႏၱရားခိုင္မာတည္တံ့မွဳရွိျခင္း၊ ႏိုင္ငံေရးပါ၀င္ပတ္သက္မွဳ အခန္းက႑ကို ျမွင့္တင္ေပးျခင္း၊ က်န္းမာေရးႏွင့္ ပညာေရး ေစာင့္ေရွာက္မွဳ အားေကာင္းမြန္လာေစရန္ ေဆာင္ရြက္ျခင္း၊ လမ္းပန္းဆက္သြယ္ေရး ေကာင္းမြန္ေစရန္ ေဆာင္ရြက္ျခင္း၊ ဘဏ္စနစ္ ခိုင္မာ ေတာင့္တင္းေစရန္ ေဆာင္ရြက္ျခင္း စတာေတြ ပါ၀င္ပါတယ္။
ႏိုင္ငံေတာ္က ဒီလို ၀န္ေဆာင္မွဳကို မေပးအပ္တဲ့အခါ ႏိုင္ငံတကာ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းက ၀င္ေရာက္စြက္ဖက္ဖို႕ တာ၀န္ရွိပါတယ္။ ဒီသေဘာတရားဟာ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး သြင္ျပင္လကၡဏာ ႏွစ္မ်ိဳးကို ဖန္တီးေပးပါတယ္။ ပထမ သြင္ျပင္လကၡဏာက ႏိုင္ငံေတာ္နဲ႕ ျပည္သူအၾကား ဆက္ဆံေရးဆိုင္ရာ internal component ျဖစ္ျပီး၊ ဒုတိယ သြင္ျပင္လကၡဏာကေတာ့ ႏိုင္ငံအခ်င္းခ်င္းဆက္ဆံေရးဆိုင္ရာ external component ျဖစ္ပါတယ္။
Robert Jackson ဆိုသူက ကမၻာ့ကုလသမဂၢ အဖြဲ႕၀င္ႏိုင္ငံအျဖစ္ တရား၀င္ ရပ္တည္ေနေပမယ့္ ျပည္သူလူထုအတြက္ တာ၀န္မယူႏိုင္တဲ့ ႏိုင္ငံေတြ၊ ျပည္ပကူညီေထာက္ပံ့မွဳကို မွီခိုေနရတဲ့ ႏိုင္ငံေတြနဲ႕ international order ကို ဘာမွ အေထာက္အကူ မျပဳႏိုင္ပဲ ကမၻာ့ျငိမ္းခ်မ္းေရးကို အေႏွာင့္အယွက္ျပဳေနတဲ့ ႏိုင္ငံေတြ ရွိေနျပီး၊ ဒီလိုႏိုင္ငံေတြမွာ ႏိုင္ငံတခု ရွိသင့္တဲ့ တာ၀န္ယူမွဳဆိုင္ရာ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ မရွိတဲ့အတြက္ "quasi-states" အျဖစ္သာ သတ္မွတ္ ႏိုင္ေၾကာင္း ေဖာ္ထုတ္ ေရးသားခဲ့ပါတယ္။ ဒီလိုႏိုင္ငံေတြမွာ ရာဇ၀တ္မွဳ ထူေျပာျခင္း၊ ႏိုင္ငံေရးအၾကမ္းဖက္မွဳ မ်ားရွိျခင္း၊ နယ္စပ္ ေဒသ ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္မွဳ ေလ်ာ့နည္းျခင္း၊ လူမ်ိဳးေရး ပဋိပကၡမ်ားရွိျခင္း၊ ဘာသာေရးႏွင့္ ယဥ္ေက်းမွဳဆိုင္ရာ ပဋိပကၡမ်ား ရွိျခင္း၊ ဆက္သြယ္ေရးစနစ္ အားနည္းျခင္း၊ လမ္းပန္းဆက္သြယ္ေရး မေကာင္းျခင္း၊ စီးပြားေရး ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳ ေႏွာင့္ေႏွးျခင္း၊ လာဘ္ေပးလာဘ္ယူမွဳ မ်ားရွိျခင္း၊ က်န္းမာေရးစနစ္ ခ်ိဳ႕ယြင္းမွဳမ်ားရွိျခင္း၊ ပညာေရးအခြင့္အလမ္းမ်ား နည္းပါးျခင္းနဲ႕ သဘာ၀ ပတ္၀န္းက်င္ ထိန္းသိမ္းမွဳ အားနည္းခ်က္ စတာေတြ ျဖစ္ပြားေနတတ္ပါတယ္။
ကၽြန္မတို႕ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ အုပ္ခ်ဳပ္ေနတဲ့ စစ္အုပ္စုနဲ႕ စစ္အုပ္စုၾကိဳးဆြဲ ရုပ္ေသးအစိုးရေတြဟာ ၂၁ ရာစု ကမၻာမွာ ေျပာင္းလဲလာတဲ့ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ သေဘာသဘာ၀ ေတြကို လိုက္နာ က်င့္သံုးျခင္း မရွိၾကပါဘူး။ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ တည္တံ့ခိုင္ျမဲေရး ဆိုတာကို ဒို႕တာ၀န္ အေရးသံုးပါးမွာ ထည့္သြင္းထားေပမယ့္ ၁၇ ရာစုႏွစ္က က်င့္သံုးတဲ့ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ သေဘာတရားေတြနဲ႕ စစ္ေအးတိုက္ပြဲကာလ ႏိုင္ငံေရး scenario အယူအဆေတြကိုပဲ ႏိုင္ငံေတာ္ကာကြယ္ေရး တကၠသိုလ္၊ စစ္ဦးစီး တကၠသိုလ္၊ စစ္ဘက္ဆိုင္ရာ တကၠသိုလ္မ်ား၊ စစ္ေက်ာင္းမ်ားနဲ႕ ၾကံ့ဖြံ႕ပါတီ တျဖစ္လဲ ၾက့ံဖြံ႕အသင္းက သင္တန္းေတြမွာ သင္ၾကား ပို႔ခ်မွဳေတြ ျပဳလုပ္ခဲ့ၾကပါတယ္။
အက်ိဳးဆက္ကေတာ့ ေခတ္မမွီေတာ့တဲ့ အေတြးအေခၚသေဘာတရားေတြကို ဦးေႏွာက္ထဲ ရိုက္သြင္းခံထားရသူ မ်ားျပား လာျပီး ျပည္ပက်ဴးေက်ာ္ စြက္ဖက္မွဳ ေတြကို ကာကြယ္ေရး၊ ကိုယ္ပိုင္ႏိုင္ငံေရးစနစ္ကို မိမိတို႕ဘာသာ က်င့္သံုးႏိုင္ေရး စတာေတြကသာ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာကို ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ျခင္းလို႕ ထင္မွတ္ေနၾကသူေတြ ရွိေနတာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလို ထင္မွတ္ေနၾကသူေတြဟာ လူသားေတြရဲ႕ အခြင့္အေရးေတြကို ပိတ္ပင္ တားဆီးခံရမွဳမွ လြတ္ကင္းေရး၊ လံုျခံဳေအးခ်မ္းစြာ ေနထိုင္ခြင့္ရရွိေရးတို႕အတြက္ ႏိုင္ငံေတာ္က ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ေပးႏိုင္ျခင္း မရွိဘူး ဆိုရင္ (သို႕မဟုတ္) ႏိုင္ငံေတာ္ ကိုယ္တိုင္က ျပည္သူလူထုရဲ႕ အသက္အိုးအိမ္စည္းစိမ္ လံုျခံဳေရးကို ျခိမ္းေခ်ာက္ ေနျပီဆိုရင္ ဒီႏိုင္ငံမွာ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ failure ျဖစ္ေနျပီဆိုတာကို နားမလည္ပဲ စစ္အုပ္စုေတြ အမိန္႕ေပးမွဳေအာက္မွာ လူသားလံုျခံဳေရး (Human Security) ကို ျခိမ္းေခ်ာက္မွဳေတြ ျပဳလုပ္ျပီး အခ်ဳပ္အျခာအာဏာကို ကိုယ္တိုင္ ထိပါးေနၾကပါတယ္။
တဦးခ်င္းအခ်ဳပ္အျခာအာဏာ (individual sovereignty) ကို ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ျခင္း မရွိတာေၾကာင့္ ျပည္တြင္းအခ်ဳပ္အျခာအာဏာ၊ ျပည္ပအခ်ဳပ္အျခာအာဏာတို႕အေပၚမွာ ဆိုးက်ိဳးေတြ သက္ေရာက္ေနတာကို နားလည္ျခင္း မရွိပဲ ဒီလိုဆိုးက်ိဳးေတြဟာ ျပည္ပႏိုင္ငံေတြရဲ႕ ၀င္ေရာက္စြက္ဖက္မွဳေၾကာင့္လို႕ အျမင္လြဲေနၾကပါတယ္။ တကယ္ေတာ့ ႏိုင္ငံေတာ္ကသာ တဦးခ်င္း အခ်ဳပ္အျခာအာဏာကို ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ႏိုင္မယ္ဆိုရင္ ဒီလိုဆိုးက်ိဳးေတြ သက္ေရာက္မွဳ ရွိလာမွာ မဟုတ္ပါဘူး။ လူ႕အခြင့္အေရး ခ်ိဳးေဖာက္ျခင္း မရွိတဲ့ ႏိုင္ငံ၊ လူသားလံုျခံဳေရးကို ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္တဲ့ ႏိုင္ငံေတြကို အျခားႏိုင္ငံမ်ားက ဖိအားေပးတာေတြ၊ ျပစ္တင္ရွံ႕ခ်ျခင္း မျပဳႏိုင္ၾကပါဘူး။ ၀င္ေရာက္စြက္ဖက္ျခင္း မျပဳႏိုင္ ၾကပါဘူး။ ႏိုင္ငံေတာ္က တဦးခ်င္း အခ်ဳပ္အျခာအာဏာကို ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္လာတဲ့အခါ ျပည္တြင္း အခ်ဳပ္အျခာ အာဏာနဲ႕ ျပည္ပအခ်ဳပ္အျခာ အာဏာတို႕ရဲ႕ တည္တံ့ခိုင္ျမဲေရးကို ပိုျပီး ထိန္းသိမ္းႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။
စစ္အုပ္စုအဆက္ဆက္ လက္ထက္ေတြနဲ႕ ရုပ္ေသးအစိုးရ လက္ထက္ေတြမွာ စီးပြားေရး ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳ ေႏွာင့္ေႏွးခဲ့ရပါတယ္။ ေကာင္းမြန္ေသာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ကိုလဲ မက်င့္သံုးႏိုင္ခဲ့ပါဘူး။ စစ္အုပ္စုနဲ႕ နီးစပ္တဲ့ စီးပြားေရး လုပ္ငန္းရွင္ေတြရဲ႕ လက္၀ါးၾကီးအုပ္မွဳ၊ လာဘ္ေပးလာဘ္ယူမွဳ၊ စစ္အုပ္စု၀င္ေတြရဲ႕ သားသမီးေဆြမ်ိဳးမ်ားကသာ အခြင့္အေရးမ်ားကို ေမာင္ပိုင္ စီးထားမွဳ၊ မတရားေသာ အမိန္႕အာဏာမ်ား က်င့္သံုးမွဳ၊ အထက္ဖား ေအာက္ဖိမွဳ၊ အာဏာအလြဲသံုးစား ျပဳလုပ္မွဳ စတာေတြေၾကာင့္ စစ္အုပ္စု အာဏာတည္ျမဲေရးကို ပခံုးေပၚထမ္းထားေပးရတဲ့ ျမန္မာ့တပ္မေတာ္တြင္းက တပ္မေတာ္သားမ်ားနဲ႕ ရဲတပ္ဖြဲ႕၀င္တို႕ရဲ႕ မိသားစု၀င္ေတြ အပါအ၀င္ ျပည္သူတရပ္လံုးမွာ စား၀တ္ေနေရး ဒုကၡေတြ၊ က်န္းမာေရးနဲ႕ ပညာေရးဆိုင္ရာ ေသာကေတြ ပင္လယ္ေ၀ခဲ့ၾကရပါတယ္။
၂၁ ရာစုရဲ႕ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ သေဘာတရား ေတြအရ ေကာင္းမြန္ေသာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ မရွိတဲ့ ႏိုင္ငံ၊ စီးပြားေရးဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳ ေႏွာင့္ေႏွးေနတဲ့ ႏိုင္ငံေတြမွာ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ အျပည့္အ၀ ရွိတယ္လို႕ မသတ္မွတ္ႏိုင္ပါဘူး။ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ ေရရွည္တည္တံ့ခိုင္ျမဲေရး ရွိဖို႕ ဆိုတာလဲ မလြယ္ကူပါဘူး။ ဒီလို ျဖစ္ရတာဟာ ေကာင္းမြန္ေသာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ကို ေဆာင္က်ဥ္းေပးႏိုင္ျခင္း မရွိတဲ့ စစ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္နဲ႕ ေရႊရည္စိမ္ ဒီမိုကေရစီ စနစ္တို႕ေၾကာင့္ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
ဒီလိုစနစ္ဆိုးေတြေၾကာင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ရာဇ၀တ္မွဳထူေျပာျခင္း၊ ႏိုင္ငံေရးအၾကမ္းဖက္မွဳမ်ားရွိျခင္း၊ နယ္စပ္ ေဒသ ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္မွဳ ေလ်ာ့နည္းျခင္း၊ လူမ်ိဳးေရးပဋိပကၡမ်ားရွိျခင္း၊ ဘာသာေရးႏွင့္ ယဥ္ေက်းမွဳဆိုင္ရာ ပဋိပကၡမ်ား ရွိျခင္း၊ ဆက္သြယ္ေရးစနစ္ အားနည္းျခင္း၊ လမ္းပန္းဆက္သြယ္ေရး မေကာင္းျခင္း၊ စီးပြားေရး ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳေႏွာင့္ေႏွးျခင္း၊ လာဘ္ေပးလာဘ္ယူမွဳမ်ားရွိျခင္း၊ က်န္းမာေရးစနစ္ ခ်ိဳ႕ယြင္းမွဳမ်ားရွိျခင္း၊ ပညာေရးအခြင့္အလမ္းမ်ား နည္းပါးျခင္းနဲ႕ သဘာ၀ ပတ္၀န္းက်င္ ထိန္းသိမ္းမွဳ အားနည္းခ်က္ စတာေတြ ျဖစ္ပြားေနျပီး၊ တိုင္းႏိုင္ငံမွာ တာ၀န္ယူမွဳဆိုင္ရာ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ မရွိတာေၾကာင့္ ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရးမွာ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ အဆင့္ဟာ "quasi-states" အဆင့္ကို ေရာက္ေနျပီ ျဖစ္ပါတယ္။
ျမန္မာႏိုင္ငံကူးလက္မွတ္ ကိုင္ေဆာင္ျပီး ခရီးသြားသူမ်ား ႏိုင္ငံတကာမွာ မ်က္ႏွာငယ္ ၾကရပါတယ္။ ျမန္မာလူမ်ိဳးဆိုလိုက္တာနဲ႕ ႏိုင္ငံတကာျပည္သူေတြက သနားစရာေကာင္းေသာ လူေတြအျဖစ္ ရွဳျမင္ၾကပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံက ေပးအပ္ထားတဲ့ ပညာေရး ေအာင္လက္မွတ္မ်ားကို ကိုင္ေဆာင္ထားသူမ်ား ကမၻာ့အလုပ္အကိုင္ေစ်းကြက္မွာ အႏွိမ္ခံရပါတယ္။ လူမ်ိဳးရဲ႕ စရိုက္ လကၡဏာနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး ေ၀ဖန္ရွံဳ႕ခ်မွဳေတြ ခံၾကရပါတယ္။ စစ္ေဘးစစ္ဒဏ္သင့္လို႕ တဘက္ႏိုင္ငံေတြကို ေျပးလႊား သြားၾကရတဲ့ ဒုကၡသည္မ်ား မ်က္ႏွာငယ္ၾကရပါတယ္။
ႏိုင္ငံက ထြက္ေျပးလာရတဲ့ စစ္ေျပးဒုကၡသည္မ်ား၊ ႏိုင္ငံေရး ဒုကၡသည္မ်ား ကမၻာတ၀ွမ္းမွာ ျပည့္ႏွက္ေနတဲ့ ႏိုင္ငံ၊ လူသားခ်င္းစာနာမွဳ မရွိေသာ အစိုးရ အုပ္ခ်ဳပ္ေနတဲ့ ႏိုင္ငံ၊ ျပည္သူလူထုရဲ႕ အသက္အိုးအိမ္စည္းစိမ္ကို ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ ရမယ့္ စစ္တပ္က ျပည္သူလူထုကို သတ္ျဖတ္ႏွိပ္စက္၊ ရြာမ်ားကို ဖ်က္ဆီး၊ အမ်ိဳးသမီးငယ္မ်ားကို မုဒိမ္းက်င့္မွဳေတြ လုပ္ေနတဲ့ ႏိုင္ငံ၊ တရားဥပေဒ စိုးမိုးေရးကို ေဆာင္ရြက္ရမယ့္ ရဲတပ္ဖြဲ႕က အာဏာရွင္ လက္ကိုင္ဒုတ္ျဖစ္ျပီး ျပည္သူလူထုကို ရန္မူေနတဲ့ ႏိုင္ငံ၊ ႏိုင္ငံေရးအၾကမ္းဖက္မွဳမ်ား ျပည့္လွ်ံေနတဲ့ ႏိုင္ငံ၊ လူမ်ိဳးတုန္းသတ္ျဖတ္မွဳမ်ားနဲ႕ ကမၻာေက်ာ္ေနတဲ့ ႏိုင္ငံ၊ က်န္းမာေရး- ပညာေရး ေစာင့္ေရွာက္မွဳေတြ အားနည္းျပီး တိုင္းျပည္ဘ႑ာေငြေတြကို စစ္လက္နက္ပစၥည္းမ်ား ၀ယ္ယူေရးမွာသာ အသံုးျပဳေနတဲ့ ႏိုင္ငံ၊ မဆံုးႏိုင္ေသာ ေရရွည္ျပည္တြင္းစစ္ ျဖစ္ပြားေနတဲ့ ႏိုင္ငံ၊ ဘိန္းစိုက္ပ်ိဳးထုတ္လုပ္ေနတဲ့ ႏိုင္ငံ၊ ကမၻာ့လံုျခံဳေရးကို ျခိမ္းေခ်ာက္ေနတဲ့ႏိုင္ငံ၊ အိမ္နီးခ်င္းႏိုင္ငံမ်ားကို ဒုကၡသည္ေတြ တြန္းပို႕ေနတဲ့ ႏိုင္ငံ၊ ရာဇ၀တ္မွဳမ်ား ထူေျပာေနတဲ့ ႏိုင္ငံ၊ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳသံသရာ ရွည္ၾကာေနတဲ့ ႏိုင္ငံ၊ လူသားလံုျခံဳေရး မရွိတဲ့ ႏိုင္ငံ စတဲ့ ပံုရိပ္ဆိုးေတြဟာ ႏိုင္ငံေတာ္ရဲ႕ တာ၀န္ယူမွဳဆိုင္ရာ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာကို ထိန္းသိမ္း ေစာင့္ေရွာက္ႏိုင္ျခင္း မရွိတဲ့ ျပယုဂ္ေတြပါပဲ။
ဒါေၾကာင့္ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ တည္တံ့ခိုင္ျမဲေရးဆိုတဲ့ အခ်က္ဟာ ဒို႕တာ၀န္ အေရးသံုးပါးမွာ ပါ၀င္ေနေပမယ့္ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ စစ္အာဏာရွင္စနစ္နဲ႕ စစ္အုပ္စုၾကိဳးကိုင္ ေရႊရည္စိမ္ ဒီမိုကေရစီ စနစ္ေတြ ထြန္းကားေနသမွ် ကာလပတ္လံုး တဦးခ်င္း အခ်ဳပ္အျခာ အာဏာ၊ ျပည္တြင္း အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ၊ ျပည္ပအခ်ဳပ္အျခာအာဏာ ေတြဟာ တည္တံ့ခိုင္ျမဲမွဳ မရွိပဲ ျဖစ္ေနမွာပါပဲ။ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ တည္တံ့ခိုင္ျမဲေရးရဲ႕ အဓိက အတားအဆီး၊ အေႏွာင့္အယွက္ ရန္သူဟာ စစ္အာဏာရွင္စနစ္နဲ႕ စစ္အုပ္စု ၾကိဳးကိုင္ ေရႊရည္စိမ္ ဒီမိုကေရစီ စနစ္ေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
ခင္မမမ်ိဳး
(ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါမည္)
အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ ဆိုတဲ့ သေဘာတရားကို ဥေရာပမွာ ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ ႏွစ္သံုးဆယ္စစ္ပြဲအျပီး (၁၆၄၈) ခုႏွစ္မွာ ခ်ဳပ္ဆိုခဲ့တဲ့ Westphalia Treaty မွာ စတင္ျပီး အဓိပၸာယ္ ဖြင့္ဆိုခဲ့ၾကပါတယ္။ (၁၉၃၃) ခုႏွစ္မွာ က်င္းပခဲ့တဲ့ Montevideo Convention on Rights and Duties of States of 1933, Article 1) မွာ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံမွာ နယ္ေျမ၊ လူဦးေရနဲ႕ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာရွိေသာ အစိုးရ၊ အျခားေသာ ႏိုင္ငံမ်ားႏွင့္ ႏိုင္ငံတကာ ဆက္ဆံေရး ထူေထာင္ႏိုင္ေသာ စြမ္းရည္ စတဲ့ လိုအပ္ခ်က္ေတြ ရွိဖို႕ လိုအပ္ေၾကာင္း ေၾကျငာျပီး အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ သေဘာ တရားကို ထပ္မံအတည္ျပဳခဲ့ပါတယ္။ ၂၁ ရာစုမွာ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ သေဘာတရားနဲ႕ ေသြဖည္ဆန္႕က်င္တဲ့ သေဘာတရားသစ္ေတြ ထပ္ျပီး ေပၚထြက္လာခဲ့ပါတယ္။ ထင္ရွားတဲ့ သေဘာတရားေတြကေတာ့ လူသားလံုျခံဳေရး (human security)၊ လူသားခ်င္းစာနာမွဳျဖင့္ ၀င္ေရာက္ စြက္ဖက္ျခင္း (humanitarian intervention)၊ ႏိုင္ငံတကာ အရပ္ဘက္ လူ႕အဖြဲ႕အစည္း၏ အခန္းက႑ တိုးခ်ဲ႕ျခင္း (expansion of the role of global civil society) စတာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။
ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရးနယ္ပယ္မွာ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာဆိုတာကို realist paradigm ကေန သံုးသပ္ ေလ့လာၾကပါတယ္။ ဒီရွဳေထာင့္အရ ကမၻာေပၚမွာ နယ္ေျမပိုင္ဆိုင္မွဳနဲ႕ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာရွိေသာ တိုင္းျပည္မ်ား စုဖြဲ႕ျဖစ္တည္ေနျပီး၊ ဒီတိုင္းျပည္ေတြဟာ သက္ဆိုင္ရာေဒသမွာ မွီတင္းေနထိုင္ၾကတဲ့ ျပည္သူေတြအေပၚမွာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအာဏာက်င့္သံုးႏိုင္ေသာ စြမ္းရည္ရွိပါတယ္။ ဒါကို ျပည္တြင္း အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ (internal sovereignty) လို႕ ေခၚဆိုၾကပါတယ္။ သို႕ေပမယ့္ တိုင္းႏိုင္ငံတခုဟာ သက္ဆိုင္ရာနယ္ေျမႏွင့္ လူထုကို ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ရံုနဲ႕ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ အျပည့္အ၀ရွိျပီလို႕ မဆိုႏိုင္ပါဘူး။ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာရွိေသာ ႏိုင္ငံအျဖစ္ ႏိုင္ငံတကာစနစ္ အတြင္းမွာရွိတဲ့ အျခားႏိုင္ငံမ်ားက အသိအမွတ္ျပဳမွသာ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ အျပည့္အ၀ရွိျပီလို႕ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ ဒါကို ျပည္ပအခ်ဳပ္အျခာအာဏာ (external sovereignty) လို႕ သတ္မွတ္ေခၚေ၀ၚၾကပါတယ္။
ျပည္တြင္းအခ်ဳပ္အျခာအာဏာဟာ domestic order နဲ႕ ဆက္စပ္ေနပါတယ္။ ေရွးပေ၀သဏီကာလမ်ားက အစျပဳလို႕ ၁၉ရာစု ေခတ္ကာလအထိ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာဟာ အာဏာက်င့္သံုးမွဳဆိုင္ရာ အမ်ိဳးအစားတမ်ိဳးပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ တိုင္းႏိုင္ငံ တခုအတြင္းမွာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ခိုင္မာတည္တံ့ဖို႕အတြက္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအာဏာ က်င့္သံုးဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ အုပ္ခ်ဳပ္သူနဲ႕ ျပည္သူအၾကားက ဆက္ႏြယ္မွဳဟာ အာဏာက်င့္သံုးမွဳ ျဖစ္ျပီး၊ ဒီမိုကေရစီ အေျခခံသေဘာတရားမ်ားအရ ဒီအာဏာက ျပည္သူဆီက သက္ဆင္းပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအာဏာဟာ (၁၆၄၈) ခုႏွစ္ကတည္းက ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရးရဲ႕ pillar တခု ျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။
ေနာက္တခ်က္ကေတာ့ နယ္ေျမပိုင္နက္ ျဖစ္ပါတယ္။ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ သေဘာတရားအရ တိုင္းႏိုင္ငံတခု (nation-state) အျဖစ္ သတ္မွတ္ေၾကျငာမွဳမွာ နယ္ေျမပိုင္နက္ရွိဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ ပါလက္စတိုင္း လူမ်ိဳးေတြရဲ႕ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ပဋိပကၡအေရးဟာ နယ္ေျမပိုင္နက္နဲ႕ ပတ္သက္ေနပါတယ္။ ကမၻာ့ကုလသမဂၢထဲမွာ အစိတ္အပိုင္းတခုအေနနဲ႕ ကိုယ္စားျပဳ ေနေပမယ့္ ပါလက္စတိုင္းလူမ်ိဳးေတြမွာ နယ္ေျမပိုင္နက္ မရွိတဲ့အတြက္ ႏိုင္ငံတကာစနစ္အတြင္းမွာ အခ်ဳပ္အျခာ အာဏာ ရွိတဲ့ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံအျဖစ္ ရပ္တည္ႏိုင္ခြင့္ မရွိေသးပါဘူး။
ျပည္ပအခ်ဳပ္အျခာအာဏာ သေဘာတရားအရ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာရွိတဲ့ ႏိုင္ငံေတြအၾကားမွာ တန္းတူညီမွ်မွဳ ရွိပါတယ္။ တန္းတူညီမွ်မွဳရွိတဲ့အတြက္ ဘယ္ႏိုင္ငံကမွ တျခားႏိုင္ငံကို အမိန္႕ေပးဖို႕ မလိုအပ္သလို၊ ဘယ္ႏိုင္ငံကမွ အမိန္႕ေပးမွဳေတြကို လိုက္နာစရာ မလိုအပ္ေၾကာင္း Kenneth Waltz က အဆိုရွိခဲ့ပါတယ္။ ဒီအဆိုဟာ မင္းမဲ့သေဘာတရား (concept of anarchy) နဲ႕ ဆက္စပ္ေနပါတယ္။ ဒီသေဘာတရားအရ ႏိုင္ငံတကာစနစ္မွာ ပါ၀င္တဲ့ ႏိုင္ငံေတြအားလံုးဟာ ကိုယ္ပိုင္ အက်ိဳးစီးပြားအတြက္ ျပိဳင္ဆိုင္ေနၾကျပီး၊ ဘယ္ႏိုင္ငံကမွ အျခားႏိုင္ငံတခုအေပၚမွာ သူရဲ႕ အက်ိဳးစီးပြားနဲ႕ အျမင္ေတြကို တရား၀င္ သြတ္သြင္းပိုင္ခြင့္ မရွိပါဘူး။ ႏိုင္ငံေတာ္အထက္မွာ အျခားဘာမွ မရွိရဘူးဆိုတဲ့ အဓိပၸာယ္ကို ေဆာင္က်ဥ္းပါတယ္။
စစ္ေအးတိုက္ပြဲကာလအတြင္းမွာ ဒီလို ျပည္ပအခ်ဳပ္အျခာအာဏာနဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ သေဘာတရားေတြ စတင္ ေျပာင္းလဲ လာပါတယ္။ အေနာက္ႏိုင္ငံအမ်ားစုမွာ ႏိုင္ငံတကာ စံႏွဳန္းေတြ၊ တန္ဖိုးထားမွဳေတြ၊ ႏိုင္ငံတကာ ပူးေပါင္း ေဆာင္ရြက္မွဳေတြကို လက္ခံက်င့္သံုးလာၾကျပီး၊ စစ္ေအးတိုက္ပြဲမွာ မပါ၀င္တဲ့ တတိယကမၻာ ႏိုင္ငံေတြမွာက်ေတာ့ ျပည္ပက်ဴးေက်ာ္ စြက္ဖက္မွဳ ေတြကို ကာကြယ္ေရး၊ ကိုယ္ပိုင္ႏိုင္ငံေရးစနစ္ကို မိမိတို႕ဘာသာ က်င့္သံုးႏိုင္ေရး စတာေတြကို လက္ခံ က်င့္သံုးလာ ၾကပါတယ္။ စစ္ေအးတိုက္ပြဲလြန္ကာလေရာက္ေတာ့ new world order ျဖစ္လာျပီး၊ ဘံုရန္သူ (common enemy) ေပ်ာက္ကြယ္သြားခ်ိန္မွာ ေပၚထြက္လာတတ္တဲ့ ႏိုင္ငံတြင္း လူမ်ိဳးေရး၊ ဘာသာေရး ပဋိပကၡေတြ ျပန္လည္ရွင္သန္လာျပီး တိုင္းႏိုင္ငံျပိဳကြဲမွဳေတြပါ ျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။
၂၁ ရာစုမွာ ယူဂိုဆလားဗီးယားႏိုင္ငံ ျပိဳကြဲမွဳနဲ႕ ျပည္တြင္း ပဋိပကၡေတြဟာ အခ်ဳပ္အျခာ အာဏာသေဘာတရားရဲ႕ challenges ေတြ ျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။ ဒါတြင္မကပဲ ဂလိုဘယ္လိုင္ေဇးရွင္းနဲ႕ လူသားလံုျခံဳေရး သေဘာတရားေတြကလဲ ေရွးယခင္က ရွိခဲ့တဲ့ အခ်ဳပ္အျခာ အာဏာ သေဘာတရားေတြကို challenges လုပ္လာခဲ့ပါတယ္။ International Governmental Organizations (IGO) အဖြဲ႕အစည္းေတြက ဂလိုဘယ္လိုင္ေဇးရွင္းကို လက္ခံက်င့္သံုးလာၾကတာနဲ႕အမွ် သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ ထိန္းသိမ္း ေစာင့္ေရွာက္ေရး၊ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ေရး စတာေတြဟာ ေရွးယခင္က ရွိခဲ့တဲ့ ျပည္ပအခ်ဳပ္အျခာအာဏာ သေဘာတရားနဲ႕ ကိုက္ညီမွဳ မရွိေတာ့ပဲ ျဖစ္လာပါတယ္။
ႏိုင္ငံတကာအဖြဲ႕အစည္းေတြကေန public goods ေတြကို ေထာက္ပံ့ကူညီမွဳေတြ ရွိလာပါတယ္။ အရပ္ဘက္ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းေတြနဲ႕ အစိုးရမဟုတ္ေသာ အဖြဲ႕အစည္းေတြက ႏိုင္ငံေတာ္ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ (state decisions) ေတြကို လႊမ္းမိုးမွဳေတြ ရွိလာပါတယ္။ ႏိုင္ငံတကာ ကုန္သြယ္ေရး တိုးတက္ေကာင္းမြန္လာတာနဲ႕အမွ် ပရိုက္ဗစ္ အင္တာပရိုက္စ္မ်ား၊ ကုမၸဏီမ်ားရဲ႕ အေျခစိုက္မွဳ၊ ဘ႑ာေရး ၀န္ေဆာင္မွဳမ်ား၊ ဆက္သြယ္ေရးစနစ္မ်ားနဲ႕ migration patterns မ်ားအေနနဲ႕ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ သေဘာတရားနဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းေတြကို လိုက္နာဖို႕ ခဲယဥ္းလာပါတယ္။ ေရွးအစဥ္အဆက္ ကာလေတြတုန္းက public goods ေတြကို ႏိုင္ငံေတာ္က ၀န္ေဆာင္မွဳေပးတာျဖစ္ေပမယ့္ ၂၀ရာစု ေႏွာင္းပိုင္းကာလက အစျပဳျပီး၊ ႏိုင္ငံေတာ္သာမက ႏိုင္ငံတကာအဖြဲ႕အစည္းေတြနဲ႕ အစိုးရမဟုတ္ေသာ အဖြဲ႕အစည္းမ်ား ကပါ ၀င္ေရာက္မွဳေပးလာၾကပါျပီ။
လံုျခံဳေရးရာမွာလဲ ႏိုင္ငံေတာ္လံုျခံဳေရး (state security) သာမကပဲ လူသားလံုျခံဳေရး (Human Security) ဆိုတာကလဲ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး အေရးပါတဲ့ သေဘာတရား တရပ္ ျဖစ္လာပါတယ္။ ေရွးယခင္က လံုျခံဳေရးဆိုတဲ့ သေဘာတရားကို ရွဳျမင္သံုးသပ္ၾကရာမွာ နယ္ေျမပိုင္နက္ကို က်ဴးေက်ာ္ျခင္းမခံရေအာင္ ကာကြယ္ ေစာင့္ေရွာက္ေရးနဲ႕ အမ်ိဳးသားအက်ိဳးစီးပြားကို ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ေရး စတာေတြကိုပဲ အဓိကထားခဲ့ၾကပါတယ္။ ႏိုင္ငံတြင္းမွာ မွီတင္း ေနထိုင္သူေတြထက္ တိုင္းႏိုင္ငံလံုျခံဳေရးဆိုတာကိုပဲ ဦးစားေပးခဲ့ၾကပါတယ္။ သို႕ေပမယ့္ ၂၁ ရာစုမွာ ကမၻာ့အရပ္ဘက္ လူ႕အဖြဲ႕အစည္း (Global Civil Society) က်ယ္ျပန္႕လာတာနဲ႕အမွ် ႏိုင္ငံေတြအေနနဲ႕ ႏိုင္ငံေတာ္ လံုျခံဳေရးသာမကပဲ ႏိုင္ငံတြင္းမွာ မွီတင္းေနထိုင္တဲ့ ျပည္သူလူထုရဲ႕ လိုအပ္ဆႏၵနဲ႕ အက်ိဳးစီးပြားေတြကိုလဲ အာရံုစိုက္ဖို႕ လိုအပ္လာပါတယ္။
ႏိုင္ငံေတာ္ဟာ ျပည္သူလူထုရဲ႕ အေၾကာက္တရားမွ လြတ္ကင္းေရး (freedom from fear) နဲ႕ တန္းတူညီမွ်စြာ ကိုယ့္ၾကမၼာ ကိုယ္စီရင္ခြင့္ ရေရးတို႕ကို ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ရပါမယ္။ လူသားေတြရဲ႕ အခြင့္အေရးေတြကို ပိတ္ပင္ တားဆီးခံရမွဳမွ လြတ္ကင္းေရး၊ လံုျခံဳေအးခ်မ္းစြာ ေနထိုင္ခြင့္ရရွိေရးတို႕အတြက္ ႏိုင္ငံေတာ္က ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ေပးႏိုင္ျခင္း မရွိဘူး ဆိုရင္ (သို႕မဟုတ္) ႏိုင္ငံေတာ္ကိုယ္တိုင္က ျပည္သူလူထုရဲ႕ အသက္အိုးအိမ္စည္းစိမ္ လံုျခံဳေရးကို ျခိမ္းေခ်ာက္ ေနျပီဆိုရင္ ဒီႏိုင္ငံမွာ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ failure ျဖစ္ေနျပီလို႕ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ျပည္သူလူထုရဲ႕ လူသားလံုျခံဳေရး မရွိတာ၊ လူ႕အခြင့္အေရးခ်ိဳးေဖာက္ခံရတာနဲ႕ အေၾကာက္တရားနဲ႕ ဖိႏွိပ္ခံရတာေတြဟာ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာကို ထိပါးတာေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ သေဘာတရားအရ ႏိုင္ငံေတာ္အထက္မွာ ဘာမွ မရွိရဘူးလို႕ေရွးယခင္က ရွဳျမင္ သံုးသပ္ ခဲ့ၾကေပမယ့္ႏိုင္ငံေတာ္ကိုယ္တိုင္က လူသားလံုျခံဳေရးကို ျခိမ္းေခ်ာက္လာတဲ့အခါ လိုအပ္တဲ့ အေရးယူမွုေတြ ျပဳလုပ္ႏိုင္ဖို႕ ႏိုင္ငံတကာ ဥပေဒေတြ၊ စာခ်ဳပ္စာတမ္းေတြနဲ႕ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းေတြလဲ ေပၚေပါက္လာခဲ့ပါတယ္။ ႏိုင္ငံေတာ္အေနနဲ႕ တိုင္းသူ ျပည္သားေတြကို ဘယ္လိုဆက္ဆံရမယ္၊ ဘယ္လို၀န္ေဆာင္မွဳေပးရမယ္ဆိုတဲ့ ႏိုင္ငံတကာတန္ဖိုးေတြလဲ ေပၚထြက္ လာခဲ့ပါတယ္။ လူသားလံုျခံဳေရးကို ျခိမ္းေခ်ာက္တဲ့ ႏိုင္ငံေတြက တာ၀န္ရွိသူေတြကို အေရးယူဖို႕အတြက္ International Criminal Court ၊ လူသားခ်င္းစာနာမွဳကင္းမဲ့စြာ က်ဴးလြန္ေသာ ရာဇ၀တ္မွဳမ်ားကို က်ဴးလြန္ခံေနရတဲ့ ျပည္သူလူထုကို ကယ္တင္ေရးအတြက္ Responsibility to Protect (R2P) စတာေတြ ေပၚထြက္လာပါတယ္။ ဒီလို ေပၚထြက္ လာမွဳေတြေၾကာင့္ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာဆိုရာမွာ ျပည္တြင္းအခ်ဳပ္အျခာအာဏာ၊ ျပည္ပအခ်ဳပ္အျခာအာဏာ တင္မကပဲ တဦးခ်င္း အခ်ဳပ္အျခာ အာဏာ (individual sovereignty) ပါရွိေၾကာင္း ပညာရွင္မ်ားက ေထာက္ျပေျပာဆို လာၾကပါတယ္။
တဦးခ်င္းအခ်ဳပ္အျခာအာဏာဟာ ျပည္တြင္းအခ်ဳပ္အျခာအာဏာနဲ႕ ျပည္ပအခ်ဳပ္အျခာအာဏာေတြအတြက္ အေရးပါတဲ့ သေဘာတရား ျဖစ္လာပါတယ္။ လူ႕အခြင့္အေရး၊ ကိုယ့္ကံၾကမၼာ ကိုယ္တိုင္စီရင္ခြင့္ရေရး၊ အေၾကာက္တရားကင္းေ၀းေရး၊ လူသားလံုျခံဳေရးတို႕ေပၚမွာ အေျခခံတဲ့ တဦးခ်င္း အခ်ဳပ္အျခာအာဏာကို ႏိုင္ငံေတာ္က ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ေပးျခင္း မရွိတဲ့အခါ ႏိုင္ငံတကာက ေ၀ဖန္မွဳေတြ၊ အျပစ္တင္မွဳေတြ၊ စိုးရိမ္မကင္းမွဳေတြ ေပၚေပါက္လာတာေၾကာင့္ ျပည္ပ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာကို ထိခိုက္မွဳရွိေစပါတယ္။ လိုအပ္လာတဲ့အခါမွာ ျပည္သူေတြရဲ႕ တဦးခ်င္း အခ်ဳပ္အျခာအာဏာကို ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ဖို႕အတြက္ ႏိုင္ငံတကာက ၀င္ေရာက္ က်ဴးေက်ာ္စြက္ဖက္ျပီး အေရးယူမွဳ ျပဳလုပ္လာႏိုင္တာေၾကာင့္ ျပည္ပအခ်ဳပ္အျခာအာဏာကို ထိပါးေစမယ့္ အႏၱရာယ္ရွိပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ျပည္ပအခ်ဳပ္အျခာအာဏာကို ကာကြယ္ ေစာင့္ေရွာက္ဖို႕အတြက္ ႏိုင္ငံေတာ္အေနနဲ႕ တဦးခ်င္းအခ်ဳပ္အျခာအာဏာကို ကာကြယ္ဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။
ႏိုင္ငံေတာ္က တဦးခ်င္း အခ်ဳပ္အျခာအာဏာကို ေစာင့္ေရွာက္ျခင္း မရွိတဲ့အခါ ျပည္တြင္း အခ်ဳပ္အျခာအာဏာကိုလဲ ထိခိုက္မွဳ ရွိေစပါတယ္။ ဒီမိုကေရစီႏိုင္ငံေတြမွာဆိုရင္ အစိုးရအေပၚ ယံုၾကည္မွဳကင္းမဲ့လာျပီး၊ အတိုက္အခံ ပါတီေတြကေန လႊတ္ေတာ္တြင္းမွာ အစိုးရအယံုအၾကည္မဲ့မွဳ အဆိုေတြ တင္သြင္းလာတာအထိ ျဖစ္သြားႏိုင္ပါတယ္။ စစ္အာဏာရွင္နဲ႕ ေရြးေကာက္ခံ အာဏာရွင္ ႏိုင္ငံေတြမွာ ဆိုရင္ေတာ့ ပုန္ကန္ျခားနားမွဳေတြ ျဖစ္လာႏိုင္ပါတယ္။ အရပ္ဘက္အဖြဲ႕အစည္း အားေကာင္းလာတာနဲ႕အမွ် တဦးခ်င္းအခ်ဳပ္အျခာအာဏာကို ေလးစားမွဳေတြ ရွင္သန္လာျပီး၊ system of checks and balance ေပၚထြက္လာျပီး ျပည္တြင္းအခ်ဳပ္အျခာအာဏာအေပၚမွာ သက္ေရာက္မွဳေတြ ရွိလာပါတယ္။ အခ်ိဳ႕ႏိုင္ငံေတြမွာ ဆိုရင္ တဦးခ်င္းအခ်ဳပ္အျခာအာဏာကို ႏိုင္ငံေတာ္က ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ျခင္း မရွိတဲ့အတြက္ state collapse အထိ ျဖစ္သြားတတ္ပါတယ္။
စီးပြားေရးဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳကလဲ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ သေဘာတရားေတြကို သက္ေရာက္မွဳ ရွိပါတယ္။ တိုင္းျပည္ရဲ႕ စီးပြားေရး ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေနတဲ့အခါ ျပည္တြင္း အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ ထိန္းသိမ္း ေစာင့္ေရွာက္မွဳစြမ္းရည္ ပိုမိုျမင့္တက္ လာႏိုင္သလို၊ ႏိုင္ငံတကာစနစ္မွာလဲ အျခားႏိုင္ငံမ်ားက ေလးစားအသိအမွတ္ျပဳရတဲ့ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံ ျဖစ္လာႏိုင္ပါတယ္။ စီးပြားေရး ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳ ေႏွာင့္ေႏွးေနတဲ့ တိုင္းျပည္ေတြမွာ ႏိုင္ငံေတာ္နဲ႕ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းၾကားက ဆက္ႏြယ္မွဳ (state-society relationship) ကို ထိခိုက္ေစျပီး၊ ျပည္တြင္းအခ်ဳပ္အျခာအာဏာ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ႏိုင္မွဳ စြမ္းရည္ ေလ်ာ့နည္းလာတတ္ပါတယ္။ စီးပြားေရးဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳ ေႏွာင့္ေႏွးျခင္းနဲ႕ state-society relationship အားနည္းခ်က္ ေတြဟာ collapsed or failed states ျဖစ္ရျခင္းရဲ႕ အေၾကာင္းရင္းေတြထဲမွာ ပါ၀င္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ တည္တံ့ခိုင္ျမဲေရးအတြက္ စီးပြားေရးဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳကလဲ အေရးၾကီးပါတယ္။
ေကာင္းမြန္ေသာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ (Good Governance) ဟာလဲ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ သေဘာတရားေတြကို သက္ေရာက္မွဳရွိပါတယ္။ ေကာင္းမြန္ေသာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ မရွိပဲ အာဏာအလြဲသံုးစားမွဳေတြ။ လာဘ္ေပးလာဘ္ယူမွဳေတြ၊ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေတြ၊ လူ႕အခြင့္အေရးခ်ိဳးေဖာက္မွဳေတြ ရွိေနတဲ့ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံဟာ ႏိုင္ငံတကာအသိုင္းအ၀ိုင္းရဲ႕ ေ၀ဖန္မွဳေတြ၊ ျပစ္တင္ရွံႈ႕ခ်မွဳေတြကို ခံရတတ္ပါတယ္။ ျပည္သူလူထုရဲ႕ လူေနမွဳဘ၀ကို ျမွင့္တင္ေပးႏိုင္ျခင္း မရွိတဲ့ ႏိုင္ငံတႏိုင္ရဲ႕ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ဟာ လူထုအေပၚ တာ၀န္ယူႏိုင္တဲ့ စြမ္းရည္ရွိတဲ့ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ မဟုတ္ပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ တဦးခ်င္း အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ ရွဳေထာင့္ကၾကည့္ရင္ ဒီလိုအုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ ရွိေနတဲ့ ႏိုင္ငံဟာ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ အျပည့္အ၀ရွိတဲ့ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံလို႕ မသတ္မွတ္ႏိုင္ပါဘူး။ ေကာင္းမြန္ေသာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ မရွိသမွ် ျပည္သူလူထုရဲ႕ ယံုၾကည္မွဳနဲ႕ အျခားႏိုင္ငံမ်ားရဲ႕ ေလးစားမွဳကို မရႏိုင္တဲ့အတြက္ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ တည္တံ့ခိုင္ျမဲေရးကို ေရရွည္ ထိန္းသိမ္းဖို႕ မလြယ္ကူပါဘူး။
United Nations Secretary General Kofi Annan က အခ်ဳပ္အျခာအာဏာရဲ႕ သေဘာသဘာ၀ဟာ ၂၁ ရာစုမွာ ေျပာင္းလဲသြားျပီလို႕ ဆိုခဲ့ျပီး၊ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာဆိုတာ ပါ၀ါနဲ႕တင္ မဆိုင္ပဲ တာ၀န္ယူမွဳ သေဘာတရားပါ ဆက္ႏြယ္ ပါ၀င္ေၾကာင္း တာ၀န္ယူမွဳဆိုင္ရာ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ (sovereignty as a responsibility) ကို မီးေမာင္း ထိုးျပခဲ့ပါတယ္။ တာ၀န္ယူမွဳဆိုင္ရာ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ သေဘာတရားအရ ႏိုင္ငံေတာ္ဟာ ျပည္သူလူထုကို ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ ဖို႕အတြက္ လိုအပ္တဲ့ သင့္ေလ်ာ္ေသာ ႏိုင္ငံေရးဆိုင္ရာ ၀န္ေဆာင္မွဳကို ေပးအပ္ဖို႕ တာ၀န္ရွိပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရး၀န္ေဆာင္မွဳ ဆိုရာမွာ တိုင္းသူျပည္သားေတြအတြက္ လံုျခံဳေအးခ်မ္းေသာ ပတ္၀န္းက်င္ကို ဖန္တီးေပးျခင္း၊ တရားမ၀င္ နယ္စပ္ျဖတ္ေက်ာ္ မွဳမ်ားကို တားဆီးႏိုင္ျခင္း၊ ေျမပိုင္နက္ကို ထိန္းသိမ္းျခင္း၊ ရာဇ၀တ္မွဳမ်ားကို ေလ်ာ့နည္းေအာင္ တရားဥပေဒ စိုးမိုးေရး ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ျခင္း၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးယႏၱရားခိုင္မာတည္တံ့မွဳရွိျခင္း၊ ႏိုင္ငံေရးပါ၀င္ပတ္သက္မွဳ အခန္းက႑ကို ျမွင့္တင္ေပးျခင္း၊ က်န္းမာေရးႏွင့္ ပညာေရး ေစာင့္ေရွာက္မွဳ အားေကာင္းမြန္လာေစရန္ ေဆာင္ရြက္ျခင္း၊ လမ္းပန္းဆက္သြယ္ေရး ေကာင္းမြန္ေစရန္ ေဆာင္ရြက္ျခင္း၊ ဘဏ္စနစ္ ခိုင္မာ ေတာင့္တင္းေစရန္ ေဆာင္ရြက္ျခင္း စတာေတြ ပါ၀င္ပါတယ္။
ႏိုင္ငံေတာ္က ဒီလို ၀န္ေဆာင္မွဳကို မေပးအပ္တဲ့အခါ ႏိုင္ငံတကာ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းက ၀င္ေရာက္စြက္ဖက္ဖို႕ တာ၀န္ရွိပါတယ္။ ဒီသေဘာတရားဟာ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး သြင္ျပင္လကၡဏာ ႏွစ္မ်ိဳးကို ဖန္တီးေပးပါတယ္။ ပထမ သြင္ျပင္လကၡဏာက ႏိုင္ငံေတာ္နဲ႕ ျပည္သူအၾကား ဆက္ဆံေရးဆိုင္ရာ internal component ျဖစ္ျပီး၊ ဒုတိယ သြင္ျပင္လကၡဏာကေတာ့ ႏိုင္ငံအခ်င္းခ်င္းဆက္ဆံေရးဆိုင္ရာ external component ျဖစ္ပါတယ္။
Robert Jackson ဆိုသူက ကမၻာ့ကုလသမဂၢ အဖြဲ႕၀င္ႏိုင္ငံအျဖစ္ တရား၀င္ ရပ္တည္ေနေပမယ့္ ျပည္သူလူထုအတြက္ တာ၀န္မယူႏိုင္တဲ့ ႏိုင္ငံေတြ၊ ျပည္ပကူညီေထာက္ပံ့မွဳကို မွီခိုေနရတဲ့ ႏိုင္ငံေတြနဲ႕ international order ကို ဘာမွ အေထာက္အကူ မျပဳႏိုင္ပဲ ကမၻာ့ျငိမ္းခ်မ္းေရးကို အေႏွာင့္အယွက္ျပဳေနတဲ့ ႏိုင္ငံေတြ ရွိေနျပီး၊ ဒီလိုႏိုင္ငံေတြမွာ ႏိုင္ငံတခု ရွိသင့္တဲ့ တာ၀န္ယူမွဳဆိုင္ရာ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ မရွိတဲ့အတြက္ "quasi-states" အျဖစ္သာ သတ္မွတ္ ႏိုင္ေၾကာင္း ေဖာ္ထုတ္ ေရးသားခဲ့ပါတယ္။ ဒီလိုႏိုင္ငံေတြမွာ ရာဇ၀တ္မွဳ ထူေျပာျခင္း၊ ႏိုင္ငံေရးအၾကမ္းဖက္မွဳ မ်ားရွိျခင္း၊ နယ္စပ္ ေဒသ ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္မွဳ ေလ်ာ့နည္းျခင္း၊ လူမ်ိဳးေရး ပဋိပကၡမ်ားရွိျခင္း၊ ဘာသာေရးႏွင့္ ယဥ္ေက်းမွဳဆိုင္ရာ ပဋိပကၡမ်ား ရွိျခင္း၊ ဆက္သြယ္ေရးစနစ္ အားနည္းျခင္း၊ လမ္းပန္းဆက္သြယ္ေရး မေကာင္းျခင္း၊ စီးပြားေရး ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳ ေႏွာင့္ေႏွးျခင္း၊ လာဘ္ေပးလာဘ္ယူမွဳ မ်ားရွိျခင္း၊ က်န္းမာေရးစနစ္ ခ်ိဳ႕ယြင္းမွဳမ်ားရွိျခင္း၊ ပညာေရးအခြင့္အလမ္းမ်ား နည္းပါးျခင္းနဲ႕ သဘာ၀ ပတ္၀န္းက်င္ ထိန္းသိမ္းမွဳ အားနည္းခ်က္ စတာေတြ ျဖစ္ပြားေနတတ္ပါတယ္။
ကၽြန္မတို႕ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ အုပ္ခ်ဳပ္ေနတဲ့ စစ္အုပ္စုနဲ႕ စစ္အုပ္စုၾကိဳးဆြဲ ရုပ္ေသးအစိုးရေတြဟာ ၂၁ ရာစု ကမၻာမွာ ေျပာင္းလဲလာတဲ့ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ သေဘာသဘာ၀ ေတြကို လိုက္နာ က်င့္သံုးျခင္း မရွိၾကပါဘူး။ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ တည္တံ့ခိုင္ျမဲေရး ဆိုတာကို ဒို႕တာ၀န္ အေရးသံုးပါးမွာ ထည့္သြင္းထားေပမယ့္ ၁၇ ရာစုႏွစ္က က်င့္သံုးတဲ့ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ သေဘာတရားေတြနဲ႕ စစ္ေအးတိုက္ပြဲကာလ ႏိုင္ငံေရး scenario အယူအဆေတြကိုပဲ ႏိုင္ငံေတာ္ကာကြယ္ေရး တကၠသိုလ္၊ စစ္ဦးစီး တကၠသိုလ္၊ စစ္ဘက္ဆိုင္ရာ တကၠသိုလ္မ်ား၊ စစ္ေက်ာင္းမ်ားနဲ႕ ၾကံ့ဖြံ႕ပါတီ တျဖစ္လဲ ၾက့ံဖြံ႕အသင္းက သင္တန္းေတြမွာ သင္ၾကား ပို႔ခ်မွဳေတြ ျပဳလုပ္ခဲ့ၾကပါတယ္။
အက်ိဳးဆက္ကေတာ့ ေခတ္မမွီေတာ့တဲ့ အေတြးအေခၚသေဘာတရားေတြကို ဦးေႏွာက္ထဲ ရိုက္သြင္းခံထားရသူ မ်ားျပား လာျပီး ျပည္ပက်ဴးေက်ာ္ စြက္ဖက္မွဳ ေတြကို ကာကြယ္ေရး၊ ကိုယ္ပိုင္ႏိုင္ငံေရးစနစ္ကို မိမိတို႕ဘာသာ က်င့္သံုးႏိုင္ေရး စတာေတြကသာ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာကို ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ျခင္းလို႕ ထင္မွတ္ေနၾကသူေတြ ရွိေနတာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလို ထင္မွတ္ေနၾကသူေတြဟာ လူသားေတြရဲ႕ အခြင့္အေရးေတြကို ပိတ္ပင္ တားဆီးခံရမွဳမွ လြတ္ကင္းေရး၊ လံုျခံဳေအးခ်မ္းစြာ ေနထိုင္ခြင့္ရရွိေရးတို႕အတြက္ ႏိုင္ငံေတာ္က ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ေပးႏိုင္ျခင္း မရွိဘူး ဆိုရင္ (သို႕မဟုတ္) ႏိုင္ငံေတာ္ ကိုယ္တိုင္က ျပည္သူလူထုရဲ႕ အသက္အိုးအိမ္စည္းစိမ္ လံုျခံဳေရးကို ျခိမ္းေခ်ာက္ ေနျပီဆိုရင္ ဒီႏိုင္ငံမွာ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ failure ျဖစ္ေနျပီဆိုတာကို နားမလည္ပဲ စစ္အုပ္စုေတြ အမိန္႕ေပးမွဳေအာက္မွာ လူသားလံုျခံဳေရး (Human Security) ကို ျခိမ္းေခ်ာက္မွဳေတြ ျပဳလုပ္ျပီး အခ်ဳပ္အျခာအာဏာကို ကိုယ္တိုင္ ထိပါးေနၾကပါတယ္။
တဦးခ်င္းအခ်ဳပ္အျခာအာဏာ (individual sovereignty) ကို ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ျခင္း မရွိတာေၾကာင့္ ျပည္တြင္းအခ်ဳပ္အျခာအာဏာ၊ ျပည္ပအခ်ဳပ္အျခာအာဏာတို႕အေပၚမွာ ဆိုးက်ိဳးေတြ သက္ေရာက္ေနတာကို နားလည္ျခင္း မရွိပဲ ဒီလိုဆိုးက်ိဳးေတြဟာ ျပည္ပႏိုင္ငံေတြရဲ႕ ၀င္ေရာက္စြက္ဖက္မွဳေၾကာင့္လို႕ အျမင္လြဲေနၾကပါတယ္။ တကယ္ေတာ့ ႏိုင္ငံေတာ္ကသာ တဦးခ်င္း အခ်ဳပ္အျခာအာဏာကို ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ႏိုင္မယ္ဆိုရင္ ဒီလိုဆိုးက်ိဳးေတြ သက္ေရာက္မွဳ ရွိလာမွာ မဟုတ္ပါဘူး။ လူ႕အခြင့္အေရး ခ်ိဳးေဖာက္ျခင္း မရွိတဲ့ ႏိုင္ငံ၊ လူသားလံုျခံဳေရးကို ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္တဲ့ ႏိုင္ငံေတြကို အျခားႏိုင္ငံမ်ားက ဖိအားေပးတာေတြ၊ ျပစ္တင္ရွံ႕ခ်ျခင္း မျပဳႏိုင္ၾကပါဘူး။ ၀င္ေရာက္စြက္ဖက္ျခင္း မျပဳႏိုင္ ၾကပါဘူး။ ႏိုင္ငံေတာ္က တဦးခ်င္း အခ်ဳပ္အျခာအာဏာကို ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္လာတဲ့အခါ ျပည္တြင္း အခ်ဳပ္အျခာ အာဏာနဲ႕ ျပည္ပအခ်ဳပ္အျခာ အာဏာတို႕ရဲ႕ တည္တံ့ခိုင္ျမဲေရးကို ပိုျပီး ထိန္းသိမ္းႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။
စစ္အုပ္စုအဆက္ဆက္ လက္ထက္ေတြနဲ႕ ရုပ္ေသးအစိုးရ လက္ထက္ေတြမွာ စီးပြားေရး ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳ ေႏွာင့္ေႏွးခဲ့ရပါတယ္။ ေကာင္းမြန္ေသာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ကိုလဲ မက်င့္သံုးႏိုင္ခဲ့ပါဘူး။ စစ္အုပ္စုနဲ႕ နီးစပ္တဲ့ စီးပြားေရး လုပ္ငန္းရွင္ေတြရဲ႕ လက္၀ါးၾကီးအုပ္မွဳ၊ လာဘ္ေပးလာဘ္ယူမွဳ၊ စစ္အုပ္စု၀င္ေတြရဲ႕ သားသမီးေဆြမ်ိဳးမ်ားကသာ အခြင့္အေရးမ်ားကို ေမာင္ပိုင္ စီးထားမွဳ၊ မတရားေသာ အမိန္႕အာဏာမ်ား က်င့္သံုးမွဳ၊ အထက္ဖား ေအာက္ဖိမွဳ၊ အာဏာအလြဲသံုးစား ျပဳလုပ္မွဳ စတာေတြေၾကာင့္ စစ္အုပ္စု အာဏာတည္ျမဲေရးကို ပခံုးေပၚထမ္းထားေပးရတဲ့ ျမန္မာ့တပ္မေတာ္တြင္းက တပ္မေတာ္သားမ်ားနဲ႕ ရဲတပ္ဖြဲ႕၀င္တို႕ရဲ႕ မိသားစု၀င္ေတြ အပါအ၀င္ ျပည္သူတရပ္လံုးမွာ စား၀တ္ေနေရး ဒုကၡေတြ၊ က်န္းမာေရးနဲ႕ ပညာေရးဆိုင္ရာ ေသာကေတြ ပင္လယ္ေ၀ခဲ့ၾကရပါတယ္။
၂၁ ရာစုရဲ႕ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ သေဘာတရား ေတြအရ ေကာင္းမြန္ေသာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ မရွိတဲ့ ႏိုင္ငံ၊ စီးပြားေရးဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳ ေႏွာင့္ေႏွးေနတဲ့ ႏိုင္ငံေတြမွာ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ အျပည့္အ၀ ရွိတယ္လို႕ မသတ္မွတ္ႏိုင္ပါဘူး။ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ ေရရွည္တည္တံ့ခိုင္ျမဲေရး ရွိဖို႕ ဆိုတာလဲ မလြယ္ကူပါဘူး။ ဒီလို ျဖစ္ရတာဟာ ေကာင္းမြန္ေသာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ကို ေဆာင္က်ဥ္းေပးႏိုင္ျခင္း မရွိတဲ့ စစ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္နဲ႕ ေရႊရည္စိမ္ ဒီမိုကေရစီ စနစ္တို႕ေၾကာင့္ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
ဒီလိုစနစ္ဆိုးေတြေၾကာင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ရာဇ၀တ္မွဳထူေျပာျခင္း၊ ႏိုင္ငံေရးအၾကမ္းဖက္မွဳမ်ားရွိျခင္း၊ နယ္စပ္ ေဒသ ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္မွဳ ေလ်ာ့နည္းျခင္း၊ လူမ်ိဳးေရးပဋိပကၡမ်ားရွိျခင္း၊ ဘာသာေရးႏွင့္ ယဥ္ေက်းမွဳဆိုင္ရာ ပဋိပကၡမ်ား ရွိျခင္း၊ ဆက္သြယ္ေရးစနစ္ အားနည္းျခင္း၊ လမ္းပန္းဆက္သြယ္ေရး မေကာင္းျခင္း၊ စီးပြားေရး ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳေႏွာင့္ေႏွးျခင္း၊ လာဘ္ေပးလာဘ္ယူမွဳမ်ားရွိျခင္း၊ က်န္းမာေရးစနစ္ ခ်ိဳ႕ယြင္းမွဳမ်ားရွိျခင္း၊ ပညာေရးအခြင့္အလမ္းမ်ား နည္းပါးျခင္းနဲ႕ သဘာ၀ ပတ္၀န္းက်င္ ထိန္းသိမ္းမွဳ အားနည္းခ်က္ စတာေတြ ျဖစ္ပြားေနျပီး၊ တိုင္းႏိုင္ငံမွာ တာ၀န္ယူမွဳဆိုင္ရာ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ မရွိတာေၾကာင့္ ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရးမွာ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ အဆင့္ဟာ "quasi-states" အဆင့္ကို ေရာက္ေနျပီ ျဖစ္ပါတယ္။
ျမန္မာႏိုင္ငံကူးလက္မွတ္ ကိုင္ေဆာင္ျပီး ခရီးသြားသူမ်ား ႏိုင္ငံတကာမွာ မ်က္ႏွာငယ္ ၾကရပါတယ္။ ျမန္မာလူမ်ိဳးဆိုလိုက္တာနဲ႕ ႏိုင္ငံတကာျပည္သူေတြက သနားစရာေကာင္းေသာ လူေတြအျဖစ္ ရွဳျမင္ၾကပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံက ေပးအပ္ထားတဲ့ ပညာေရး ေအာင္လက္မွတ္မ်ားကို ကိုင္ေဆာင္ထားသူမ်ား ကမၻာ့အလုပ္အကိုင္ေစ်းကြက္မွာ အႏွိမ္ခံရပါတယ္။ လူမ်ိဳးရဲ႕ စရိုက္ လကၡဏာနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး ေ၀ဖန္ရွံဳ႕ခ်မွဳေတြ ခံၾကရပါတယ္။ စစ္ေဘးစစ္ဒဏ္သင့္လို႕ တဘက္ႏိုင္ငံေတြကို ေျပးလႊား သြားၾကရတဲ့ ဒုကၡသည္မ်ား မ်က္ႏွာငယ္ၾကရပါတယ္။
ႏိုင္ငံက ထြက္ေျပးလာရတဲ့ စစ္ေျပးဒုကၡသည္မ်ား၊ ႏိုင္ငံေရး ဒုကၡသည္မ်ား ကမၻာတ၀ွမ္းမွာ ျပည့္ႏွက္ေနတဲ့ ႏိုင္ငံ၊ လူသားခ်င္းစာနာမွဳ မရွိေသာ အစိုးရ အုပ္ခ်ဳပ္ေနတဲ့ ႏိုင္ငံ၊ ျပည္သူလူထုရဲ႕ အသက္အိုးအိမ္စည္းစိမ္ကို ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ ရမယ့္ စစ္တပ္က ျပည္သူလူထုကို သတ္ျဖတ္ႏွိပ္စက္၊ ရြာမ်ားကို ဖ်က္ဆီး၊ အမ်ိဳးသမီးငယ္မ်ားကို မုဒိမ္းက်င့္မွဳေတြ လုပ္ေနတဲ့ ႏိုင္ငံ၊ တရားဥပေဒ စိုးမိုးေရးကို ေဆာင္ရြက္ရမယ့္ ရဲတပ္ဖြဲ႕က အာဏာရွင္ လက္ကိုင္ဒုတ္ျဖစ္ျပီး ျပည္သူလူထုကို ရန္မူေနတဲ့ ႏိုင္ငံ၊ ႏိုင္ငံေရးအၾကမ္းဖက္မွဳမ်ား ျပည့္လွ်ံေနတဲ့ ႏိုင္ငံ၊ လူမ်ိဳးတုန္းသတ္ျဖတ္မွဳမ်ားနဲ႕ ကမၻာေက်ာ္ေနတဲ့ ႏိုင္ငံ၊ က်န္းမာေရး- ပညာေရး ေစာင့္ေရွာက္မွဳေတြ အားနည္းျပီး တိုင္းျပည္ဘ႑ာေငြေတြကို စစ္လက္နက္ပစၥည္းမ်ား ၀ယ္ယူေရးမွာသာ အသံုးျပဳေနတဲ့ ႏိုင္ငံ၊ မဆံုးႏိုင္ေသာ ေရရွည္ျပည္တြင္းစစ္ ျဖစ္ပြားေနတဲ့ ႏိုင္ငံ၊ ဘိန္းစိုက္ပ်ိဳးထုတ္လုပ္ေနတဲ့ ႏိုင္ငံ၊ ကမၻာ့လံုျခံဳေရးကို ျခိမ္းေခ်ာက္ေနတဲ့ႏိုင္ငံ၊ အိမ္နီးခ်င္းႏိုင္ငံမ်ားကို ဒုကၡသည္ေတြ တြန္းပို႕ေနတဲ့ ႏိုင္ငံ၊ ရာဇ၀တ္မွဳမ်ား ထူေျပာေနတဲ့ ႏိုင္ငံ၊ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳသံသရာ ရွည္ၾကာေနတဲ့ ႏိုင္ငံ၊ လူသားလံုျခံဳေရး မရွိတဲ့ ႏိုင္ငံ စတဲ့ ပံုရိပ္ဆိုးေတြဟာ ႏိုင္ငံေတာ္ရဲ႕ တာ၀န္ယူမွဳဆိုင္ရာ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာကို ထိန္းသိမ္း ေစာင့္ေရွာက္ႏိုင္ျခင္း မရွိတဲ့ ျပယုဂ္ေတြပါပဲ။
ဒါေၾကာင့္ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ တည္တံ့ခိုင္ျမဲေရးဆိုတဲ့ အခ်က္ဟာ ဒို႕တာ၀န္ အေရးသံုးပါးမွာ ပါ၀င္ေနေပမယ့္ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ စစ္အာဏာရွင္စနစ္နဲ႕ စစ္အုပ္စုၾကိဳးကိုင္ ေရႊရည္စိမ္ ဒီမိုကေရစီ စနစ္ေတြ ထြန္းကားေနသမွ် ကာလပတ္လံုး တဦးခ်င္း အခ်ဳပ္အျခာ အာဏာ၊ ျပည္တြင္း အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ၊ ျပည္ပအခ်ဳပ္အျခာအာဏာ ေတြဟာ တည္တံ့ခိုင္ျမဲမွဳ မရွိပဲ ျဖစ္ေနမွာပါပဲ။ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ တည္တံ့ခိုင္ျမဲေရးရဲ႕ အဓိက အတားအဆီး၊ အေႏွာင့္အယွက္ ရန္သူဟာ စစ္အာဏာရွင္စနစ္နဲ႕ စစ္အုပ္စု ၾကိဳးကိုင္ ေရႊရည္စိမ္ ဒီမိုကေရစီ စနစ္ေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
ခင္မမမ်ိဳး
(ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါမည္)
