တခါတုန္းက မိုးကုတ္က သူငယ္ခ်င္းဆီ အလည္သြားျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ သူငယ္ခ်င္းတို႕ ရပ္ကြက္မွာက လီဆူး လူမ်ိဳးေတြ အမ်ားအျပား ေနထိုင္ပါတယ္။ ဒါနဲ႕ သူငယ္ခ်င္းက သူ႕သူငယ္ခ်င္းေတြနဲ႕ ထပ္မိတ္ဆက္ေပးရင္း အိမ္တအိမ္က ကၽြန္မကို ထမင္းစား ဖိတ္ပါတယ္။ ထမင္း၀ိုင္းမွာ ေပ်ာ္ေပ်ာ္ပါးပါး စားေသာက္ၾကရင္း ျပန္ခါနီးေတာ့ အိမ္ရွင္ေကာင္မေလးက ကၽြန္မသူငယ္ခ်င္းကို လွမ္းေမးပါတယ္။ နက္ျဖန္ ထာပြဲသြားမလား ဆိုျပီးေတာ့ပါ။
အဲဒီအခ်ိန္မွာ ကၽြန္မက ထာပြဲဆိုတာကို ပြဲေတာ္တခုခုလို႕ ထင္သြားပါတယ္။ ဒါနဲ႕ ပြဲရွိတာလား။ ကၽြန္မလဲ လိုက္ခ်င္တယ္လို႕ မေနႏိုင္၊ မထိုင္ႏိုင္ ၀င္ေျပာမိပါတယ္။ အဲဒီေကာင္မေလးက ျပံဳးစိစိ ျဖစ္သြားျပီး၊ သူငယ္ခ်င္းကို လွမ္းၾကည့္ပါတယ္။
ေနာက္မွ သိရတာက ထာပြဲဆိုတာ မိုးကုတ္မွာ ေရွးတုန္းက ေက်ာက္ေတြျပရင္ ထာလို႔ ေခၚတဲ့ ေၾကးလင္ဗန္းၾကီးေတြနဲ႕ ထည့္ျပေလ့ ရွိတာေၾကာင့္ ေက်ာက္မ်က္ရတနာေတြ အေရာင္းအ၀ယ္ လုပ္ၾကတဲ့ ေနရာကိုထာပြဲလို႔ ေခၚၾကတာပါတဲ့။ ဒီတုန္းက ေတြးလိုက္မိပါတယ္။
ျမန္မာစကားကို ျမန္မာလို ေျပာေပမယ့္လဲ ေဒသအေခၚအေ၀ၚ၊ အေျခခံ သေဘာတရားေတြေပၚမွာ မူတည္ျပီး ေျပာသူနဲ႕ နားလည္သူေတြအၾကားမွာ နားလည္မွဳလြဲတာေတြ ရွိႏိုင္တယ္ ဆိုတာကိုပါပဲ။
ခုလဲ ျမန္မာလို ေရးမယ့္ ေဆာင္းပါးမွာ ကိုးလို႕ကန္႕လန္႕နဲ႕ အဂၤလိပ္လို ေခါင္းစဥ္ တပ္ထားရပါတယ္။ အေၾကာင္းရင္းကေတာ့ ဒီေခါင္းစဥ္ကို ျမန္မာလို ဘာသာျပန္လိုက္တာနဲ႕ ေ၀ါဟာရ ေနာက္ကြယ္က အေျခခံသေဘာတရားေတြနဲ႕ ကြဲလြဲတဲ့ အဓိပၸာယ္ေကာက္ယူမွဳေတြ ျဖစ္လာႏိုင္ေစလို႕ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ကၽြန္မတို႕ ျမန္မာစကားမွာ အဂၤလိပ္ဘာသာကေန ဘာသာျပန္ယူထားတဲ့ စကားေတြ ရွိပါတယ္။ တခ်ိဳ႕စကားလံုးေတြက်ေတာ့လဲ တိုက္ရိုက္ျပန္ဆိုထားၾကပါတယ္။ ဥပမာ- ေမာ္ေတာ္ကား (Motorcar)၊ ကြန္ပ်ဴတာ (Computer)၊ ဒီမိုကေရစီ (Democracy) စတဲ့ စကားလံုးေတြပါ။ တခ်ိဳ႕စကားလံုးေတြက်ေတာ့လဲ ဆီေလ်ာ္ေအာင္ ဘာသာျပန္လိုက္ၾကပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ တခါတေလမွာ ဆီေလ်ာ္ေအာင္ ဘာသာျပန္လိုက္ရင္ ဘာၾကီးမွန္း မသိတာေတြလဲ ထြက္လာတတ္ပါေသးတယ္။ ဥပမာ- ကြန္ပ်ဴတာ ဘာသာရပ္မွာ Hardware ကို အမာထည္၊ Software ကို အေပ်ာ့ထည္လို႕ ဘာသာျပန္ထားတာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ကၽြန္မ ရွစ္တန္းေလာက္မွာ ကြန္ပ်ဴတာဆိုတာၾကီးကို စသင္ရေတာ့ အဲဒီအမာထည္၊ အေပ်ာ့ထည္ ဆိုတာၾကီးကို စၾကားရတဲ့အခါ ကၽြန္မနားထဲမွာ ဘယ္လို ျဖစ္မွန္းကို မသိဘူး။ အေပ်ာ့ထည္ဆိုေတာ့ ေပ်ာ့စိစိၾကီး ျဖစ္လို႕ေနမွာ၊ ဘာၾကီးလဲေပါ့။
အခုလဲ ဆီေလ်ာ္ေအာင္ ဘာသာျပန္ထားၾကရင္း ရွဳပ္ေထြးေနတဲ့ ေ၀ါဟာရေတြ ရွိေနပါတယ္။ Violence ဆိုတာကို အၾကမ္းဖက္မွဳ၊ Non-Violence ဆိုတာကို အၾကမ္းမဖက္မွဳ၊ Terrorism ဆိုတာကိုလဲ အၾကမ္းဖက္မွဳ ဆိုျပီး ဘာသာျပန္ေလ့ရွိၾကပါတယ္။ ဒီေတာ့ အၾကမ္းဖက္မွဳလို႕ ဆိုလိုက္တာနဲ႕ ဆိုလိုတာက Violence ကို ဆိုလိုခ်င္တာ ျဖစ္ေပမယ့္ လူအမ်ားက Terrorism လို႕ ျမင္သြားတာလဲ ရွိပါတယ္။ Political Violence အမ်ိဳးအစားတမ်ိဳးျဖစ္တဲ့ လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရး (Armed Struggle) ကို ရည္ညႊန္းျပီး၊ လုပ္ေဆာင္ေနသူမ်ားကို အၾကမ္းဖက္တယ္လို႕ ဆိုလိုက္ရင္လဲ ဒါက Terrorist လို႕ ေျပာလိုက္သလို ျဖစ္သြားျပန္ပါတယ္။ ဒီအေျခအေနေတြကို State Terrorism က်ဴးလြန္ေနတဲ့ အာဏာပိုင္အဖြဲ႕အစည္းေတြက အခြင့္ေကာင္းယူျပီး၊ လက္နက္ကိုင္တာနဲ႕တင္ Terrorist ျဖစ္ေအာင္ မလိမ့္တပတ္ တံဆိပ္ကပ္မွဳေတြ လုပ္လာပါေတာ့တယ္။
ဒီျပႆနာေတြဟာ ႏိုင္ငံေရးအဖြဲ႕အစည္းေတြၾကားထဲမွာ၊ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းအတြင္းမွာ တိုးတိုးၾကိတ္ၾကိတ္ ျငင္းခုန္မွဳေတြ၊ အျမင္ကြဲလြဲမွဳေတြ ျဖစ္တတ္တဲ့ ျပႆနာ တရပ္ျဖစ္ပါတယ္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ လူအမ်ားက အၾကမ္းမဖက္ဘူးဆိုတာကို Non-Violence, အၾကမ္းဖက္မွဳဆိုတာကို Terrorism လို႕ပဲ တြဲျပီး မွတ္ယူသြားတတ္ၾကပါတယ္။ ဒီေတာ့ Non-Violence မဟုတ္ရင္ပဲ Terrorism လို႕ ေကာက္ခ်က္ခ်ေနသူေတြလဲ ရွိလာျပန္ပါတယ္။ ၾကာရင္ ဒီျပႆနာဟာ အက်ယ္၊ အက်ယ္ျဖစ္လာျပီး မလိုလားအပ္တဲ့ အျပန္အလွန္ ျငင္းခုန္မွဳေတြ၊ ႏိုင္ငံေရး ေသြးကြဲမွဳေတြဆီကို ဦးတည္သြားႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေတြ ျမစ္ဖ်ားခံလာတဲ့ Violence, Non-Violence နဲ႕ Terrorism တို႕ရဲ႕ အေျခခံ သေဘာတရားေတြကေတာ့ ဒီလို ရွဳပ္ေထြးမွဳေတြ မရွိပါ။ သေဘာတရားအခ်င္းခ်င္း အျငင္းပြားမွဳေတြ ရွိေပမယ့္ Violence နဲ႕ Terrorism အၾကားမွာေတာ့ ထင္သာ ျမင္သာတဲ့ ကြဲလြဲမွဳေတြ ရွိပါတယ္။
Violence ဆိုရာ၀ယ္
Violence ဆိုတာ ထိခိုက္မွဳတစံုတရာကို ျဖစ္ပြားေစတဲ့ အင္အားအသံုးျပဳမွဳ ျဖစ္ပါတယ္။ ကမၻာ့က်န္းမာေရး အဖြဲ႕ၾကီးကေတာ့ Violence ဆိုတာ မိမိကိုယ္တိုင္ျဖစ္ေစ၊ အျခားသူတေယာက္ကိုျဖစ္ေစ၊ အျခားလူအုပ္စု (သို႕မဟုတ္) လူ႕အဖြဲ႕အစည္းကို ျဖစ္ေစ ထိခိုက္ဒဏ္ရာရေစမွဳ၊ ေသဆံုးေစမွဳ၊ စိတ္ဒဏ္ရာရေစမွဳ၊ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရး ေႏွာင့္ေႏွးေစမွဳတို႕ကို ျဖစ္ပြားေစသည့္ အင္အားအသံုးျပဳမွဳလို႕ အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုခဲ့ပါတယ္။ Violence သ႑ာန္ေတြမွာ လူတဦးနဲ႕တဦး လက္သီးနဲ႕ထိုးၾကိတ္တာ၊ တုတ္နဲ႕ ရိုက္ႏွက္တာေတြကေန ေသေစႏိုင္တဲ့ လက္နက္ခဲယမ္းေတြကို အသံုးျပဳျပီး တိုက္ခိုက္တာေတြအထိ ပါ၀င္ပါတယ္။
လူအမ်ားက Violence လို႕ ဆိုလိုက္ရင္ ဗံုးခြဲတာေတြ၊ ေလယာဥ္ျပန္ေပးဆြဲတာေတြကိုပဲ ဆက္စပ္ေတြးမိသြား တတ္ၾကပါတယ္။ ဒါေတြက Violence အမ်ိဳးအစားတမ်ိဳးျဖစ္တဲ့ terrorism နဲ႕ သေဘာတရား ေရာေထြးေနလို႕ ျဖစ္ပါတယ္။ (terrorism က Violence ရဲ႕ အမ်ိဳးအစား တမ်ိဳးသာ ျဖစ္ပါတယ္။ Violence မွာ မတရားဖိႏွိပ္ခံရမွဳကို လက္နက္ကိုင္ျပီး ခုခံေတာ္လွန္ရတဲ့ ေတာ္လွန္စစ္လို လိုအပ္ခ်က္အရ ေပၚထြက္လာတဲ့ necessary forms of violence ဆိုတာမ်ိဳးေတြ ရွိသလို၊ အျပစ္မဲ့ ျပည္သူေတြကို စာနာေထာက္ထားျခင္းကင္းစြာနဲ႕ မလိုအပ္ပဲ တိုက္ခိုက္မွဳေတြျဖစ္တဲ့ terrorism လို unnecessary forms of violence ေတြလဲ ရွိပါတယ္)
ျငိမ္းခ်မ္းေရးသိပၸံပညာရပ္မွာ violence ဆိုတာကို Direct Violence၊ Structural Violence နဲ႕ Cultural Violence ဆိုျပီး သံုးမ်ိဳးခြဲျခားထားပါတယ္။ Direct Violence က ထိုးၾကိတ္ရိုက္ႏွက္မွဳေတြ၊ လူသတ္မွဳေတြ၊ မုဒိန္းက်င့္မွဳေတြ၊ ေသနတ္ေတြ၊ ဗံုးေတြ၊ စစ္ပြဲေတြနဲ႕ သက္ဆိုင္ပါတယ္။ Direct Violence မွာ လူသားေတြရဲ႕ အေျခခံလိုအပ္ခ်က္ေတြျဖစ္တဲ့ ရပ္တည္မွဳ၊ ကိုယ္စိတ္ႏွစ္ပါး က်န္းမာမွဳ၊ လြတ္လပ္မွဳ စတာေတြကို ထိခိုက္ေစႏိုင္တဲ့ ၾကိဳတင္ရည္ရြယ္ထားေသာ အင္အားအသံုးျပဳမွဳ ပါ၀င္ပါတယ္။ Direct Violence ေၾကာင့္ ႏွစ္စဥ္လူသား (၁.၆) သန္းခန္႕ ေသဆံုးတယ္လို႕ သုေတသနပညာရွင္ေတြက စစ္တမ္း ေကာက္ယူေဖာ္ျပထားခဲ့ၾကပါတယ္။ Direct Violence ဟာ က်ဴးလြန္သူေတြ၊ သားေကာင္ေတြ၊ မိသားစု၀င္ကို သာမက လူ႕အဖြဲ႕အစည္း၊ စီးပြားေရးအေျခအေနနဲ႕ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ကိုပါ ထိခိုက္ေစပါတယ္။
ထိုးၾကိတ္ရိုက္ႏွက္မွဳေတြ၊ လက္နက္ပစၥည္းေတြ အသံုးျပဳတဲ့ Direct Violence ကသာ လူသားေတြရဲ႕ အေျခခံ လိုအပ္ခ်က္ေတြကို ထိခိုက္ေစႏိုင္တာ မဟုတ္ပါဘူး။ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံမွာ ရွိေနတဲ့ လူမွဳစီးပြား နဲ႕ ႏိုင္ငံေရး သ႑ာန္ (socio-economic and political structures) ေတြကလဲ လူသားေတြရဲ႕ ရွင္သန္ရပ္တည္မွဳကို ထိခိုက္ေစႏိုင္ပါတယ္။ Structural violence ေတြဟာ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းရဲ႕ အဆင့္တိုင္းမွာ ရွိျပီး၊ လူမွဳစီးပြား အခြင့္အေရးေတြ ခ်ိဳးေဖာက္ခံရျခင္းနဲ႕ သက္ဆိုင္ပါတယ္။ လံုျခံဳစိတ္ခ်ရမွဳကင္းမဲ့ျပီး က်န္းမာေရးကို ထိခိုက္ေစႏိုင္တဲ့ လုပ္ငန္းခြင္ေတြမွာ အလုပ္လုပ္ရျခင္းဟာလဲ Violence လုပ္ခံရျခင္းပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
လူမွဳစီးပြားနဲ႕ ႏိုင္ငံေရးသ႑ာန္ေတြမွာ ျမွဳပ္ႏွံထားတဲ့ structural violence ေတြကို hidden repression အေနနဲ႕ သတ္မွတ္ေခၚေ၀ၚၾကပါတယ္။ လူမွဳေရး တန္းတူညီမွ်ျခင္း မရွိမွဳ၊ လူတန္းစားအလႊာ ကြာဟခ်က္ၾကီးမွဳ၊ က်ားမခြဲျခား သတ္မွတ္မွဳ၊ အတင္းအၾကပ္စစ္မွဳထမ္းဥပေဒမ်ား ျပဌာန္းမွဳ၊ ပညာေရး-က်န္းမာေရး ၀န္ေဆာင္မွဳအားနည္းမွဳ၊ အလုပ္အကိုင္ရရွိေရး၊ ရာထူးတိုးျမွင့္ေရးစတာေတြမွာ တူညီေသာအခြင့္အလမ္း မရွိမွဳ စတာေတြဟာ သက္ဆိုင္ရာ တိုင္းျပည္မွာ structural violence ရွိေနတဲ့ သြင္ျပင္လကၡဏာေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ Structural violence ရွိေနတဲ့ တိုင္းျပည္မွာ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳနဲ႕ လူအမ်ားဘ၀အနာဂတ္ ေပ်ာက္ဆံုးမွဳေတြ ၾကံဳေတြ႕လာရတတ္ပါတယ္။ အသက္ရွင္ ရပ္တည္ေနရေပမယ့္ ကိုယ္စိတ္ႏွစ္ပါး က်န္းမာမွဳ မရွိပဲ၊ လြတ္လပ္မွဳေတြ ေပ်ာက္ဆံုးေနတာဟာ exploitative or repressive structures ေတြရဲ႕ ဖိႏွိပ္မွဳေတြကို ခံစားရလို႕ျဖစ္ပါတယ္။
ေနာက္ထပ္ Violence တခုကေတာ့ cultural violence ျဖစ္ပါတယ္။ cultural violence ဆိုတာ ယဥ္ေက်းမွဳ မတူညီေသာ အုပ္စုေတြ အခ်င္းခ်င္း တိုက္ခိုက္ေနတာကို ဆိုလိုတာ မဟုတ္ပါဘူး။ ဒီလိုတိုက္ခိုက္ေနရင္ေတာ့ ဒါက Direct Violence ေခါင္းစီးေအာက္ ေရာက္သြားမွာပါ။ Cultural Violence ဆိုတာက direct violence နဲ႕ structural violence ႏွစ္မ်ိဳးကို အားေပးေထာက္ခံျခင္း (သို႕မဟုတ္) လက္ခံေစျခင္းရွိတဲ့ ဘာသာေရးယံုၾကည္ခ်က္၊ ႏိုင္ငံေရးအေတြးအေခၚ၊ အႏုပညာ၊ သိပၸံပညာနဲ႕ ဘာသာစကားေတြ ရွိေနျခင္းကို ဆိုလိုတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဥပမာ- ရန္သူကို တိရစာၦန္ေတြ၊ ေရာဂါဘယဆိုးေတြနဲ႕ ႏွိဳင္းယွဥ္တတ္မွဳ၊ ပဋိပကၡေတြ ျဖစ္ပြားခ်ိန္မွာ ငါနဲ႕မတူ ငါ့ရန္သူလို သေဘာထားတတ္မွဳ၊ သူတပါးကို ခြဲျခားဆက္ဆံတတ္မွဳ၊ အာဏာအလြဲ သံုးစားျပဳတတ္မွဳ၊ မတရားဖိႏွိပ္ခံရျခင္းကို မိမိတို႕ အားနည္းခ်က္ဟု ယူဆျပီး လက္ခံမွဳ စတာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။
structural violence ေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာတဲ့ အက်ိဳးဆက္ေတြဟာ လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရးကို ဦးတည္သြားေစတဲ့ အေျခခံအေၾကာင္းတရားေတြ ျဖစ္လာတတ္ပါတယ္။ Direct Violence ဟာ ျပဳမူေဆာင္ရြက္ပံု (Behaviour) ေတြကို သက္ေရာက္ေစႏိုင္ျပီး၊ Cultural Violence က အျမင္သေဘာထား (attitudes) ေတြကို သက္ေရာက္ေစတတ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ပဋိပကၡေတြကို ေျဖရွင္းတဲ့အခါ၊ ျပဳမူေဆာင္ရြက္မွဳေတြကို ေျပာင္းလဲျပီး Direct Violence ကို အဆံုးသတ္ျခင္း၊ structure ဆိုင္ရာ ဖိႏွိပ္ခ်ဳပ္ျခယ္မွဳ၊ မတရားမွဳေတြကို ဖယ္ရွားျပီး structural violence ကို အဆံုးသတ္ျခင္းနဲ႕ အျမင္သေဘာထားေတြကို ေျပာင္းလဲျပီး cultural violence ကို အဆံုးသတ္ျခင္းေတြကို ဘက္စံုေထာင့္စံု ျပဳလုပ္ဖို႕ လိုပါတယ္။
Non-Violence ဆိုရာ၀ယ္
Non-Violence ဆိုတဲ့ သေဘာတရားဟာ ကမၻာေပၚမွာ ေရွးႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ကတည္းက ေပၚေပါက္ေနတဲ့ သေဘာတရားတရပ္ ျဖစ္ပါတယ္။ ကိုးကြယ္ယံုၾကည္မွဳဆိုင္ရာ ဘာသာတရား အမ်ားစုမွာ Non-Violence သေဘာတရားေတြ ပါ၀င္ေနပါတယ္။ Non-Violence နဲ႕ ပတ္သက္ျပီး အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုခ်က္ေတြ အမ်ားအျပား ရွိပါတယ္။ အယူအဆေတြ၊ ရွဳျမင္သံုးသပ္မွဳေတြ အမ်ားအျပားရွိပါတယ္။ ျငိမ္းခ်မ္းေရး သေဘာတရား ျဖစ္ထြန္းမွဳေပၚမွာ မူတည္ျပီး Non-Violence ကို အနက္အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုၾကရာမွာ ပညာရွင္ေတြက ေျခာက္မ်ိဳးခြဲျခားထားၾကပါတယ္။
ပထမတမ်ိဳးကေတာ့ Non-Violence ဆိုတာ စစ္မျဖစ္ရန္ ကာကြယ္ျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ စစ္ဆိုတာက Violence ျဖစ္ေစတဲ့အတြက္ စစ္မျဖစ္ရန္ ကာကြယ္တဲ့ ဘယ္လိုလုပ္ငန္းေဆာင္တာမဆို Non-Violence action ပဲ ျဖစ္တယ္လို႕ ဆိုၾကပါတယ္။။ နယူးကလီးယား deterrence strategy ဟာလဲ Non-Violence လုပ္ငန္းေဆာင္တာျဖစ္တယ္လို႕ သတ္မွတ္ၾကပါတယ္။ စစ္ေအးတိုက္ပြဲကာလမွာ နယူးကလီးယား လက္နက္ေတြသာ မရွိခဲ့ရင္ ကမၻာစစ္ေနာက္တၾကိမ္ ထပ္ျဖစ္သြားႏိုင္တာေၾကာင့္ nuclear deterrence strategy ဟာ စစ္ပြဲကို ကာကြယ္ေပးခဲ့တယ္လို႕ စစ္ဘက္ေခါင္းေဆာင္မ်ားနဲ႕ စစ္ေအးတိုက္ပြဲကာလ ပညာရွင္အခ်ိဳ႕က သံုးသပ္ၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။
Non-Violence ဆိုတာကို International System ခ်ိန္ခြင္လွ်ာ ညီလာေအာင္ ထိန္းေက်ာင္းေပးတဲ့ အေနနဲ႕ အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆို သတ္မွတ္ၾကပါတယ္။ non-violence သေဘာတရားကို အေျခခံျပီး စစ္ျဖစ္လာရင္ေတာင္ ဒီစစ္ဟာ war without weapons ျဖစ္တဲ့အတြက္ ႏိုင္ငံတကာေရးရာမွာ ပါ၀ါခ်ိန္ခြင္လွ်ာ ညီမွ်လာေအာင္ လုပ္ေဆာင္ေပးႏိုင္တယ္လို႕ ယူဆ သတ္မွတ္ၾကပါတယ္။ အခ်ိဳ႕ေသာ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး စနစ္ေတြမွာ Violence က ဒြန္တြဲ ပါေနတာျဖစ္တဲ့အတြက္ ဒီစနစ္ေတြကို ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲႏိုင္ေရးဟာ ျငိမ္းခ်မ္းေရး သုေတသန နယ္ပယ္အတြက္ အေျခခံအက်ဆံုး လုပ္ငန္းေဆာင္တာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလို Structural Violence မရွိေအာင္ ျပဳလုပ္ျခင္းကို Structural Non-violence အျဖစ္ အဓိပၸာယ္ ဖြင့္ဆိုၾကပါတယ္။
feminists ေတြက မိသားစုဘ၀ကေန အစျပဳျပီး လူ႕အဖြဲ႕အစည္းအတြင္းမွာ violence အျမစ္တြယ္ေနတာကို ေထာက္ျပ ေ၀ဖန္ခဲ့ၾကျပီး၊ အမ်ိဳးသမီးေတြကို ခြဲျခားဆက္ဆံတဲ့ Patriarchy စနစ္ဟာ violence ျဖစ္တယ္လို႕ ဆိုခဲ့ၾကပါတယ္။ Non-Violence ျပဳမူေဆာင္ရြက္မွဳေတြဟာ လူတဦးနဲ႕ တဦးအၾကားက ဆက္ဆံေရး၊ လူတဦးခ်င္းနဲ႕ ႏိုင္ငံအၾကားက ဆက္ဆံေရးေတြမွာပါ လိုအပ္တယ္ဆိုတာကို ေထာက္ျပထားတဲ့ feminist non-violence အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုခ်က္ေတြလဲ ရွိပါတယ္။ Holistic Gaia Peace ဆိုတဲ့ ရွဳေထာင့္ကေန ၾကည့္ရွဳျပီး non-violence ဆိုတဲ့ သေဘာတရားမွာ ႏိုင္ငံေတာ္ကေန လူပုဂိၢိဳလ္တဦးခ်င္းအထိ လုပ္ေဆာင္ၾကတဲ့ non-violent actions ေတြအားလံုးနဲ႕ Non-violent political and economic structures မ်ား ျဖစ္ေပၚလာေရး လုပ္ေဆာင္ခ်က္ေတြ အားလံုးပါ၀င္တယ္လို႕ သတ္မွတ္ၾကပါတယ္။ လူပုဂိၢဳလ္အခ်င္းခ်င္းသာမက သက္ရွိသတၱ၀ါေလာကနဲ႕ ဆက္စပ္မွဳေတြမွာပါ non-violence ျဖစ္ရမယ္လို႕လဲ ရွဳျမင္ၾကတာေၾကာင့္ environmentalism, vegetarianism စတဲ့ ၀ါဒေတြမွာ ထပ္ျပီး ေပၚထြက္လာပါတယ္။
Holistic Inner and Outer Peace ဆိုတဲ့ ရွဴေထာင့္ကေန ၾကည့္ရွဴျပီး non-violence ဆိုတဲ့ သေဘာတရားကို ဘ၀ဒႆန အေနနဲ႕ အနက္အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုတာလဲ ရွိပါတယ္။ လွဳပ္ရွားမွဳေတြမွာ ေခါင္းေဆာင္ေတြက ဒီရွဳေထာင့္အျမင္ေတြကို ကိုင္စြဲျပီး nnon-violence ဟာ လွဳပ္ရွားမွဳရဲ႕ အသက္ေသြးေၾကာ အျဖစ္ က်င့္သံုးမွဳေတြလဲ ရွိပါတယ္။ ရုရွားက Izo Tolstoy၊ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စုက Henry David Thoreau၊ အိႏၵိယက မဟတၱမ ဂႏီၵ၊ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုက Martin Luther Kingနဲ႕ Cesar Chavez ဆိုတဲ့ ႏိုင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္ေတြက non-violence ဆိုတဲ့ သေဘာတရားကို လွဳပ္ရွားမွဳ Tactic တခုအေနနဲ႕တင္ မဟုတ္ပဲ၊ အသက္ေသြးေၾကာအေနနဲ႕ ယံုၾကည္သက္၀င္ၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။ သူတို႕ရဲ႕ ကိုယ္ပိုင္ဘ၀မွာပါ ဘ၀ဒႆနအေနနဲ႕ လက္ခံ က်င့္သံုးၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။
ဒီလို Non-Violence သေဘာတရားေတြကို ရွဳေထာင့္အမ်ိဳးမ်ိဳးကေန အနက္အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုၾက၊ ကိုယ္ပိုင္လက္ေတြ႕ဘ၀က အစျပဳလို႕ ကမၻာ့ျငိမ္းခ်မ္းေရး လုပ္ငန္းစဥ္မ်ားအထိ နည္းမ်ိဳးစံုနဲ႕ အသံုးျပဳၾကရာမွာ ေအာင္ျမင္ခဲ့တာေတြ ရွိသလို၊ မေအာင္ျမင္ခဲ့တာေတြ။ အားနည္းခ်က္ရွိခဲ့တာေတြလဲ ရွိပါတယ္။ ဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းမွာ Violence အျမစ္တြယ္ေနရင္ ထိခိုက္နစ္နာ ဆံုးရွံဳးမွဳေတြ အမ်ားအျပား ျဖစ္ေစတတ္တာ၊ Direct Violence ျဖစ္တဲ့ ထိုးၾကိတ္ရိုက္ႏွက္မွဳေတြ၊ လက္နက္ကိုင္ေဆာင္မွဳေတြေၾကာင့္ လူေတြရဲ႕ အသက္အႏၱရာယ္ကို ဆံုးရွံဳးေစတတ္တာ၊ ကိုယ္ခႏၶာထိခိုက္ပ်က္စီးမွဳေတြ ျဖစ္ေစတတ္တာ၊ Structural Violence ျဖစ္တဲ့ ႏိုင္ငံေရးစနစ္ေတြ၊ လူမွဳစီးပြားစနစ္ေတြေၾကာင့္လဲ လူသားေတြရဲ႕ လူ႕ဂုဏ္သိကၡာညွိဳးႏြမ္းမွဳေတြ၊ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေတြ၊ စီးပြားေရး လက္၀ါးၾကီး အုပ္မွဳေတြ ျဖစ္လာတတ္တာ၊ Cultural Violence က Direct Violence နဲ႕ Structural Violence ကို အားျဖည့္ကူညီေပးမွဳေတြ ရွိတတ္တာကိုေတာ့ ဘယ္သူမွ မျငင္းႏိုင္ၾကပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ Non-Violence သေဘာတရားေတြ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းအတြင္းမွာ ပ်ံ႕ပြားလာျခင္း၊ Non-Violence ယဥ္ေက်းမွဳတရပ္ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းအတြင္းမွာ ရွင္သန္ ထြန္းကားျခင္း ရွိလာမွသာ ျငိမ္းခ်မ္းေရးတည္ေဆာက္ႏိုင္မယ္လို႕ ျငိမ္းခ်မ္းေရးသိပၸံပညာက မီးေမာင္းထိုးျပ ထားပါတယ္။
Terrorism ဆိုရာ၀ယ္
Terrorism ဆိုတာနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး ႏိုင္ငံေရးေလ့လာသူေတြ၊ သတင္းနဲ႕ စာနယ္ဇင္းသမားေတြ၊ အစိုးရေတြက အဓိပၸာယ္မ်ားစြာ ဖြင့္ဆိုခဲ့ၾကပါတယ္။ Terrorism Studies ဆိုင္ရာမွာ နာမည္ၾကီးပညာရွင္တေယာက္ျဖစ္တဲ့ Walter Laquer က Terrorism ဆိုတာကို ႏိုင္ငံေရး၊ ဘာသာေရး၊ ယံုၾကည္သက္၀င္မွဳဆိုင္ရာ ရည္မွန္းခ်က္မ်ားျပည့္မွီဖို႕အတြက္ တရားမ၀င္လက္နက္ အင္အား အသံုးျပဳျပီး အျပစ္မဲ့ျပည္သူေတြကို ဦးတည္တိုက္ခိုက္မွဳလို႕ အနက္ဖြင့္ဆိုခဲ့တယ္။ Terrorism Studies သင္တန္းအားလံုးမွာ မရွိမျဖစ္သင္ရိုးညႊန္းတမ္းျဖစ္တဲ့ 'Inside Terrorism' ဆိုတဲ့ စာအုပ္ကိုေရးသားခဲ့တဲ့ Bruce Hoffman ကလဲ Terrorism ဆိုတာမွာ ႏိုင္ငံေရးရည္မွန္းခ်က္ဆိုင္ရာ လွံဳ႕ေဆာ္ခ်က္ေတြ၊ Terrorism ရဲ႕ သားေကာင္ေတြ (သို႕) ပစ္မွတ္ေတြကိုသာမပဲ အမ်ားျပည္သူကိုပါ ထိတ္လန္႕ေစႏိုင္တဲ့ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ထိခိုက္ေစမွဳေတြ၊ Violence နည္းနဲ႕ ေျဖရွင္းမွဳေတြ ပါ၀င္ေၾကာင္း ေရးသားထားခဲ့ပါတယ္။
Terrorism ဆိုတာထဲမွာ လက္နက္အင္အားသံုးေျဖရွင္းတဲ့ အေျခခံသေဘာတရားပါ၀င္တာေၾကာင့္ Terrorists မ်ား ကိုင္စြဲတဲ့ လက္နက္ေတြဟာလဲ အမ်ိဳးမ်ိဳး ကြဲျပားျခားနားပါတယ္။ ေခတ္သစ္ Terrorismကို ေလ့လာတဲ့ လက္နက္က်ြမ္းက်င္ ပညာရွင္မ်ားကေတာ့ ဒါေတြကို စစ္သံုးလက္နက္အမ်ိဳးအစားေတြ၊ ေပါက္ကြဲေစႏိုင္တဲ့ ဗံုးေတြ၊ အမ်ားအျပား ေသေက်ပ်က္စီးေစတဲ့ လက္နက္ေတြနဲ႕ အေသခံဗံုးေဖာက္ခြဲသူေတြဆိုျပီး ခြဲျခားေဖာ္ျပခဲ့ၾကပါတယ္။ စစ္သံုးလက္နက္ေတ ြျဖစ္တဲ့ ပစၥတိုေတြ၊ ေအေက- ၄၇၊ အမ္- ၁၆ တို႕လို ေခ်မွဳန္းေရးရိုင္ဖယ္ေသနတ္ေတြ၊ အစၥေရးလုပ္အူဇီ၊ အေမရိကန္လုပ္ Ingramလို စက္ေသနတ္ေတြ၊ အာရ္ပီဂ်ီလို႕ အတိုေကာက္ေခၚၾကတဲ့ Rocket-propelled Grenades ေတြ၊ အေမရိကန္လုပ္ Stingerနဲ႕ ဆိုဗီယက္လုပ္ Grail တို႕လို Precision Guided Munitions လက္နက္မ်ိဳးစံုက္ု Terrorist attacks ေတြမွာ အသံုးျပဳၾကပါတယ္။ ေပါက္ကြဲေစတတ္တဲ့ ဗံုးေတြမွာလဲ စီဇက္က တီထြင္ခဲ့တဲ့ Semtex, အေမရိကန္က တီထြင္ခဲ့တဲ့ Composite-4 (C-4) တို႕လို ပလပ္စတစ္ေပါက္ကြဲေစတတ္တဲ့ ပစၥည္းေတြ၊ ခ်ိန္ကိုက္ဗံုး၊ ဆြဲမိုင္းစတဲ့ triggers ေတြ၊ မိုလိုေတာ့ဗ္လို႕အမ်ားက ေခၚတတ္ၾကတဲ့ ဓာတ္ဆီဗံုးေတြ၊ ပိုက္ဗံုးေတြ၊ ကားဗံုးေတြ၊ ေလထုဖိအားသံုးျပီး ေပါက္ကြဲေစတတ္တဲ့ ဘာရိုမက္ထရစ္ဗံုးေတြ စသည္ျဖင့္ ပါ၀င္ပါတယ္။
ေနာက္တမ်ိဳးကေတာ့ WMD လို႕အတိုေကာက္ေခၚၾကတဲ့ Weapons of Mass Destruction ပါ။ ဒီအထဲမွာ ဓာတုဆိုင္ရာ ေအးဂ်င့္ေတြ၊ ဇီ၀ဆိုင္ရာေအးဂ်င့္ေတြ၊ ဓာတ္ေရာင္ျခည္ဆိုင္ရာ ေအးဂ်င့္ေတြကေန နယူးကလီးယား လက္နက္ေတြအထိ ပါ၀င္ပါတယ္။ 9/11 ျဖစ္ရပ္ျပီးကတည္းက ဖြံ႕ျဖိဳးျပီးႏိုင္ငံေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားမွာ ဒီလက္နက္ေတြနဲ႕ တိုက္ခိုက္မွာကို စိုးရိမ္ေၾကာင့္ၾကမွဳေတြ အမ်ားအျပား ျဖစ္လာခဲ့ျပီး၊ CBRNE လို႕ အတိုေကာက္ေခၚၾကတဲ့ chemical, biological, radiological, nuclear explosives ေတြနဲ႕ တိုက္ခိုက္မွဳေတြျဖစ္လာခဲ့ရင္ ျပဳလုပ္ရမယ့္ စီမံခ်က္ေတြကို ေရးဆြဲလာၾကရပါတယ္။
ဒီလို ႏိုင္ငံေတာ္လံုျခံဳေရးစီမံခ်က္ေတြ ေရးဆြဲေနၾကစဥ္မွာပဲ ႏိုင္ငံတကာအဖြဲ႕အစည္းေတြ၊ ႏိုင္ငံေတာ္အၾကီးအကဲေတြ၊ ေပၚလစီေရးဆြဲေနသူေတြအတြက္ အခ်က္ၾကီးတခ်က္ကို ထည့္သြင္းစဥ္းစား လာၾကရျပန္ပါတယ္။ ဘာလဲဆိုေတာ့ အၾကမ္းဖက္မွဳကို က်ဴးလြန္သူေတြထဲမွာ non-state actors ေတြ ပါ၀င္သလို state actors ေတြလဲ ပါ၀င္ေနတဲ့ အခ်က္ပါ။ လူအမ်ား ေသေၾကပ်က္စီးႏိုင္တဲ့ လက္နက္ပစၥည္းေတြဟာ အျပစ္မဲ့ျပည္သူေတြကို တိုက္ခိုက္တတ္တဲ့ လူတစုလက္ထဲကို ေရာက္သြားတာနဲ႕ေတာင္ မလိုလားအပ္တဲ့ ဆိုးက်ိဳးေတြ ျဖစ္ႏိုင္ေစတယ္ဆိုရင္ State Terrorism က်ဴးလြန္ေနတဲ့ အာဏာရွင္အစိုးရေတြလက္ထဲ ဒီလက္နက္ပစၥည္းေတြ ေရာက္သြားတဲ့အခါ ေဒသဆိုင္ရာလံုျခံဳေရး၊ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ လံုျခံဳေရး အေပၚမွာ ဘယ္ေလာက္ထိခိုက္ေစမလဲ ဆိုတာက အေရးၾကီးတဲ့ အခ်က္တခ်က္ျဖစ္လာပါေတာ့တယ္။
တကယ္ေတာ့ ႏိုင္ငံေတာ္အစိုးရဆိုတာ ျပည္သူေတြအေပၚ က်ေရာက္လာမယ့္ အႏၱရာယ္ေတြကို ကာကြယ္ေပးဖို႕၊ ျပည္သူေတြရဲ႕ စား၀တ္ေနေရး ျပည့္စံုဖူလံုေစဖို႕၊ ပညာေရးတိုးတက္ျမင့္မားေစဖို႕၊ က်န္းမာေရးတိုးတက္ေကာင္းမြန္ေစဖို႕ လူထုက ေရြးခ်ယ္တာ၀န္ေပး၊ အာဏာအပ္ႏွင္းခံထားရတဲ့ အဖြဲ႕အစည္းတရပ္ပါ။ ဒါေပမယ့္ တခ်ိဳ႕ေသာ ႏိုင္ငံေတြမွာ အာဏာဟာ လူထုက မသက္ဆင္းပဲ လူထုကို ျခိမ္းေခ်ာက္သတ္ျဖတ္ျပီး၊ မတရားအာဏာယူထားတဲ့ အစိုးရေတြ အုပ္ခ်ဳပ္ေနၾကပါတယ္။ ဒီလိုအစိုးရေတြဟာ အေၾကာက္တရားနဲ႔အုပ္ခ်ဳပ္ဖို႕အတြက္ ျပည္သူလူထုကို အႏၱရာယ္ ျပဳတတ္ၾကပါတယ္။ လူထုရဲ႕ ပညာရည္အဆင့္အတန္းေတြ တိုးတက္ျမင့္မားလာရင္ ေတြးေခၚမွဳအဆင့္အတန္းေတြ တိုးျမင့္လာျပီး ႏိုင္ငံရဲ႕ ပကတိအမွန္တရားကို သိျမင္လာတာနဲ႕အမွ် ေတာ္လွန္ပုန္ကန္မွဳေတြ ေပၚေပါက္လာတတ္တာ ဓမၼတာမို႕ ဒီလို အစိုးရေတြဟာ ပညာရည္အဆင့္အတန္း ျမင့္မားမွဳမရွိေအာင္ ပညာေရးကို စနစ္တက် ဖ်က္ဆီးထားတတ္ၾကပါတယ္။
က်န္းမာေရး၊ စား၀တ္ေနေရး ျပည့္စံုဖူလံုေရးကိုလည္း ေစတနာမွန္နဲ႕ ျဖည့္ဆည္းေဆာင္ရြက္ေပးမွဳ မရွိၾကေတာ့ပါဘူး။ အာဏာတည္ျမဲေရးအတြက္ အာဏာရဲ႕ ေဒါက္တိုင္အဖြဲ႕အစည္းေတြ အမ်ားအျပား ေပၚေပါက္လာဖို႕အေရးနဲ႕ အင္အားၾကီးမားလာဖို႕အေရးကိုသာ ေရွးရွဳလုပ္ေဆာင္တတ္ၾကပါတယ္။ ဒီလိုလုပ္ေဆာင္ရင္း လူထုကို ျခိမ္းေခ်ာက္ အၾကမ္းဖက္မွဳေတြကလဲ တစတစ တိုးျမင့္လာပါတယ္။ ဒီလိုအေျခအေနမ်ိဳးကို (state terrorism) အမ်ိဳးအစားေတြထဲက state terrorism as domestic policy အျဖစ္ ပညာရွင္မ်ားက ေခၚဆိုသတ္မွတ္လာၾကပါတယ္။
Violence ႏွင့္ Terrorism သေဘာတရားတို႕၏ ကြဲျပားမွဳမ်ား
Violence နဲ႕ Terrorism ကို ျမန္မာလိုဘာသာျပန္ၾကရမွာ အၾကမ္းဖက္မွဳ၊ အၾကမ္းဖက္ တိုက္ခိုက္မွဳေတြအေနနဲ႕ ဆင္တူယိုးမွားေတြ ဘာသာျပန္ၾကေပမယ့္ အေျခခံသေဘာတရားေတြမွာေတာ့ ကြဲျပားမွဳေတြ အမ်ားအျပား ရွိပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး Political Violence ေတြ ျဖစ္ပြားလာတဲ့အခါ ျဖစ္ပြားတဲ့ သ႑ာန္ အမ်ိဳးမ်ိဳး ရွိပါတယ္။ အဓိကရုဏ္း (Riots)၊ ႏိုင္ငံေရးအရ လုပ္ၾကံသတ္ျဖတ္ျခင္း (Political Assassinations)၊ သူပုန္ထမွဳ (Insurgency)၊ Terrorism ဆိုျပီး သ႑ာန္အမ်ိဳးမ်ိဳး ရွိပါတယ္။ Terrorism ဆိုတာ အစြန္းေရာက္၀ါဒ (extremism) ေပၚမွာ အေျခတည္ျပီး ေပၚထြက္လာတဲ့ Political Violence အမ်ိဳးအစားတခုျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ Violence နဲ႕ Terrorism ကို အတူတူပဲ လို႕ သတ္မွတ္လို႕ မရႏိုင္ပါဘူး။
လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရး (A/S)၊ ေတာ္လွန္ေရးစစ္ပြဲ Guerrillas Warfare (GW)၊ သူပုန္ထမွဳ Insurgency၊ ေတာ္လွန္ေရး (Revolution) အမ်ိဳးသားလြတ္ေျမာက္ေရး (National Liberation) စတာေတြအားလံုးဟာ Political Violence အမ်ိဳးအစားေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ Political Violence ဆိုတာက လူသားသမိုင္းနဲ႕ အတူေမြးဖြားလာခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။ မတရားမွဳေတြက ဥပေဒျဖစ္လာတဲ့အခါ ေတာ္လွန္ပုန္ကန္မွဳဆိုတာ လူ႕တာ၀န္တရပ္ ျဖစ္လာပါတယ္။ ဒီတာ၀န္ကို ကမာၻတ၀ွမ္းလံုးက ျပည္သူ လူထုၾကီးက အသက္နဲ႕ရင္းျပီး ထမ္းေဆာင္ခဲ့ၾကပါတယ္။ မတရားတဲ့ အာဏာရွင္ အစိုးရမ်ားစြာဟာ လူထုၾကီးရဲ႕ Political Violence ေတြေၾကာင့္ အာဏာကို စြန္႕လႊတ္ခဲ့ၾကရပါတယ္။ Political Violence ေတြေၾကာင့္ အေမရိကန္ေတာ္လွန္ေရးၾကီး ျဖစ္ပြားလာခဲ့ပါတယ္။ Thomas Jefferson က ေတာ္လွန္ပုန္ကန္မွဳဆိုတာ အစိုးရတရပ္ရဲ႕ က်န္းမာေရးတိုးတက္ေကာင္းမြန္မွဳအတြက္ လိုအပ္တဲ့ ေဆး၀ါး ျဖစ္တယ္လို႕ ဆိုထားခဲ့ဖူးပါတယ္။
utilitarianism နဲ႕ ပတ္သက္ရင္ ဆရာတဆူျဖစ္တဲ့ John Stuart Mill ကလဲ political violence ဆိုတာကို ျဖစ္ေပၚလာတဲ့ အေျခအေနတရပ္မွာ က်င့္၀တ္အားျဖင့္ ဘယ္ေလာက္မွန္ကန္တယ္ဆိုတဲ့ balance of reason ေပၚမွာ မူတည္ျပီး justify လုပ္ႏိုင္ေၾကာင္း ဆိုခဲ့ပါတယ္။ တကယ္လို႕ အစိုးရတရပ္ဟာ ျပည္သူလူထုရဲ႕ လြတ္လပ္စြာ ေရးသားထုတ္ေ၀ခြင္နဲ႕ လြတ္လပ္စြာ ေျပာဆိုခြင့္ေတြကို ပိတ္ပင္ေနျပီဆိုရင္၊ လူထုရဲ႕ အျမင္နဲ႕ သေဘာထားေတြကို လ်စ္လ်ဴျပဳေနျပီဆိုရင္ ဒီလို အေျခအေနမ်ိဳးမွာ လူထုအေနနဲ႕ political violence ကို အသံုးျပဳျပီး ေတာ္လွန္ရမွာျဖစ္တယ္ဆိုတဲ့ သေဘာတရားကို ေပၚလြင္ေအာင္ ေရးသားထားခဲ့ပါတယ္။ Political Violence ကို အသံုးျပဳရာမွာ တရားမွ်တမွဳရွိမရွိ ဆိုတဲ့ အခ်က္နဲ႕ ေအာင္ပြဲအတြက္ ျဖစ္ႏိုင္ေခ်ရွိမွဳ ႏွစ္ခုကို ၾကည့္ျပီး justify လုပ္ဖို႕ ဆိုထားခဲ့ပါတယ္။
Robert Audi ကေတာ့ တျခားျငိမ္းခ်မ္းေရးနည္းလမ္းမ်ားကို ဘယ္လိုမွ အသံုးျပဳလို႕ မရႏိုင္ေတာ့တဲ့အဆံုးမွာ Political Violence ကို ေနာက္ဆံုးနည္းလမ္းအေနနဲ႕ အသံုးျပဳဖို႕ လိုအပ္တယ္လို႕ ဆိုထားခဲ့ပါတယ္။ သူက ႏိုင္ငံေရးအဖြဲ႕အစည္းတခုဟာ ေတာင္းဆိုမွဳ၊ အသနားခံမွဳေတြ ဘာမွကို ထပ္လုပ္လို႕ မရႏိုင္ေတာ့တဲ့ အေျခအေန၊ ေတာင္းဆိုခ်က္မွန္သမွ်ကို လ်စ္လ်ဴရွဳခံေနရတဲ့ အေျခအေန၊ ျငိမ္းခ်မ္းစြာ ဆႏၵျပမွဳေတြကို အၾကမ္းဖက္ႏွိမ္နင္းခံလိုက္ရတဲ့ အေျခအေနေတြမွာ လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရးေတြ၊ ပုန္ကန္ေတာ္လွန္မွဳေတြ ျပဳလုပ္တဲ့ ေတာ္လွန္ေရး လမ္းေၾကာင္းတခုေပၚကို တက္ေရာက္မွသာ ေအာင္ပြဲခံႏိုင္မယ္လို႕ ဆိုထားခဲ့ပါတယ္။ အာဏာရွင္ အစိုးရေတြကို သံတမန္နည္းလမ္း၊ သာမန္ ေတာင္းဆိုခ်က္ ႏိုင္ငံေရးနည္းလမ္းေတြနဲ႕ေတာ့ ေအာင္ျမင္ေအာင္ ဆန္႕က်င္ႏိုင္မွာ မဟုတ္ေၾကာင္း ေရးသားေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။
ဒီလိုေတြးေခၚပညာရွင္ေတြအပါအ၀င္ ကမာၻ႕ျပည္သူလူထုဟာ Political Violence အမ်ိဳးအစားေတြျဖစ္တဲ့ လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရးေတြ၊ သူပုန္ထမွဳေတြ၊ အမ်ိဳးသားလြတ္ေျမာက္ေရး တိုက္ပြဲေတြ၊ လူထုတိုက္ပြဲေတြကို အဖိႏွိပ္ခံျပည္သူေတြက ဖိႏွိပ္တဲ့ အာဏာရွင္ေတြကို ပုန္ကန္မွဳေတြအေနနဲ႕ တခဲနက္ ေထာက္ခံအားေပးခဲ့ၾကပါတယ္။ အဖိႏွိပ္ခံရတဲ့ ျပည္သူေတြဘက္က ရပ္တည္တဲ့ Non-State actors ေတာ္လွန္ေရးအဖြဲ႕အစည္းေတြကို ရုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာ၊ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ကူညီပံ့ပိုးေပးမွဳေတြ ျပဳလုပ္ခဲ့ၾကပါတယ္။
ဒါေပမယ့္လဲ ေတာ္လွန္ေရး အဖြဲ႕အစည္း တခ်ိဳ႕ဟာ အစြန္းေရာက္အေတြးအေခၚေတြနဲ႕ မက်ဴးလြန္သင့္တဲ့ ရာဇ၀တ္မွဳေတြကို စတင္ ျပဳလုပ္လာၾကပါေတာ့တယ္။ မိမိတို႕ သက္ဆိုင္ရာ ျပည္သူလူထုရဲ႕ အသက္အိုးအိမ္စည္းစိမ္ကို တိုက္ရိုက္ထိပါးေစတဲ့ ဗံုးေဖာက္ခြဲမွဳေတြ၊ ပစ္ခတ္သတ္ျဖတ္မွဳေတြ၊ စစ္ပြဲမွာေတာင္ ေရွာင္ရွားရမယ့္ ပစ္မွတ္ေတြျဖစ္တဲ့ ေဆးရံု၊ ေက်ာင္းစတာေတြကို စီးနင္းမွဳေတြ၊ အမ်ားျပည္သူ အသံုးျပဳတဲ့ ေလေၾကာင္း၊ ေရေၾကာင္း၊ ကုန္းေၾကာင္း ပို႕ေဆာင္ဆက္သြယ္ေရး လုပ္ငန္းေတြကို တိုက္ခိုက္မွဳေတြ ျဖစ္ပြားလာပါတယ္။ ဒီလို လုပ္ေဆာင္လာမွဳေတြမွာ Political Frustration ေၾကာင့္ ေပၚထြက္သြားတဲ့ တိုက္ခိုက္မွဳေတြသာမက အဖြဲ႕အစည္းရဲ႕ အမည္ကို လူသိထင္ရွားျဖစ္ေစလိုမွဳ၊ ေခါင္းေဆာင္အမည္ နာမည္ေက်ာ္ၾကားလိုမွဳနဲ႕ ႏိုင္ငံတကာျပည္သူေတြက သိသြားေစလိုမွဳ စတဲ့ ရည္ရြယ္ခ်က္ေတြပါ ပါ၀င္လာၾကပါတယ္။
ဒါေတြဟာ (၁၉၇၀) ေႏွာင္းပိုင္း ကာလေတြမွာ ကမာၻနဲ႕အ၀ွမ္းမွာ ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ Terrorist attacks မ်ားစြာနဲ႕အတူ လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရး ေရခ်ိန္ နိမ့္တုန္ျမင့္တုန္ ျဖစ္ကုန္မွဳေတြနဲ႕ ေတာ္လွန္ေရးလမ္းစဥ္ေတြကို လူထုက အျပည့္အ၀ ေထာက္ခံ ပါ၀င္မွဳ ေလ်ာ့ပါးလာမွဳေတြရဲ႕ နိဒါန္း အစပါပဲ။ ေတာ္လွန္ေရးနဲ႕ Terrorism ကို ေ၀ေ၀၀ါး၀ါး နဲ႕ နားလည္မွဳေတြ ရွဳပ္ေထြးကုန္ၾကပါတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြကို Terrorist ေတြလို႕ တံဆိပ္ကပ္ ေခ်မွဳန္းႏိုင္ခြင့္ကို အာဏာရွင္ေတြကို သြားေပးလိုက္သလို ျဖစ္ကုန္ျပီး၊ အာဏာရွင္ေတြက က်ဴးလြန္ေနတဲ့ State Terrorism ကို ထင္သာျမင္သာ မရွိေစပဲ ေရာေထြးသြားေစပါတယ္။ တခါတရံမွာ ဒီလို အေျခအေနေတြျဖစ္ေအာင္ အာဏာရွင္ေတြ ကိုယ္တိုင္က ဗံုးေဖာက္ခြဲမွဳေတြ လုပ္ျပီး ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြကို စြပ္စြဲတာေတြလဲ ျဖစ္လာပါတယ္။
လက္နက္ကိုင္ ေတာ္လွန္ေရးနဲ႕ Terrorism အၾကားမွာ ျခားထားတဲ့ စည္းေဘာင္ဟာ အျပစ္မဲ့ ျပည္သူေတြကို သတ္ျဖတ္ျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ ေက်းလက္ေဒသမွာ ခ်ီတက္လာတဲ့ စစ္ေၾကာင္းတခုကို မိုင္းဆြဲတိုက္ခိုက္မွဳ၊ ျမိဳ႕ျပမွာ စစ္လက္နက္ပစၥည္း သိုေလွာင္ရံုကို ဗံုးခြဲမွဳ၊ ျပည္သူလူထုကို indiscriminate killings မျဖစ္ေစေသာ ျမိဳ႕ျပေျပာက္က်ားတိုက္ပြဲမ်ား ဆိုရင္ ဒါဟာ လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရး ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလိုမဟုတ္ပဲ indiscriminate killings က်ေတာ့ Terrorism ျဖစ္သြားပါတယ္။ စစ္ျဖစ္ေနတဲ့ အေျခအေန၊ ထိပ္တိုက္ရင္ဆိုင္ေနရတဲ့ အေျခအေန၊ အမ်ားျပည္သူအတြက္ ခုခံကာကြယ္ေပးေနရတဲ့ အေျခအေန စတာေတြေပၚမွာလဲ မူတည္ပါေသးတယ္။
Violence ႏွင့္ Non-Violence သေဘာတရားတို႕အၾကားက ကြဲျပားမွဳမ်ား
ျငိမ္းခ်မ္းေရးဆိုတာ violence ရဲ႕ ဆန္႕က်င္ဘက္ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီသေဘာတရားကို လက္ခံျပီး၊ ျငိမ္းခ်မ္းေရး ေဆာင္က်ဥ္းဖို႕ ၾကိဳးပမ္းသူေတြက Non-Violence အေတြးအေခၚ၊ အျမင္သေဘာထားေတြ ပ်ံ႕ႏွံ႕လာဖို႕ ၾကိဳးပမ္းလုပ္ေဆာင္ေလ့ ရွိၾကပါတယ္။ Non-Violence ယဥ္ေက်းမွဳ ထြန္းကားလာဖို႕အတြက္ Non-Violence အေတြးအေခၚေတြကို လူ႕အဖြဲ႕အစည္းအတြင္းမွာ ျဖန္႕ျဖဴးေပးျပီး လူအမ်ားရဲ႕ အျမင္သေဘာထား (attitudes) ေတြကို ေျပာင္းလဲေပးရင္ Direct Violence ကို ရပ္ႏိုင္သြားမယ္လို႕ ယူဆၾကပါတယ္။ ဒီအေျခအေနအထိကို လူအမ်ားက လက္ခံပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ Structural Violence ကိုေကာ ဘယ္လိုရပ္ၾကမလဲဆိုတာနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး ကြဲျပားတဲ့ အျမင္ေတြ ေပၚထြက္လာပါေတာ့တယ္။ ျငိမ္းခ်မ္းေရးတက္ၾကြလွဳပ္ရွားသူမ်ားကေတာ့ Non-Violence နည္းလမ္းမ်ားနဲ႕ ရပ္ဖို႕ အၾကံျပဳခ်က္ေလ့ရွိပါတယ္။ အၾကံျပဳခ်က္ေတြရဲ႕ အႏွစ္သာရက ျပည့္စံုေပမယ့္ လက္ေတြ႕မွာက်ေတာ့ လိုက္နာဖို႕ ခဲယဥ္းတယ္လို႕ အခ်ိဳ႕က ဆိုပါတယ္။
ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံက aggression ျဖစ္လာျပီး၊ အျခားႏိုင္ငံေတြကို က်ဴးေက်ာ္တိုက္ခိုက္လာတဲ့အခါ က်ဴးေက်ာ္ခံရတဲ့ ႏိုင္ငံေတြက ျပန္ျပီး မတြန္းလွန္ရေတာ့ဘူးလား။ ဒီလို မတြန္းလွန္ရဘူးဆိုရင္ ဒီႏိုင္ငံရဲ႕ က်ဴးေက်ာ္တိုက္ခိုက္မွဳကို ရပ္ဆိုင္းသြားေအာင္ တျခားဘာနည္းလမ္းနဲ႕ လုပ္ေပးႏိုင္မလဲ။ ဒီလိုလုပ္ေပးဖို႕ ဘယ္အဖြဲ႕အစည္းက တာ၀န္ယူမလဲ။ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံမွာ စစ္တပ္ဆိုတာ ထားရွိဖို႕ လိုအပ္သလား ဆိုတာေတြက ေမးစရာ ျဖစ္လာပါေတာ့တယ္။ ေသခ်ာေရရာတဲ့ အေျဖက လက္ရွိအခ်ိန္ထိ မေပၚေပါက္ေသးပဲ ျဖစ္ေနပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ ကမၻာ့ျငိမ္းခ်မ္းေရးကို ေဆာင္က်ဥ္းေပးရမယ့္ ကမၻာ့ကုလသမဂၢ ကိုယ္တိုင္က peace operations ေတြမွာ လက္နက္ကိုင္တပ္သားေတြကို မလြဲမေရွာင္သာ အသံုးျပဳမွဳ ရွိေနရျပန္ပါတယ္။
(၁၉၆၀) အလြန္ ကမၻာ့ႏိုင္ငံေရးေလာကမွာ Arms Control, Disarmament စတဲ့ ေ၀ါဟာရေတြ အလြန္ေခတ္စားခဲ့ပါတယ္။ လူအမ်ားကို ေသေၾကေစႏိုင္တဲ့ လက္နက္ေတြကို ထိန္းခ်ဳပ္ဖို႕၊ လက္နက္မ်ားကို abolition လုပ္ဖို႕ စတာေတြနဲ႕ ပတ္သက္ပါတယ္။ ကမၻာေပၚက စစ္ပြဲေတြမွာ လူအမ်ားေသေၾကပ်က္စီးတာဟာ စစ္လက္နက္ ပစၥည္းေတြေၾကာင့္ ျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ စစ္လက္နက္ပစၥည္းမ်ားကို ဖ်က္သိမ္းလိုက္ျခင္းဟာ high road to peace လို႕ ယူဆသူမ်ားလဲ ရွိပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ လက္နက္မ်ားကို abolition လုပ္ဖို႕ဆိုတာကိုေတာ့ ျငိမ္းခ်မ္းေရးေရွ႕ေဆာင္ ဒီမိုကေရစီ ႏိုင္ငံၾကီးေတြကိုယ္တိုင္က လက္မခံႏိုင္ၾကပါဘူး။ လက္နက္မ်ားထုတ္လုပ္မွဳကို ေလွ်ာ့ခ်ဖို႕၊ အျပန္အလွန္ arms race မျဖစ္ေအာင္ ထိန္းခ်ဳပ္မွဳ ဆိုရာေတြမွာေတာင္ အခက္အခဲေတြ၊ အယူအဆ ကြဲလြဲမွဳေတြက အမ်ားအျပား ရွိေနဆဲပါပဲ။ (၁၉၉၀) အလြန္ကာလေတြမွာ Chemical Weapons Convention, Comprehensive Test Ban Treaty စတဲ့ တိုးတက္မွဳေတြ ရွိလာေပမယ့္ ႏိုင္ငံတကာ စာခ်ဳပ္ေတြ၊ ဘေဘာတူညီခ်က္ေတြမွာ မပါ၀င္လာေသးတဲ့ ႏိုင္ငံေတြကလဲ အမ်ားအျပား။ Structural Violence ကို Non-Violence နဲ႕ပဲ ေျဖရွင္းလို႕ ရမယ္ဆိုတဲ့ အေတြးအေခၚ၊ ယဥ္ေက်းမွဳက ကမၻာ့ႏိုင္ငံေတြရဲ႕ ႏိုင္ငံေတာ္လံုျခံဳေရးအေတြးအေခၚ၊ ကာကြယ္ေရး အေတြးအေခၚေတြမွာ က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႕ မထြန္းကားေသးပါဘူး။ ျငိမ္းခ်မ္းေရးတက္ၾကြလွဳပ္ရွားသူေတြနဲ႕ ႏိုင္ငံေရးရာ တာ၀န္ရွိသူေတြအၾကားမွာ အျမင္ကြဲလြဲမွဳေတြ ျဖစ္ေနၾကပါတယ္။
မွဳခင္းေရးရာမွာလဲ Culture of Non-Violence ေပၚမွာ မူတည္ျပီး အျမင္ကြဲလြဲမွဳေတြ ရွိလာၾကပါတယ္။ ယူေကႏိုင္ငံက ရဲတပ္ဖြဲ႕၀င္ေတြအမ်ားစုဟာ ေသနတ္ကိုင္ေဆာင္ခြင့္ မရွိပါဘူး။ လက္နက္ပါ၀င္ပတ္သက္ေနတဲ့ မွဳခင္းေတြကို ကိုယ္တြယ္ဖို႕ tactical Firearms Unit ဆိုတာသီးျခားရွိပါတယ္။။ ဒါက ဘာကို ျပလဲဆိုရင္ မွဳခင္းထိန္းခ်ဳပ္ေရးမွာ အတတ္ႏိုင္ဆံုး Culture of Non-violence ကို အားေပးထားျပီး၊ မလႊဲသာမေရွာင္သာမွသာ Violence ကို အသံုးျပဳတယ္ဆိုတာပါပဲ။ ဒီလို အေျခအေနမွာေတာင္ Violence နဲ႕ ပတ္သက္ျပီး အျမင္ကြဲလြဲမွဳေတြက ထပ္ျဖစ္ပါေသးတယ္။ firearms officer အေနနဲ႕ လက္နက္ကိုင္ထားတဲ့ ျပစ္မွဳက်ဴးလြန္တယ္လို႕ သံသယျဖစ္သူ (suspect) ကို ရင္ဆိုင္တဲ့အခါမွာ stun gun ကို အသံုးျပဳခြင့္ရွိပါတယ္။ Stun gun ဆိုတာက ပစၥတိုနဲ႕ သ႑ာန္တူျပီး၊ 50000 volt အားရွိတဲ့အတြက္ လူတေယာက္ကို ထိမိတဲ့အခါ ေခတၱ disable ျဖစ္သြားေစပါတယ္။ ဒီအခ်ိန္မွာ လက္နက္သိမ္းတာ၊ ဖမ္းဆီးတာေတြ လုပ္လို႕ရပါတယ္။ မွဳခင္းအခ်ိဳ႕မွာ ေသနတ္ကိုင္ထားသူေတြ ေသနတ္နဲ႕ မပစ္ခတ္ခ်ိန္မွာ stun gun နဲ႕ အခ်ိန္မီ ကာကြယ္လိုက္ႏိုင္တာေတြ ရွိခဲ့ပါတယ္။
ဒါနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး အခ်ိဳ႕ေသာ ေ၀ဖန္မွဳေတြ ေပၚထြက္လာပါတယ္။ ကေနဒါနဲ႕ အေမရိကားမွာ stun gun ေၾကာင့္ လူ (၇၄) ဦးေသဆံုးခဲ့ဖူးတယ္ဆိုတဲ့ အခ်က္ေၾကာင့္ပါ။ stun gun ဟာလဲ Violence ျဖစ္တာေၾကာင့္ ရဲအဖြဲ႕အေနနဲ႕ မကိုင္တြယ္သင့္ဘူး၊ suspect အတြက္ အႏၱရာယ္ရွိႏိုင္တယ္လို႕ ဆိုၾကပါတယ္။ ဒီလိုဆိုရင္ လူ ရွစ္ေယာက္ေလာက္ကို သတ္ျဖတ္ျပီး၊ ထြက္ေျပးေနရာကေန ထိပ္တိုက္ရင္ဆိုင္ထားမွဳမွာလဲ ဘယ္လိုမွ mediation လုပ္လို႕ မရေတာ့ပဲ အခ်ိန္မေရြး လူတေယာက္ကို ပစ္သတ္ေတာ့မယ့္ suspect ရဲ႕ လက္ထဲက ေသနတ္က်ည္ဆံ မထြက္လာေအာင္ ဘယ္လို non-violence နည္းလမ္းကို သံုးျပီး ကာကြယ္ႏိုင္မွာလဲလို႕ ျပန္ျပီး ျငင္းဆိုသူကလဲ ျငင္းၾကပါတယ္။ stun gun ေၾကာင့္ suspect အႏၱရာယ္ျဖစ္မွာကို စိုးရိမ္သူေတြလဲ ရွိသလို၊ suspect ေၾကာင့္ လူေတြ ထပ္ေသမွာကို စိုးရိမ္သူေတြလဲ ရွိၾကပါတယ္။ သူ႕ရွဳေထာင့္နဲ႕သူေတာ့လဲ မွန္ေနၾကျပန္ပါတယ္။ ဒီလို ႏွစ္ဘက္လံုးမွန္ကန္ေနတဲ့ အေျခအေနတခုမွာ ထြက္ေပၚလာမယ့္ outcome တခုကို ခ်ိန္ဆျပီး လုပ္ၾကရမွာက လက္ေတြ႕လုပ္ေနသူမ်ားရဲ႕ တာ၀န္ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
ႏိုင္ငံတကာေရးရာ၊ မွဳခင္းေရးရာေတြအျပင္ ကိုလိုနီနယ္ခ်ဲ႕စနစ္ေအာက္ကေန လြတ္ေျမာက္ေရးလွဳပ္ရွားမွဳေတြနဲ႕ အာဏာရွင္စနစ္ေအာက္ကေန လြတ္ေျမာက္ေရးလွဳပ္ရွားမွဳေတြမွာလဲ Violence နဲ႕ Non-Violence တို႕အၾကားမွာ အျမင္မတူတာေတြ ရွိပါတယ္။ ကိုလိုနီနယ္ခ်ဲ႕စနစ္နဲ႕ အာဏာရွင္စနစ္ လက္ေအာက္ခံ တိုင္းျပည္ေတြမွာ Structural Violence က အျမစ္တြယ္ေနပါတယ္။ ဒီလို အျမစ္တြယ္ေနမွဳကို Direct Violence နည္းလမ္းေတြ ျဖစ္တဲ့ လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရး၊ ျမိဳ႕ျပေျပာက္က်ား စတာေတြနဲ႕ ဖယ္ရွားမလား၊ Non-Violence နည္းလမ္းေတြျဖစ္တဲ့ လူထုအေရးေတာ္ပံု၊ ဆႏၵျပပြဲ စတာေတြနဲ႕ ဖယ္ရွားမလား ဆိုတာအေပၚမွာ အျမင္ကြဲလြဲမွဳေတြ ရွိလာၾကပါတယ္။
လြတ္ေျမာက္ေရး လွဳပ္ရွားမွဳေတြနဲ႕ ဒီမိုကေရစီ အသြင္ကူးေျပာင္းမွဳေတြအားလံုးဟာ Violence ေၾကာင့္ ေအာင္ျမင္ခဲ့တယ္၊ Non-Violence ေၾကာင့္ ေအာင္ျမင္ခဲ့တယ္လို႕ ဘယ္သူမွ တရားေသသတ္မွတ္လို႕ မရႏိုင္သလို၊ ဘယ္ႏိုင္ငံရဲ႕ ဒီမိုကေရစီ အသြင္ကုူးေျပာင္းမွဳဟာလဲ Non-Violence နဲ႕မွ ေအာင္ျမင္မယ္၊ Violence နဲ႕မွ ေအာင္ျမင္မယ္လို႕ ဘယ္သူမွ တရားေသ ေျပာၾကားလို႕ မရႏိုင္ပါဘူး။ အေမရိကန္ရဲ႕ ဒီမိုကေရစီ အုတ္ျမစ္ဟာ Violence နည္းလမ္းျဖစ္တဲ့ ျပည္တြင္းစစ္အျပီးမွာမွ ခိုင္ခိုင္မာမာ ခ်ႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ ျပင္သစ္ႏိုင္ငံရဲ႕ ဒီမိုကေရစီ အသြင္ကူးမွဳဟာ Violence နည္းလမ္း ျဖစ္တဲ့ ျပင္သစ္ေတာ္လွန္ေရးနဲ႕ သက္ဦးဆံပိုင္ဘုရင္စနစ္ကို ျဖိဳဖ်က္ျပီးမွ အစျပဳခဲ့ပါတယ္။ ကိုလိုနီ နယ္ခ်ဲ႕စနစ္ေအာက္က လြတ္ေျမာက္ေရးလွဳပ္ရွားမွဳေတြမွာ Violence နည္းလမ္း ျဖစ္တဲ့ လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္မွဳေတြ အမ်ားအျပား ရွိခဲ့ပါတယ္။ အိႏၵိယႏိုင္ငံမွက်ေတာ့ ထူးထူးျခားျခား Non-Violence နဲ႕ လြတ္လပ္ေရးရေအာင္ ေခါင္းေဆာင္ေတြက ေဆာင္က်ဥ္းေပးႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ Non-Violence နဲ႕ လြတ္လပ္ေရးရျပီးကာမွ Violence ေတြျဖစ္ျပီး ႏိုင္ငံ ႏွစ္ျခမ္း ကြဲသြားျပန္ပါတယ္။
ဖိလစ္ပိုင္ႏိုင္ငံရဲ႕ ဒီမိုကေရစီ အုတ္ျမစ္ကိုေတာ့ Non-violence လွဳပ္ရွားမွဳနဲ႕ ခ်ႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ ေတာင္အာဖရိကႏိုင္ငံရဲ႕ ဒီမိုကေရစီ အုတ္ျမစ္ကိုေတာ့ ႏွစ္ဘက္ေခါင္းေဆာင္မ်ားညွိႏွိဳင္းမွဳအျပီးမွာ ဒီမိုကေရစီလွဳပ္ရွားသူမ်ားဘက္က လက္နက္ကိုင္ ေတာ္လွန္ေရးကို စြန္႕လႊတ္ရျပီး၊ အစိုးရဘက္က အေရးေပၚ အေျခအေနေၾကျငာထားျခင္း ရုတ္သိမ္းမွဳ၊ ဥပေဒမ်ား ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမွဳ၊ ျပည္ပေရာက္ေနတဲ့ ႏိုင္ငံေရးသမားေတြ ျပည္တြင္းကို လံုျခံဳစိတ္ခ်စြာ ျပန္လာႏိုင္မွဳ၊ ႏိုင္ငံေရး အက်ဥ္းသားမ်ား လႊတ္ေပးမွဳ စတာေတြ ျပဳလုပ္ေပးခဲ့ပါတယ္။ ေတာင္အာဖရိကမွာ ဒိုင္ယာေလာ့ခ္နဲ႕ ဒီမိုကေရစီ အုတ္ျမစ္ခ်ႏိုင္တယ္ဆိုေပမယ့္ Non-Violence လွဳပ္ရွားမွဳပဲ ရွိခဲ့တာ မဟုတ္ပါဘူး။ Violence နည္းလမ္းေတြလဲ ပါ၀င္ခဲ့ပါတယ္။
အီရတ္က အာဏာရွင္စနစ္က်ေတာ့ အေမရိကန္ဦးေဆာင္တဲ့ ႏိုင္ငံတကာတပ္ေတြ ၀င္ေရာက္ျပီး Violence နည္းလမ္းျဖစ္တဲ့ စစ္ပြဲနဲ႕ ေခ်မွဳန္းမွ ရပ္တန္႕သြားျပီး၊ ဒီမိုကေရစီ အုတ္ျမစ္စ္ခ်ႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ ၂၀၁၀ ခုႏွစ္ေႏွာင္းပိုင္းက အစျပဳျပီး ေပၚထြက္လာတဲ့ အာရပ္ကမၻာက ဒီမိုကေရစီ လွဳပ္ရွားမွဳေတြမွာက်ေတာ့ တူနီရွားနဲ႕ အီဂ်စ္တို႕မွာ Non-Violence နဲ႕ ေအာင္ျမင္ခဲ့ပါတယ္။ လစ္ဗ်ားမွာက်ေတာ့ Non-Violence နဲ႕ မေအာင္ျမင္ေတာ့ Violence နည္းလမ္းေတြကို ဆက္ျပီးသံုးေနၾကပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာလဲ ကိုလိုနီနယ္ခ်ဲ႕စနစ္၊ ဖက္ဆစ္စနစ္၊ စစ္အာဏာရွင္စနစ္အဆက္ဆက္က လြတ္ေျမာက္ေရး လွဳပ္ရွားမွဳေတြမွာ Violence နည္းလမ္းေတြ ျဖစ္လိုက္၊ Non-Violence လွဳပ္ရွားမွဳေတြ ျဖစ္လိုက္နဲ႕ သံသရာ လည္ေနဆဲပါပဲ။ Violence နဲ႕မွ ေအာင္ျမင္မယ္၊ Non-Violence နဲ႕မွ ေအာင္ျမင္မယ္လို႕ ဘယ္သူမွ တပ္အပ္ေသခ်ာ မေျပာႏိုင္ေသးပါဘူး။ ဘယ္လို ပံုစံနဲ႕ လြတ္ေျမာက္သြားမယ္ဆိုတာကို ဘယ္သူမွ သိႏိုင္မွာ မဟုတ္ပါဘူး။ Violence နဲ႕ Non-Violence ေပါင္းစပ္ရမယ္လို႕ ယူဆသူမ်ားက Violence နည္းလမ္းမ်ားနဲ႕ တိုက္ပြဲ၀င္ၾက၊ အားေပးေထာက္ခံၾကသလို၊ Non-Violence ကို ယံုၾကည္သူမ်ားကလဲ Non-Violence နဲ႕ တိုက္ပြဲ၀င္ၾက၊ အားေပးေထာက္ခံၾကပါတယ္။
ဒီလိုလုပ္ေဆာင္မွဳေတြမွာ ယံုၾကည္တဲ့ နည္းလမ္းကို ကိုင္စြဲျပီး ေအာင္ပြဲရဖို႕ ၾကိဳးပမ္းႏိုင္ဖို႕ကသာ ပိုျပီး အေရးၾကီးပါတယ္။ လုပ္ေဆာင္ေနသူေတြအၾကား သူ႕နည္းက ေကာင္းတယ္၊ ကိုယ့္နည္းက ေကာင္းတယ္လို႕ သတ္မွတ္မွဳေတြျဖစ္လာရင္ မလိုလားအပ္တဲ့ အျငင္းပြားမွဳေတြနဲ႕ ေသြးကြဲမွဳေတြဆီကို ဦးတည္သြားႏိုင္ပါတယ္။ ပိုျပီးဆိုးတာက Violence နဲ႕ Terrorism ကို ျမန္မာဘာသာစကားမွာ အၾကမ္းဖက္မွဳ ဆိုျပီး စကားလံုးတလံုးတည္း ဘာသာျပန္ထားေလေတာ့ Non-Violence မဟုတ္ဘူးလို႕ ဆိုလိုက္တာနဲ႕ ဆိုလိုတာက Violence ကို ဆိုလိုတာျဖစ္ေပမယ့္ Terrorism ကို ဆိုလိုလိုက္တာမ်ိဳး ျဖစ္သြားျပီး နားလည္မွဳ လြဲမွားတဲ့ ျပႆနာေတြ ျဖစ္လာေစတတ္တာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ သေဘာတရားမတူပဲ ဘာသာျပန္စကားလံုးတူေနတဲ့ ဒီသံုးပြင့္ဆိုင္ ေ၀ါဟာရျပႆနာကေန ေနာက္ဆက္တြဲဂယက္ေတြ မရိုက္ခတ္လာေအာင္ ၀ိုင္း၀န္းၾကိဳးပမ္းၾကဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။
နိဂံုး
ကေလးငယ္ေလးတေယာက္ကို စိတ္ကစဥ့္ကလ်ားေ၀ဒနာသည္တေယာက္က ဖမ္းခ်ဳပ္ထားျပီး ပုဆိန္တလက္နဲ႕ သူ႕အနားဘယ္သူမွ မကပ္လာေအာင္ ျခိမ္းေခ်ာက္ေနတာကို ျမင္ေတြ႕ရတဲ့အခါ ဒါကို Violence လို႕႔ အားလံုးက လက္ခံၾကပါတယ္။ ဒီအေျခအေနကို ဘယ္လိုေျဖရွင္းမလဲ ဆိုတာမွာက်ေတာ့ အေတြးအျမင္က တူညီမွာ မဟုတ္ပါဘူး။ ျငိမ္းခ်မ္းေရးကို ကိုင္စြဲသူက ပုဆိန္ကိုင္ထားတဲ့ စိတ္ေ၀ဒနာသည္ ပုဆိန္ကို လႊတ္ခ်လိုက္ေအာင္ ေျဖာင္းဖ်ေဆြးေႏြးဖို႕ ၾကိဳးပမ္းမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါက Non- Violence နည္းလမ္းကို က်င့္သံုးတာ ျဖစ္ပါတယ္။ တခ်ိန္တည္းမွာပဲ ဥပေဒေၾကာင္းအရ ေျဖရွင္းရမယ္လို႕ ယူဆသူက ဥပေဒစိုးမိုးေရး တာ၀န္ရွိသူေတြဆီကို အေျပးအလႊားသြားျပီး၊ အေၾကာင္းၾကားပါလိမ့္မယ္။ ဒါကလဲ Non-Violence နည္းလမ္းပါပဲ။ တာ၀န္ရွိသူေတြက လိုက္လာျပီး၊ ကေလးကို ကယ္ဖို႕အတြက္ မလြဲသာမေရွာင္သာ စိတ္ေ၀ဒနာသည္ကို ေသနတ္နဲ႕ ပစ္လိုက္ရတယ္ ဆိုရင္ေတာ့ Direct Violence ပါသြားပါျပီ။
ဒီလို ဥပေဒစိုးမိုးေရး တာ၀န္ရွိသူေတြ မရွိတဲ့ အေျခအေနမ်ိဳး (သို႕မဟုတ္) သြားေခၚဖို႕ အလွမ္းေ၀းေနတဲ့ အေျခအေနမ်ိဳး (သို႕မဟုတ္) သြားေခၚေနဆဲကာလမွာ စိတ္ေ၀ဒနာသည္က ကေလးရဲ႕ လက္ေတြ၊ ေျခေထာက္ေတြကို ခုတ္ထစ္ျဖတ္ေတာက္မွဳေတြ ျဖစ္လာျပီ ဆိုရင္ေတာ့ ဒီစိတ္ေ၀ဒနာသည္ လက္ထဲက ပုဆိန္ကို ၀င္လုဖို႕ ၾကိဳးပမ္းသူေတြကလဲ ေပၚလာမွာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီနည္းလမ္းက Direct Violence နည္းလမ္းပါပဲ။ ဒီလို Direct Violence သံုးတဲ့အခါ စိတ္ေ၀ဒနာသည္က ပုဆိန္ကို ဟိုရမ္း၊ ဒီရမ္း လုပ္တဲ့အတြက္ ေသြးထြက္သံယို ထိခိုက္မွဳေတြကလဲ မလြဲမေသြ ရွိလာဦးမွာပါပဲ။ တခ်ိန္တည္းမွာပဲ စိတ္ေ၀ဒနာသည္ရဲ႕ လုပ္ရပ္ကို ေဒါသထြက္ျပီး စိတ္ေ၀ဒနာသည္ရဲ႕ မိခင္ကို လက္စားေခ်မယ္လို႕ စဥ္းစားသူေတြလဲ ေပၚထြက္လာႏိုင္တာပါပဲ။ ဒီလိုဆိုရင္ေတာ့ Terrorism လမ္းေၾကာင္းေပၚကို ေရာက္သြားျပီလို႕ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။
ဒီလို အေျခအေနေတြမွာ Terrorism လမ္းေၾကာင္းေပၚ မေရာက္သြားေအာင္လဲ ၀ိုင္း၀န္းထိန္းသိမ္းၾကဖို႕ လိုလာသလို Non-Violence နဲ႕ Violence ေတြအခ်င္းခ်င္း သူမွန္တယ္၊ ကိုယ္မွန္တယ္လို႕ ျငင္းေနရင္း အခ်ိန္မကုန္ၾကဖို႕လဲ လိုလာပါတယ္။ အေရးၾကီးတာကေတာ့ ပုဆိန္ကိုင္ထားတဲ့ စိတ္ေ၀ဒနာသည္ရဲ႕ လက္ထဲမွာ ကေလးအသက္ မဆံုးရွံဳးသြားဖို႕အတြက္ စိတ္ေ၀ဒနာသည္လက္ထဲက ပုဆိန္ လြတ္က်သြားဖို႕ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
ေရရွည္ခံ ျငိမ္းခ်မ္းေရးတည္ေဆာက္ရာမွာ ျပဳမူေဆာင္ရြက္ပံု (behaviour) ေတြကို ေျပာင္းလဲဖို႕ ၾကိဳးပမ္းမွဳမရွိပဲ၊ အျမင္သေဘာထား (attitudes) ေတြ ေျပာင္းလဲရံုတခုတည္းနဲ႕ မေအာင္ျမင္ႏိုင္ပါဘူး။ ျပဳမူေဆာင္ရြက္ပံုမ်ားကို ျပဳျပင္ရာမွာ Non-violence အျပဳအမူေတြ ျဖစ္ေစဖို႕အတြက္ လံုျခံဳေရးရွိတယ္လို႕ ခံစားရမွဳ (sense of security) ရွိလာေအာင္ လုပ္ေဆာင္ေပးႏိုင္မွဳေတြလဲ လိုအပ္ပါတယ္။ ညဘက္အျပင္ထြက္ရင္ မလံုျခံဳႏိုင္ဘူးလို႕ ခံစားရလို႕ လက္နက္ေဆာင္ သြားတတ္သူမ်ားရဲ႕ behaviour ကို Non-Violence အျမင္ သေဘာထားေတြ ျဖန္႕ျဖဴးေပးရံုနဲ႕ ေျပာင္းလဲလို႕ မရႏိုင္ပါဘူး။ လက္နက္ေဆာင္သြားဖို႕ မလိုအပ္ေတာ့တဲ့ sense of security ရွိလာမွသာ လက္နက္နဲ႕ Violence မလုပ္ဘူးဆိုတဲ့ ျပဳမူေဆာင္ရြက္ပံု ေျပာင္းလဲျခင္း ရွိလာမွာပါ ျဖစ္ပါတယ္။
ျငိမ္းခ်မ္းေရးအတြက္ Culture of Non-Violence ထြန္းကားလာေအာင္ လုပ္ေဆာင္ဖို႕ လိုပါတယ္။ Culture of Non-Violence ထြန္းကားလာဖို႕အတြက္ sense of security ရွိလာေအာင္ လုပ္ေဆာင္ဖို႕ လိုပါတယ္။ sense of security ရွိလာဖို႕အတြက္ sense of security ရွိေစမယ့္ political and socio-economic structures ေတြ ရွိဖို႕လိုအပ္ပါတယ္။ ဒီလိုရွိလာေအာင္ structural violence ေတြကို ဖယ္ရွားဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ ဒီလိုဖယ္ရွားရာမွာ violence နည္းလမ္းကို သံုးမလား၊ non-violence ကို သံုးမလား ဆိုတာကေတာ့ ဘ၀ဒႆန၊ ယံုၾကည္ခ်က္၊ အေတြးအေခၚ၊ အေျခအေန၊ အခ်ိန္အခါ စတဲ့ အေၾကာင္းတရားမ်ားေပၚမွာပဲ မူတည္ပါတယ္။ အမွန္တရား အခ်င္းခ်င္း ခလုတ္တိုက္ေနၾကတဲ့အခါ အမွားေတြ ထၾကြရွင္သန္လာတတ္တယ္ဆိုတာကို သတိျပဳဖို႕လဲ လိုအပ္ပါတယ္။
ခင္မမမ်ိဳး
(စာေရးသူသည္ ျဗိတိန္ႏိုင္ငံမွ ႏိုင္ငံေရးေဘာဂေဗဒအထူးျပဳ ေဘာဂေဗဒ မဟာ၀ိဇၨာဘြဲ႕၊ စစ္မဟာဗ်ဴဟာေလ့လာေရး မဟာသိပၸံဘြဲ႕၊ ႏိုင္ငံေရးသုေတသန မဟာသုေတသနဘြဲ႕မ်ား ရရွိထားသည့္ စစ္ေရး၊ ႏိုင္ငံေရး ေလ့လာသူ တဦးျဖစ္ပါသည္။)
အဲဒီအခ်ိန္မွာ ကၽြန္မက ထာပြဲဆိုတာကို ပြဲေတာ္တခုခုလို႕ ထင္သြားပါတယ္။ ဒါနဲ႕ ပြဲရွိတာလား။ ကၽြန္မလဲ လိုက္ခ်င္တယ္လို႕ မေနႏိုင္၊ မထိုင္ႏိုင္ ၀င္ေျပာမိပါတယ္။ အဲဒီေကာင္မေလးက ျပံဳးစိစိ ျဖစ္သြားျပီး၊ သူငယ္ခ်င္းကို လွမ္းၾကည့္ပါတယ္။
ေနာက္မွ သိရတာက ထာပြဲဆိုတာ မိုးကုတ္မွာ ေရွးတုန္းက ေက်ာက္ေတြျပရင္ ထာလို႔ ေခၚတဲ့ ေၾကးလင္ဗန္းၾကီးေတြနဲ႕ ထည့္ျပေလ့ ရွိတာေၾကာင့္ ေက်ာက္မ်က္ရတနာေတြ အေရာင္းအ၀ယ္ လုပ္ၾကတဲ့ ေနရာကိုထာပြဲလို႔ ေခၚၾကတာပါတဲ့။ ဒီတုန္းက ေတြးလိုက္မိပါတယ္။
ျမန္မာစကားကို ျမန္မာလို ေျပာေပမယ့္လဲ ေဒသအေခၚအေ၀ၚ၊ အေျခခံ သေဘာတရားေတြေပၚမွာ မူတည္ျပီး ေျပာသူနဲ႕ နားလည္သူေတြအၾကားမွာ နားလည္မွဳလြဲတာေတြ ရွိႏိုင္တယ္ ဆိုတာကိုပါပဲ။
ခုလဲ ျမန္မာလို ေရးမယ့္ ေဆာင္းပါးမွာ ကိုးလို႕ကန္႕လန္႕နဲ႕ အဂၤလိပ္လို ေခါင္းစဥ္ တပ္ထားရပါတယ္။ အေၾကာင္းရင္းကေတာ့ ဒီေခါင္းစဥ္ကို ျမန္မာလို ဘာသာျပန္လိုက္တာနဲ႕ ေ၀ါဟာရ ေနာက္ကြယ္က အေျခခံသေဘာတရားေတြနဲ႕ ကြဲလြဲတဲ့ အဓိပၸာယ္ေကာက္ယူမွဳေတြ ျဖစ္လာႏိုင္ေစလို႕ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ကၽြန္မတို႕ ျမန္မာစကားမွာ အဂၤလိပ္ဘာသာကေန ဘာသာျပန္ယူထားတဲ့ စကားေတြ ရွိပါတယ္။ တခ်ိဳ႕စကားလံုးေတြက်ေတာ့လဲ တိုက္ရိုက္ျပန္ဆိုထားၾကပါတယ္။ ဥပမာ- ေမာ္ေတာ္ကား (Motorcar)၊ ကြန္ပ်ဴတာ (Computer)၊ ဒီမိုကေရစီ (Democracy) စတဲ့ စကားလံုးေတြပါ။ တခ်ိဳ႕စကားလံုးေတြက်ေတာ့လဲ ဆီေလ်ာ္ေအာင္ ဘာသာျပန္လိုက္ၾကပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ တခါတေလမွာ ဆီေလ်ာ္ေအာင္ ဘာသာျပန္လိုက္ရင္ ဘာၾကီးမွန္း မသိတာေတြလဲ ထြက္လာတတ္ပါေသးတယ္။ ဥပမာ- ကြန္ပ်ဴတာ ဘာသာရပ္မွာ Hardware ကို အမာထည္၊ Software ကို အေပ်ာ့ထည္လို႕ ဘာသာျပန္ထားတာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ကၽြန္မ ရွစ္တန္းေလာက္မွာ ကြန္ပ်ဴတာဆိုတာၾကီးကို စသင္ရေတာ့ အဲဒီအမာထည္၊ အေပ်ာ့ထည္ ဆိုတာၾကီးကို စၾကားရတဲ့အခါ ကၽြန္မနားထဲမွာ ဘယ္လို ျဖစ္မွန္းကို မသိဘူး။ အေပ်ာ့ထည္ဆိုေတာ့ ေပ်ာ့စိစိၾကီး ျဖစ္လို႕ေနမွာ၊ ဘာၾကီးလဲေပါ့။
အခုလဲ ဆီေလ်ာ္ေအာင္ ဘာသာျပန္ထားၾကရင္း ရွဳပ္ေထြးေနတဲ့ ေ၀ါဟာရေတြ ရွိေနပါတယ္။ Violence ဆိုတာကို အၾကမ္းဖက္မွဳ၊ Non-Violence ဆိုတာကို အၾကမ္းမဖက္မွဳ၊ Terrorism ဆိုတာကိုလဲ အၾကမ္းဖက္မွဳ ဆိုျပီး ဘာသာျပန္ေလ့ရွိၾကပါတယ္။ ဒီေတာ့ အၾကမ္းဖက္မွဳလို႕ ဆိုလိုက္တာနဲ႕ ဆိုလိုတာက Violence ကို ဆိုလိုခ်င္တာ ျဖစ္ေပမယ့္ လူအမ်ားက Terrorism လို႕ ျမင္သြားတာလဲ ရွိပါတယ္။ Political Violence အမ်ိဳးအစားတမ်ိဳးျဖစ္တဲ့ လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရး (Armed Struggle) ကို ရည္ညႊန္းျပီး၊ လုပ္ေဆာင္ေနသူမ်ားကို အၾကမ္းဖက္တယ္လို႕ ဆိုလိုက္ရင္လဲ ဒါက Terrorist လို႕ ေျပာလိုက္သလို ျဖစ္သြားျပန္ပါတယ္။ ဒီအေျခအေနေတြကို State Terrorism က်ဴးလြန္ေနတဲ့ အာဏာပိုင္အဖြဲ႕အစည္းေတြက အခြင့္ေကာင္းယူျပီး၊ လက္နက္ကိုင္တာနဲ႕တင္ Terrorist ျဖစ္ေအာင္ မလိမ့္တပတ္ တံဆိပ္ကပ္မွဳေတြ လုပ္လာပါေတာ့တယ္။
ဒီျပႆနာေတြဟာ ႏိုင္ငံေရးအဖြဲ႕အစည္းေတြၾကားထဲမွာ၊ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းအတြင္းမွာ တိုးတိုးၾကိတ္ၾကိတ္ ျငင္းခုန္မွဳေတြ၊ အျမင္ကြဲလြဲမွဳေတြ ျဖစ္တတ္တဲ့ ျပႆနာ တရပ္ျဖစ္ပါတယ္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ လူအမ်ားက အၾကမ္းမဖက္ဘူးဆိုတာကို Non-Violence, အၾကမ္းဖက္မွဳဆိုတာကို Terrorism လို႕ပဲ တြဲျပီး မွတ္ယူသြားတတ္ၾကပါတယ္။ ဒီေတာ့ Non-Violence မဟုတ္ရင္ပဲ Terrorism လို႕ ေကာက္ခ်က္ခ်ေနသူေတြလဲ ရွိလာျပန္ပါတယ္။ ၾကာရင္ ဒီျပႆနာဟာ အက်ယ္၊ အက်ယ္ျဖစ္လာျပီး မလိုလားအပ္တဲ့ အျပန္အလွန္ ျငင္းခုန္မွဳေတြ၊ ႏိုင္ငံေရး ေသြးကြဲမွဳေတြဆီကို ဦးတည္သြားႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေတြ ျမစ္ဖ်ားခံလာတဲ့ Violence, Non-Violence နဲ႕ Terrorism တို႕ရဲ႕ အေျခခံ သေဘာတရားေတြကေတာ့ ဒီလို ရွဳပ္ေထြးမွဳေတြ မရွိပါ။ သေဘာတရားအခ်င္းခ်င္း အျငင္းပြားမွဳေတြ ရွိေပမယ့္ Violence နဲ႕ Terrorism အၾကားမွာေတာ့ ထင္သာ ျမင္သာတဲ့ ကြဲလြဲမွဳေတြ ရွိပါတယ္။
Violence ဆိုရာ၀ယ္
Violence ဆိုတာ ထိခိုက္မွဳတစံုတရာကို ျဖစ္ပြားေစတဲ့ အင္အားအသံုးျပဳမွဳ ျဖစ္ပါတယ္။ ကမၻာ့က်န္းမာေရး အဖြဲ႕ၾကီးကေတာ့ Violence ဆိုတာ မိမိကိုယ္တိုင္ျဖစ္ေစ၊ အျခားသူတေယာက္ကိုျဖစ္ေစ၊ အျခားလူအုပ္စု (သို႕မဟုတ္) လူ႕အဖြဲ႕အစည္းကို ျဖစ္ေစ ထိခိုက္ဒဏ္ရာရေစမွဳ၊ ေသဆံုးေစမွဳ၊ စိတ္ဒဏ္ရာရေစမွဳ၊ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရး ေႏွာင့္ေႏွးေစမွဳတို႕ကို ျဖစ္ပြားေစသည့္ အင္အားအသံုးျပဳမွဳလို႕ အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုခဲ့ပါတယ္။ Violence သ႑ာန္ေတြမွာ လူတဦးနဲ႕တဦး လက္သီးနဲ႕ထိုးၾကိတ္တာ၊ တုတ္နဲ႕ ရိုက္ႏွက္တာေတြကေန ေသေစႏိုင္တဲ့ လက္နက္ခဲယမ္းေတြကို အသံုးျပဳျပီး တိုက္ခိုက္တာေတြအထိ ပါ၀င္ပါတယ္။
လူအမ်ားက Violence လို႕ ဆိုလိုက္ရင္ ဗံုးခြဲတာေတြ၊ ေလယာဥ္ျပန္ေပးဆြဲတာေတြကိုပဲ ဆက္စပ္ေတြးမိသြား တတ္ၾကပါတယ္။ ဒါေတြက Violence အမ်ိဳးအစားတမ်ိဳးျဖစ္တဲ့ terrorism နဲ႕ သေဘာတရား ေရာေထြးေနလို႕ ျဖစ္ပါတယ္။ (terrorism က Violence ရဲ႕ အမ်ိဳးအစား တမ်ိဳးသာ ျဖစ္ပါတယ္။ Violence မွာ မတရားဖိႏွိပ္ခံရမွဳကို လက္နက္ကိုင္ျပီး ခုခံေတာ္လွန္ရတဲ့ ေတာ္လွန္စစ္လို လိုအပ္ခ်က္အရ ေပၚထြက္လာတဲ့ necessary forms of violence ဆိုတာမ်ိဳးေတြ ရွိသလို၊ အျပစ္မဲ့ ျပည္သူေတြကို စာနာေထာက္ထားျခင္းကင္းစြာနဲ႕ မလိုအပ္ပဲ တိုက္ခိုက္မွဳေတြျဖစ္တဲ့ terrorism လို unnecessary forms of violence ေတြလဲ ရွိပါတယ္)
ျငိမ္းခ်မ္းေရးသိပၸံပညာရပ္မွာ violence ဆိုတာကို Direct Violence၊ Structural Violence နဲ႕ Cultural Violence ဆိုျပီး သံုးမ်ိဳးခြဲျခားထားပါတယ္။ Direct Violence က ထိုးၾကိတ္ရိုက္ႏွက္မွဳေတြ၊ လူသတ္မွဳေတြ၊ မုဒိန္းက်င့္မွဳေတြ၊ ေသနတ္ေတြ၊ ဗံုးေတြ၊ စစ္ပြဲေတြနဲ႕ သက္ဆိုင္ပါတယ္။ Direct Violence မွာ လူသားေတြရဲ႕ အေျခခံလိုအပ္ခ်က္ေတြျဖစ္တဲ့ ရပ္တည္မွဳ၊ ကိုယ္စိတ္ႏွစ္ပါး က်န္းမာမွဳ၊ လြတ္လပ္မွဳ စတာေတြကို ထိခိုက္ေစႏိုင္တဲ့ ၾကိဳတင္ရည္ရြယ္ထားေသာ အင္အားအသံုးျပဳမွဳ ပါ၀င္ပါတယ္။ Direct Violence ေၾကာင့္ ႏွစ္စဥ္လူသား (၁.၆) သန္းခန္႕ ေသဆံုးတယ္လို႕ သုေတသနပညာရွင္ေတြက စစ္တမ္း ေကာက္ယူေဖာ္ျပထားခဲ့ၾကပါတယ္။ Direct Violence ဟာ က်ဴးလြန္သူေတြ၊ သားေကာင္ေတြ၊ မိသားစု၀င္ကို သာမက လူ႕အဖြဲ႕အစည္း၊ စီးပြားေရးအေျခအေနနဲ႕ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ကိုပါ ထိခိုက္ေစပါတယ္။
ထိုးၾကိတ္ရိုက္ႏွက္မွဳေတြ၊ လက္နက္ပစၥည္းေတြ အသံုးျပဳတဲ့ Direct Violence ကသာ လူသားေတြရဲ႕ အေျခခံ လိုအပ္ခ်က္ေတြကို ထိခိုက္ေစႏိုင္တာ မဟုတ္ပါဘူး။ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံမွာ ရွိေနတဲ့ လူမွဳစီးပြား နဲ႕ ႏိုင္ငံေရး သ႑ာန္ (socio-economic and political structures) ေတြကလဲ လူသားေတြရဲ႕ ရွင္သန္ရပ္တည္မွဳကို ထိခိုက္ေစႏိုင္ပါတယ္။ Structural violence ေတြဟာ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းရဲ႕ အဆင့္တိုင္းမွာ ရွိျပီး၊ လူမွဳစီးပြား အခြင့္အေရးေတြ ခ်ိဳးေဖာက္ခံရျခင္းနဲ႕ သက္ဆိုင္ပါတယ္။ လံုျခံဳစိတ္ခ်ရမွဳကင္းမဲ့ျပီး က်န္းမာေရးကို ထိခိုက္ေစႏိုင္တဲ့ လုပ္ငန္းခြင္ေတြမွာ အလုပ္လုပ္ရျခင္းဟာလဲ Violence လုပ္ခံရျခင္းပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
လူမွဳစီးပြားနဲ႕ ႏိုင္ငံေရးသ႑ာန္ေတြမွာ ျမွဳပ္ႏွံထားတဲ့ structural violence ေတြကို hidden repression အေနနဲ႕ သတ္မွတ္ေခၚေ၀ၚၾကပါတယ္။ လူမွဳေရး တန္းတူညီမွ်ျခင္း မရွိမွဳ၊ လူတန္းစားအလႊာ ကြာဟခ်က္ၾကီးမွဳ၊ က်ားမခြဲျခား သတ္မွတ္မွဳ၊ အတင္းအၾကပ္စစ္မွဳထမ္းဥပေဒမ်ား ျပဌာန္းမွဳ၊ ပညာေရး-က်န္းမာေရး ၀န္ေဆာင္မွဳအားနည္းမွဳ၊ အလုပ္အကိုင္ရရွိေရး၊ ရာထူးတိုးျမွင့္ေရးစတာေတြမွာ တူညီေသာအခြင့္အလမ္း မရွိမွဳ စတာေတြဟာ သက္ဆိုင္ရာ တိုင္းျပည္မွာ structural violence ရွိေနတဲ့ သြင္ျပင္လကၡဏာေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ Structural violence ရွိေနတဲ့ တိုင္းျပည္မွာ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳနဲ႕ လူအမ်ားဘ၀အနာဂတ္ ေပ်ာက္ဆံုးမွဳေတြ ၾကံဳေတြ႕လာရတတ္ပါတယ္။ အသက္ရွင္ ရပ္တည္ေနရေပမယ့္ ကိုယ္စိတ္ႏွစ္ပါး က်န္းမာမွဳ မရွိပဲ၊ လြတ္လပ္မွဳေတြ ေပ်ာက္ဆံုးေနတာဟာ exploitative or repressive structures ေတြရဲ႕ ဖိႏွိပ္မွဳေတြကို ခံစားရလို႕ျဖစ္ပါတယ္။
ေနာက္ထပ္ Violence တခုကေတာ့ cultural violence ျဖစ္ပါတယ္။ cultural violence ဆိုတာ ယဥ္ေက်းမွဳ မတူညီေသာ အုပ္စုေတြ အခ်င္းခ်င္း တိုက္ခိုက္ေနတာကို ဆိုလိုတာ မဟုတ္ပါဘူး။ ဒီလိုတိုက္ခိုက္ေနရင္ေတာ့ ဒါက Direct Violence ေခါင္းစီးေအာက္ ေရာက္သြားမွာပါ။ Cultural Violence ဆိုတာက direct violence နဲ႕ structural violence ႏွစ္မ်ိဳးကို အားေပးေထာက္ခံျခင္း (သို႕မဟုတ္) လက္ခံေစျခင္းရွိတဲ့ ဘာသာေရးယံုၾကည္ခ်က္၊ ႏိုင္ငံေရးအေတြးအေခၚ၊ အႏုပညာ၊ သိပၸံပညာနဲ႕ ဘာသာစကားေတြ ရွိေနျခင္းကို ဆိုလိုတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဥပမာ- ရန္သူကို တိရစာၦန္ေတြ၊ ေရာဂါဘယဆိုးေတြနဲ႕ ႏွိဳင္းယွဥ္တတ္မွဳ၊ ပဋိပကၡေတြ ျဖစ္ပြားခ်ိန္မွာ ငါနဲ႕မတူ ငါ့ရန္သူလို သေဘာထားတတ္မွဳ၊ သူတပါးကို ခြဲျခားဆက္ဆံတတ္မွဳ၊ အာဏာအလြဲ သံုးစားျပဳတတ္မွဳ၊ မတရားဖိႏွိပ္ခံရျခင္းကို မိမိတို႕ အားနည္းခ်က္ဟု ယူဆျပီး လက္ခံမွဳ စတာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။
structural violence ေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာတဲ့ အက်ိဳးဆက္ေတြဟာ လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရးကို ဦးတည္သြားေစတဲ့ အေျခခံအေၾကာင္းတရားေတြ ျဖစ္လာတတ္ပါတယ္။ Direct Violence ဟာ ျပဳမူေဆာင္ရြက္ပံု (Behaviour) ေတြကို သက္ေရာက္ေစႏိုင္ျပီး၊ Cultural Violence က အျမင္သေဘာထား (attitudes) ေတြကို သက္ေရာက္ေစတတ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ပဋိပကၡေတြကို ေျဖရွင္းတဲ့အခါ၊ ျပဳမူေဆာင္ရြက္မွဳေတြကို ေျပာင္းလဲျပီး Direct Violence ကို အဆံုးသတ္ျခင္း၊ structure ဆိုင္ရာ ဖိႏွိပ္ခ်ဳပ္ျခယ္မွဳ၊ မတရားမွဳေတြကို ဖယ္ရွားျပီး structural violence ကို အဆံုးသတ္ျခင္းနဲ႕ အျမင္သေဘာထားေတြကို ေျပာင္းလဲျပီး cultural violence ကို အဆံုးသတ္ျခင္းေတြကို ဘက္စံုေထာင့္စံု ျပဳလုပ္ဖို႕ လိုပါတယ္။
Non-Violence ဆိုရာ၀ယ္
Non-Violence ဆိုတဲ့ သေဘာတရားဟာ ကမၻာေပၚမွာ ေရွးႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ကတည္းက ေပၚေပါက္ေနတဲ့ သေဘာတရားတရပ္ ျဖစ္ပါတယ္။ ကိုးကြယ္ယံုၾကည္မွဳဆိုင္ရာ ဘာသာတရား အမ်ားစုမွာ Non-Violence သေဘာတရားေတြ ပါ၀င္ေနပါတယ္။ Non-Violence နဲ႕ ပတ္သက္ျပီး အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုခ်က္ေတြ အမ်ားအျပား ရွိပါတယ္။ အယူအဆေတြ၊ ရွဳျမင္သံုးသပ္မွဳေတြ အမ်ားအျပားရွိပါတယ္။ ျငိမ္းခ်မ္းေရး သေဘာတရား ျဖစ္ထြန္းမွဳေပၚမွာ မူတည္ျပီး Non-Violence ကို အနက္အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုၾကရာမွာ ပညာရွင္ေတြက ေျခာက္မ်ိဳးခြဲျခားထားၾကပါတယ္။
ပထမတမ်ိဳးကေတာ့ Non-Violence ဆိုတာ စစ္မျဖစ္ရန္ ကာကြယ္ျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ စစ္ဆိုတာက Violence ျဖစ္ေစတဲ့အတြက္ စစ္မျဖစ္ရန္ ကာကြယ္တဲ့ ဘယ္လိုလုပ္ငန္းေဆာင္တာမဆို Non-Violence action ပဲ ျဖစ္တယ္လို႕ ဆိုၾကပါတယ္။။ နယူးကလီးယား deterrence strategy ဟာလဲ Non-Violence လုပ္ငန္းေဆာင္တာျဖစ္တယ္လို႕ သတ္မွတ္ၾကပါတယ္။ စစ္ေအးတိုက္ပြဲကာလမွာ နယူးကလီးယား လက္နက္ေတြသာ မရွိခဲ့ရင္ ကမၻာစစ္ေနာက္တၾကိမ္ ထပ္ျဖစ္သြားႏိုင္တာေၾကာင့္ nuclear deterrence strategy ဟာ စစ္ပြဲကို ကာကြယ္ေပးခဲ့တယ္လို႕ စစ္ဘက္ေခါင္းေဆာင္မ်ားနဲ႕ စစ္ေအးတိုက္ပြဲကာလ ပညာရွင္အခ်ိဳ႕က သံုးသပ္ၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။
Non-Violence ဆိုတာကို International System ခ်ိန္ခြင္လွ်ာ ညီလာေအာင္ ထိန္းေက်ာင္းေပးတဲ့ အေနနဲ႕ အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆို သတ္မွတ္ၾကပါတယ္။ non-violence သေဘာတရားကို အေျခခံျပီး စစ္ျဖစ္လာရင္ေတာင္ ဒီစစ္ဟာ war without weapons ျဖစ္တဲ့အတြက္ ႏိုင္ငံတကာေရးရာမွာ ပါ၀ါခ်ိန္ခြင္လွ်ာ ညီမွ်လာေအာင္ လုပ္ေဆာင္ေပးႏိုင္တယ္လို႕ ယူဆ သတ္မွတ္ၾကပါတယ္။ အခ်ိဳ႕ေသာ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး စနစ္ေတြမွာ Violence က ဒြန္တြဲ ပါေနတာျဖစ္တဲ့အတြက္ ဒီစနစ္ေတြကို ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲႏိုင္ေရးဟာ ျငိမ္းခ်မ္းေရး သုေတသန နယ္ပယ္အတြက္ အေျခခံအက်ဆံုး လုပ္ငန္းေဆာင္တာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလို Structural Violence မရွိေအာင္ ျပဳလုပ္ျခင္းကို Structural Non-violence အျဖစ္ အဓိပၸာယ္ ဖြင့္ဆိုၾကပါတယ္။
feminists ေတြက မိသားစုဘ၀ကေန အစျပဳျပီး လူ႕အဖြဲ႕အစည္းအတြင္းမွာ violence အျမစ္တြယ္ေနတာကို ေထာက္ျပ ေ၀ဖန္ခဲ့ၾကျပီး၊ အမ်ိဳးသမီးေတြကို ခြဲျခားဆက္ဆံတဲ့ Patriarchy စနစ္ဟာ violence ျဖစ္တယ္လို႕ ဆိုခဲ့ၾကပါတယ္။ Non-Violence ျပဳမူေဆာင္ရြက္မွဳေတြဟာ လူတဦးနဲ႕ တဦးအၾကားက ဆက္ဆံေရး၊ လူတဦးခ်င္းနဲ႕ ႏိုင္ငံအၾကားက ဆက္ဆံေရးေတြမွာပါ လိုအပ္တယ္ဆိုတာကို ေထာက္ျပထားတဲ့ feminist non-violence အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုခ်က္ေတြလဲ ရွိပါတယ္။ Holistic Gaia Peace ဆိုတဲ့ ရွဳေထာင့္ကေန ၾကည့္ရွဳျပီး non-violence ဆိုတဲ့ သေဘာတရားမွာ ႏိုင္ငံေတာ္ကေန လူပုဂိၢိဳလ္တဦးခ်င္းအထိ လုပ္ေဆာင္ၾကတဲ့ non-violent actions ေတြအားလံုးနဲ႕ Non-violent political and economic structures မ်ား ျဖစ္ေပၚလာေရး လုပ္ေဆာင္ခ်က္ေတြ အားလံုးပါ၀င္တယ္လို႕ သတ္မွတ္ၾကပါတယ္။ လူပုဂိၢဳလ္အခ်င္းခ်င္းသာမက သက္ရွိသတၱ၀ါေလာကနဲ႕ ဆက္စပ္မွဳေတြမွာပါ non-violence ျဖစ္ရမယ္လို႕လဲ ရွဳျမင္ၾကတာေၾကာင့္ environmentalism, vegetarianism စတဲ့ ၀ါဒေတြမွာ ထပ္ျပီး ေပၚထြက္လာပါတယ္။
Holistic Inner and Outer Peace ဆိုတဲ့ ရွဴေထာင့္ကေန ၾကည့္ရွဴျပီး non-violence ဆိုတဲ့ သေဘာတရားကို ဘ၀ဒႆန အေနနဲ႕ အနက္အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုတာလဲ ရွိပါတယ္။ လွဳပ္ရွားမွဳေတြမွာ ေခါင္းေဆာင္ေတြက ဒီရွဳေထာင့္အျမင္ေတြကို ကိုင္စြဲျပီး nnon-violence ဟာ လွဳပ္ရွားမွဳရဲ႕ အသက္ေသြးေၾကာ အျဖစ္ က်င့္သံုးမွဳေတြလဲ ရွိပါတယ္။ ရုရွားက Izo Tolstoy၊ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စုက Henry David Thoreau၊ အိႏၵိယက မဟတၱမ ဂႏီၵ၊ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုက Martin Luther Kingနဲ႕ Cesar Chavez ဆိုတဲ့ ႏိုင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္ေတြက non-violence ဆိုတဲ့ သေဘာတရားကို လွဳပ္ရွားမွဳ Tactic တခုအေနနဲ႕တင္ မဟုတ္ပဲ၊ အသက္ေသြးေၾကာအေနနဲ႕ ယံုၾကည္သက္၀င္ၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။ သူတို႕ရဲ႕ ကိုယ္ပိုင္ဘ၀မွာပါ ဘ၀ဒႆနအေနနဲ႕ လက္ခံ က်င့္သံုးၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။
ဒီလို Non-Violence သေဘာတရားေတြကို ရွဳေထာင့္အမ်ိဳးမ်ိဳးကေန အနက္အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုၾက၊ ကိုယ္ပိုင္လက္ေတြ႕ဘ၀က အစျပဳလို႕ ကမၻာ့ျငိမ္းခ်မ္းေရး လုပ္ငန္းစဥ္မ်ားအထိ နည္းမ်ိဳးစံုနဲ႕ အသံုးျပဳၾကရာမွာ ေအာင္ျမင္ခဲ့တာေတြ ရွိသလို၊ မေအာင္ျမင္ခဲ့တာေတြ။ အားနည္းခ်က္ရွိခဲ့တာေတြလဲ ရွိပါတယ္။ ဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းမွာ Violence အျမစ္တြယ္ေနရင္ ထိခိုက္နစ္နာ ဆံုးရွံဳးမွဳေတြ အမ်ားအျပား ျဖစ္ေစတတ္တာ၊ Direct Violence ျဖစ္တဲ့ ထိုးၾကိတ္ရိုက္ႏွက္မွဳေတြ၊ လက္နက္ကိုင္ေဆာင္မွဳေတြေၾကာင့္ လူေတြရဲ႕ အသက္အႏၱရာယ္ကို ဆံုးရွံဳးေစတတ္တာ၊ ကိုယ္ခႏၶာထိခိုက္ပ်က္စီးမွဳေတြ ျဖစ္ေစတတ္တာ၊ Structural Violence ျဖစ္တဲ့ ႏိုင္ငံေရးစနစ္ေတြ၊ လူမွဳစီးပြားစနစ္ေတြေၾကာင့္လဲ လူသားေတြရဲ႕ လူ႕ဂုဏ္သိကၡာညွိဳးႏြမ္းမွဳေတြ၊ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေတြ၊ စီးပြားေရး လက္၀ါးၾကီး အုပ္မွဳေတြ ျဖစ္လာတတ္တာ၊ Cultural Violence က Direct Violence နဲ႕ Structural Violence ကို အားျဖည့္ကူညီေပးမွဳေတြ ရွိတတ္တာကိုေတာ့ ဘယ္သူမွ မျငင္းႏိုင္ၾကပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ Non-Violence သေဘာတရားေတြ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းအတြင္းမွာ ပ်ံ႕ပြားလာျခင္း၊ Non-Violence ယဥ္ေက်းမွဳတရပ္ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းအတြင္းမွာ ရွင္သန္ ထြန္းကားျခင္း ရွိလာမွသာ ျငိမ္းခ်မ္းေရးတည္ေဆာက္ႏိုင္မယ္လို႕ ျငိမ္းခ်မ္းေရးသိပၸံပညာက မီးေမာင္းထိုးျပ ထားပါတယ္။
Terrorism ဆိုရာ၀ယ္
Terrorism ဆိုတာနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး ႏိုင္ငံေရးေလ့လာသူေတြ၊ သတင္းနဲ႕ စာနယ္ဇင္းသမားေတြ၊ အစိုးရေတြက အဓိပၸာယ္မ်ားစြာ ဖြင့္ဆိုခဲ့ၾကပါတယ္။ Terrorism Studies ဆိုင္ရာမွာ နာမည္ၾကီးပညာရွင္တေယာက္ျဖစ္တဲ့ Walter Laquer က Terrorism ဆိုတာကို ႏိုင္ငံေရး၊ ဘာသာေရး၊ ယံုၾကည္သက္၀င္မွဳဆိုင္ရာ ရည္မွန္းခ်က္မ်ားျပည့္မွီဖို႕အတြက္ တရားမ၀င္လက္နက္ အင္အား အသံုးျပဳျပီး အျပစ္မဲ့ျပည္သူေတြကို ဦးတည္တိုက္ခိုက္မွဳလို႕ အနက္ဖြင့္ဆိုခဲ့တယ္။ Terrorism Studies သင္တန္းအားလံုးမွာ မရွိမျဖစ္သင္ရိုးညႊန္းတမ္းျဖစ္တဲ့ 'Inside Terrorism' ဆိုတဲ့ စာအုပ္ကိုေရးသားခဲ့တဲ့ Bruce Hoffman ကလဲ Terrorism ဆိုတာမွာ ႏိုင္ငံေရးရည္မွန္းခ်က္ဆိုင္ရာ လွံဳ႕ေဆာ္ခ်က္ေတြ၊ Terrorism ရဲ႕ သားေကာင္ေတြ (သို႕) ပစ္မွတ္ေတြကိုသာမပဲ အမ်ားျပည္သူကိုပါ ထိတ္လန္႕ေစႏိုင္တဲ့ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ထိခိုက္ေစမွဳေတြ၊ Violence နည္းနဲ႕ ေျဖရွင္းမွဳေတြ ပါ၀င္ေၾကာင္း ေရးသားထားခဲ့ပါတယ္။
Terrorism ဆိုတာထဲမွာ လက္နက္အင္အားသံုးေျဖရွင္းတဲ့ အေျခခံသေဘာတရားပါ၀င္တာေၾကာင့္ Terrorists မ်ား ကိုင္စြဲတဲ့ လက္နက္ေတြဟာလဲ အမ်ိဳးမ်ိဳး ကြဲျပားျခားနားပါတယ္။ ေခတ္သစ္ Terrorismကို ေလ့လာတဲ့ လက္နက္က်ြမ္းက်င္ ပညာရွင္မ်ားကေတာ့ ဒါေတြကို စစ္သံုးလက္နက္အမ်ိဳးအစားေတြ၊ ေပါက္ကြဲေစႏိုင္တဲ့ ဗံုးေတြ၊ အမ်ားအျပား ေသေက်ပ်က္စီးေစတဲ့ လက္နက္ေတြနဲ႕ အေသခံဗံုးေဖာက္ခြဲသူေတြဆိုျပီး ခြဲျခားေဖာ္ျပခဲ့ၾကပါတယ္။ စစ္သံုးလက္နက္ေတ ြျဖစ္တဲ့ ပစၥတိုေတြ၊ ေအေက- ၄၇၊ အမ္- ၁၆ တို႕လို ေခ်မွဳန္းေရးရိုင္ဖယ္ေသနတ္ေတြ၊ အစၥေရးလုပ္အူဇီ၊ အေမရိကန္လုပ္ Ingramလို စက္ေသနတ္ေတြ၊ အာရ္ပီဂ်ီလို႕ အတိုေကာက္ေခၚၾကတဲ့ Rocket-propelled Grenades ေတြ၊ အေမရိကန္လုပ္ Stingerနဲ႕ ဆိုဗီယက္လုပ္ Grail တို႕လို Precision Guided Munitions လက္နက္မ်ိဳးစံုက္ု Terrorist attacks ေတြမွာ အသံုးျပဳၾကပါတယ္။ ေပါက္ကြဲေစတတ္တဲ့ ဗံုးေတြမွာလဲ စီဇက္က တီထြင္ခဲ့တဲ့ Semtex, အေမရိကန္က တီထြင္ခဲ့တဲ့ Composite-4 (C-4) တို႕လို ပလပ္စတစ္ေပါက္ကြဲေစတတ္တဲ့ ပစၥည္းေတြ၊ ခ်ိန္ကိုက္ဗံုး၊ ဆြဲမိုင္းစတဲ့ triggers ေတြ၊ မိုလိုေတာ့ဗ္လို႕အမ်ားက ေခၚတတ္ၾကတဲ့ ဓာတ္ဆီဗံုးေတြ၊ ပိုက္ဗံုးေတြ၊ ကားဗံုးေတြ၊ ေလထုဖိအားသံုးျပီး ေပါက္ကြဲေစတတ္တဲ့ ဘာရိုမက္ထရစ္ဗံုးေတြ စသည္ျဖင့္ ပါ၀င္ပါတယ္။
ေနာက္တမ်ိဳးကေတာ့ WMD လို႕အတိုေကာက္ေခၚၾကတဲ့ Weapons of Mass Destruction ပါ။ ဒီအထဲမွာ ဓာတုဆိုင္ရာ ေအးဂ်င့္ေတြ၊ ဇီ၀ဆိုင္ရာေအးဂ်င့္ေတြ၊ ဓာတ္ေရာင္ျခည္ဆိုင္ရာ ေအးဂ်င့္ေတြကေန နယူးကလီးယား လက္နက္ေတြအထိ ပါ၀င္ပါတယ္။ 9/11 ျဖစ္ရပ္ျပီးကတည္းက ဖြံ႕ျဖိဳးျပီးႏိုင္ငံေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားမွာ ဒီလက္နက္ေတြနဲ႕ တိုက္ခိုက္မွာကို စိုးရိမ္ေၾကာင့္ၾကမွဳေတြ အမ်ားအျပား ျဖစ္လာခဲ့ျပီး၊ CBRNE လို႕ အတိုေကာက္ေခၚၾကတဲ့ chemical, biological, radiological, nuclear explosives ေတြနဲ႕ တိုက္ခိုက္မွဳေတြျဖစ္လာခဲ့ရင္ ျပဳလုပ္ရမယ့္ စီမံခ်က္ေတြကို ေရးဆြဲလာၾကရပါတယ္။
ဒီလို ႏိုင္ငံေတာ္လံုျခံဳေရးစီမံခ်က္ေတြ ေရးဆြဲေနၾကစဥ္မွာပဲ ႏိုင္ငံတကာအဖြဲ႕အစည္းေတြ၊ ႏိုင္ငံေတာ္အၾကီးအကဲေတြ၊ ေပၚလစီေရးဆြဲေနသူေတြအတြက္ အခ်က္ၾကီးတခ်က္ကို ထည့္သြင္းစဥ္းစား လာၾကရျပန္ပါတယ္။ ဘာလဲဆိုေတာ့ အၾကမ္းဖက္မွဳကို က်ဴးလြန္သူေတြထဲမွာ non-state actors ေတြ ပါ၀င္သလို state actors ေတြလဲ ပါ၀င္ေနတဲ့ အခ်က္ပါ။ လူအမ်ား ေသေၾကပ်က္စီးႏိုင္တဲ့ လက္နက္ပစၥည္းေတြဟာ အျပစ္မဲ့ျပည္သူေတြကို တိုက္ခိုက္တတ္တဲ့ လူတစုလက္ထဲကို ေရာက္သြားတာနဲ႕ေတာင္ မလိုလားအပ္တဲ့ ဆိုးက်ိဳးေတြ ျဖစ္ႏိုင္ေစတယ္ဆိုရင္ State Terrorism က်ဴးလြန္ေနတဲ့ အာဏာရွင္အစိုးရေတြလက္ထဲ ဒီလက္နက္ပစၥည္းေတြ ေရာက္သြားတဲ့အခါ ေဒသဆိုင္ရာလံုျခံဳေရး၊ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ လံုျခံဳေရး အေပၚမွာ ဘယ္ေလာက္ထိခိုက္ေစမလဲ ဆိုတာက အေရးၾကီးတဲ့ အခ်က္တခ်က္ျဖစ္လာပါေတာ့တယ္။
တကယ္ေတာ့ ႏိုင္ငံေတာ္အစိုးရဆိုတာ ျပည္သူေတြအေပၚ က်ေရာက္လာမယ့္ အႏၱရာယ္ေတြကို ကာကြယ္ေပးဖို႕၊ ျပည္သူေတြရဲ႕ စား၀တ္ေနေရး ျပည့္စံုဖူလံုေစဖို႕၊ ပညာေရးတိုးတက္ျမင့္မားေစဖို႕၊ က်န္းမာေရးတိုးတက္ေကာင္းမြန္ေစဖို႕ လူထုက ေရြးခ်ယ္တာ၀န္ေပး၊ အာဏာအပ္ႏွင္းခံထားရတဲ့ အဖြဲ႕အစည္းတရပ္ပါ။ ဒါေပမယ့္ တခ်ိဳ႕ေသာ ႏိုင္ငံေတြမွာ အာဏာဟာ လူထုက မသက္ဆင္းပဲ လူထုကို ျခိမ္းေခ်ာက္သတ္ျဖတ္ျပီး၊ မတရားအာဏာယူထားတဲ့ အစိုးရေတြ အုပ္ခ်ဳပ္ေနၾကပါတယ္။ ဒီလိုအစိုးရေတြဟာ အေၾကာက္တရားနဲ႔အုပ္ခ်ဳပ္ဖို႕အတြက္ ျပည္သူလူထုကို အႏၱရာယ္ ျပဳတတ္ၾကပါတယ္။ လူထုရဲ႕ ပညာရည္အဆင့္အတန္းေတြ တိုးတက္ျမင့္မားလာရင္ ေတြးေခၚမွဳအဆင့္အတန္းေတြ တိုးျမင့္လာျပီး ႏိုင္ငံရဲ႕ ပကတိအမွန္တရားကို သိျမင္လာတာနဲ႕အမွ် ေတာ္လွန္ပုန္ကန္မွဳေတြ ေပၚေပါက္လာတတ္တာ ဓမၼတာမို႕ ဒီလို အစိုးရေတြဟာ ပညာရည္အဆင့္အတန္း ျမင့္မားမွဳမရွိေအာင္ ပညာေရးကို စနစ္တက် ဖ်က္ဆီးထားတတ္ၾကပါတယ္။
က်န္းမာေရး၊ စား၀တ္ေနေရး ျပည့္စံုဖူလံုေရးကိုလည္း ေစတနာမွန္နဲ႕ ျဖည့္ဆည္းေဆာင္ရြက္ေပးမွဳ မရွိၾကေတာ့ပါဘူး။ အာဏာတည္ျမဲေရးအတြက္ အာဏာရဲ႕ ေဒါက္တိုင္အဖြဲ႕အစည္းေတြ အမ်ားအျပား ေပၚေပါက္လာဖို႕အေရးနဲ႕ အင္အားၾကီးမားလာဖို႕အေရးကိုသာ ေရွးရွဳလုပ္ေဆာင္တတ္ၾကပါတယ္။ ဒီလိုလုပ္ေဆာင္ရင္း လူထုကို ျခိမ္းေခ်ာက္ အၾကမ္းဖက္မွဳေတြကလဲ တစတစ တိုးျမင့္လာပါတယ္။ ဒီလိုအေျခအေနမ်ိဳးကို (state terrorism) အမ်ိဳးအစားေတြထဲက state terrorism as domestic policy အျဖစ္ ပညာရွင္မ်ားက ေခၚဆိုသတ္မွတ္လာၾကပါတယ္။
Violence ႏွင့္ Terrorism သေဘာတရားတို႕၏ ကြဲျပားမွဳမ်ား
Violence နဲ႕ Terrorism ကို ျမန္မာလိုဘာသာျပန္ၾကရမွာ အၾကမ္းဖက္မွဳ၊ အၾကမ္းဖက္ တိုက္ခိုက္မွဳေတြအေနနဲ႕ ဆင္တူယိုးမွားေတြ ဘာသာျပန္ၾကေပမယ့္ အေျခခံသေဘာတရားေတြမွာေတာ့ ကြဲျပားမွဳေတြ အမ်ားအျပား ရွိပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး Political Violence ေတြ ျဖစ္ပြားလာတဲ့အခါ ျဖစ္ပြားတဲ့ သ႑ာန္ အမ်ိဳးမ်ိဳး ရွိပါတယ္။ အဓိကရုဏ္း (Riots)၊ ႏိုင္ငံေရးအရ လုပ္ၾကံသတ္ျဖတ္ျခင္း (Political Assassinations)၊ သူပုန္ထမွဳ (Insurgency)၊ Terrorism ဆိုျပီး သ႑ာန္အမ်ိဳးမ်ိဳး ရွိပါတယ္။ Terrorism ဆိုတာ အစြန္းေရာက္၀ါဒ (extremism) ေပၚမွာ အေျခတည္ျပီး ေပၚထြက္လာတဲ့ Political Violence အမ်ိဳးအစားတခုျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ Violence နဲ႕ Terrorism ကို အတူတူပဲ လို႕ သတ္မွတ္လို႕ မရႏိုင္ပါဘူး။
လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရး (A/S)၊ ေတာ္လွန္ေရးစစ္ပြဲ Guerrillas Warfare (GW)၊ သူပုန္ထမွဳ Insurgency၊ ေတာ္လွန္ေရး (Revolution) အမ်ိဳးသားလြတ္ေျမာက္ေရး (National Liberation) စတာေတြအားလံုးဟာ Political Violence အမ်ိဳးအစားေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ Political Violence ဆိုတာက လူသားသမိုင္းနဲ႕ အတူေမြးဖြားလာခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။ မတရားမွဳေတြက ဥပေဒျဖစ္လာတဲ့အခါ ေတာ္လွန္ပုန္ကန္မွဳဆိုတာ လူ႕တာ၀န္တရပ္ ျဖစ္လာပါတယ္။ ဒီတာ၀န္ကို ကမာၻတ၀ွမ္းလံုးက ျပည္သူ လူထုၾကီးက အသက္နဲ႕ရင္းျပီး ထမ္းေဆာင္ခဲ့ၾကပါတယ္။ မတရားတဲ့ အာဏာရွင္ အစိုးရမ်ားစြာဟာ လူထုၾကီးရဲ႕ Political Violence ေတြေၾကာင့္ အာဏာကို စြန္႕လႊတ္ခဲ့ၾကရပါတယ္။ Political Violence ေတြေၾကာင့္ အေမရိကန္ေတာ္လွန္ေရးၾကီး ျဖစ္ပြားလာခဲ့ပါတယ္။ Thomas Jefferson က ေတာ္လွန္ပုန္ကန္မွဳဆိုတာ အစိုးရတရပ္ရဲ႕ က်န္းမာေရးတိုးတက္ေကာင္းမြန္မွဳအတြက္ လိုအပ္တဲ့ ေဆး၀ါး ျဖစ္တယ္လို႕ ဆိုထားခဲ့ဖူးပါတယ္။
utilitarianism နဲ႕ ပတ္သက္ရင္ ဆရာတဆူျဖစ္တဲ့ John Stuart Mill ကလဲ political violence ဆိုတာကို ျဖစ္ေပၚလာတဲ့ အေျခအေနတရပ္မွာ က်င့္၀တ္အားျဖင့္ ဘယ္ေလာက္မွန္ကန္တယ္ဆိုတဲ့ balance of reason ေပၚမွာ မူတည္ျပီး justify လုပ္ႏိုင္ေၾကာင္း ဆိုခဲ့ပါတယ္။ တကယ္လို႕ အစိုးရတရပ္ဟာ ျပည္သူလူထုရဲ႕ လြတ္လပ္စြာ ေရးသားထုတ္ေ၀ခြင္နဲ႕ လြတ္လပ္စြာ ေျပာဆိုခြင့္ေတြကို ပိတ္ပင္ေနျပီဆိုရင္၊ လူထုရဲ႕ အျမင္နဲ႕ သေဘာထားေတြကို လ်စ္လ်ဴျပဳေနျပီဆိုရင္ ဒီလို အေျခအေနမ်ိဳးမွာ လူထုအေနနဲ႕ political violence ကို အသံုးျပဳျပီး ေတာ္လွန္ရမွာျဖစ္တယ္ဆိုတဲ့ သေဘာတရားကို ေပၚလြင္ေအာင္ ေရးသားထားခဲ့ပါတယ္။ Political Violence ကို အသံုးျပဳရာမွာ တရားမွ်တမွဳရွိမရွိ ဆိုတဲ့ အခ်က္နဲ႕ ေအာင္ပြဲအတြက္ ျဖစ္ႏိုင္ေခ်ရွိမွဳ ႏွစ္ခုကို ၾကည့္ျပီး justify လုပ္ဖို႕ ဆိုထားခဲ့ပါတယ္။
Robert Audi ကေတာ့ တျခားျငိမ္းခ်မ္းေရးနည္းလမ္းမ်ားကို ဘယ္လိုမွ အသံုးျပဳလို႕ မရႏိုင္ေတာ့တဲ့အဆံုးမွာ Political Violence ကို ေနာက္ဆံုးနည္းလမ္းအေနနဲ႕ အသံုးျပဳဖို႕ လိုအပ္တယ္လို႕ ဆိုထားခဲ့ပါတယ္။ သူက ႏိုင္ငံေရးအဖြဲ႕အစည္းတခုဟာ ေတာင္းဆိုမွဳ၊ အသနားခံမွဳေတြ ဘာမွကို ထပ္လုပ္လို႕ မရႏိုင္ေတာ့တဲ့ အေျခအေန၊ ေတာင္းဆိုခ်က္မွန္သမွ်ကို လ်စ္လ်ဴရွဳခံေနရတဲ့ အေျခအေန၊ ျငိမ္းခ်မ္းစြာ ဆႏၵျပမွဳေတြကို အၾကမ္းဖက္ႏွိမ္နင္းခံလိုက္ရတဲ့ အေျခအေနေတြမွာ လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရးေတြ၊ ပုန္ကန္ေတာ္လွန္မွဳေတြ ျပဳလုပ္တဲ့ ေတာ္လွန္ေရး လမ္းေၾကာင္းတခုေပၚကို တက္ေရာက္မွသာ ေအာင္ပြဲခံႏိုင္မယ္လို႕ ဆိုထားခဲ့ပါတယ္။ အာဏာရွင္ အစိုးရေတြကို သံတမန္နည္းလမ္း၊ သာမန္ ေတာင္းဆိုခ်က္ ႏိုင္ငံေရးနည္းလမ္းေတြနဲ႕ေတာ့ ေအာင္ျမင္ေအာင္ ဆန္႕က်င္ႏိုင္မွာ မဟုတ္ေၾကာင္း ေရးသားေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။
ဒီလိုေတြးေခၚပညာရွင္ေတြအပါအ၀င္ ကမာၻ႕ျပည္သူလူထုဟာ Political Violence အမ်ိဳးအစားေတြျဖစ္တဲ့ လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရးေတြ၊ သူပုန္ထမွဳေတြ၊ အမ်ိဳးသားလြတ္ေျမာက္ေရး တိုက္ပြဲေတြ၊ လူထုတိုက္ပြဲေတြကို အဖိႏွိပ္ခံျပည္သူေတြက ဖိႏွိပ္တဲ့ အာဏာရွင္ေတြကို ပုန္ကန္မွဳေတြအေနနဲ႕ တခဲနက္ ေထာက္ခံအားေပးခဲ့ၾကပါတယ္။ အဖိႏွိပ္ခံရတဲ့ ျပည္သူေတြဘက္က ရပ္တည္တဲ့ Non-State actors ေတာ္လွန္ေရးအဖြဲ႕အစည္းေတြကို ရုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာ၊ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ကူညီပံ့ပိုးေပးမွဳေတြ ျပဳလုပ္ခဲ့ၾကပါတယ္။
ဒါေပမယ့္လဲ ေတာ္လွန္ေရး အဖြဲ႕အစည္း တခ်ိဳ႕ဟာ အစြန္းေရာက္အေတြးအေခၚေတြနဲ႕ မက်ဴးလြန္သင့္တဲ့ ရာဇ၀တ္မွဳေတြကို စတင္ ျပဳလုပ္လာၾကပါေတာ့တယ္။ မိမိတို႕ သက္ဆိုင္ရာ ျပည္သူလူထုရဲ႕ အသက္အိုးအိမ္စည္းစိမ္ကို တိုက္ရိုက္ထိပါးေစတဲ့ ဗံုးေဖာက္ခြဲမွဳေတြ၊ ပစ္ခတ္သတ္ျဖတ္မွဳေတြ၊ စစ္ပြဲမွာေတာင္ ေရွာင္ရွားရမယ့္ ပစ္မွတ္ေတြျဖစ္တဲ့ ေဆးရံု၊ ေက်ာင္းစတာေတြကို စီးနင္းမွဳေတြ၊ အမ်ားျပည္သူ အသံုးျပဳတဲ့ ေလေၾကာင္း၊ ေရေၾကာင္း၊ ကုန္းေၾကာင္း ပို႕ေဆာင္ဆက္သြယ္ေရး လုပ္ငန္းေတြကို တိုက္ခိုက္မွဳေတြ ျဖစ္ပြားလာပါတယ္။ ဒီလို လုပ္ေဆာင္လာမွဳေတြမွာ Political Frustration ေၾကာင့္ ေပၚထြက္သြားတဲ့ တိုက္ခိုက္မွဳေတြသာမက အဖြဲ႕အစည္းရဲ႕ အမည္ကို လူသိထင္ရွားျဖစ္ေစလိုမွဳ၊ ေခါင္းေဆာင္အမည္ နာမည္ေက်ာ္ၾကားလိုမွဳနဲ႕ ႏိုင္ငံတကာျပည္သူေတြက သိသြားေစလိုမွဳ စတဲ့ ရည္ရြယ္ခ်က္ေတြပါ ပါ၀င္လာၾကပါတယ္။
ဒါေတြဟာ (၁၉၇၀) ေႏွာင္းပိုင္း ကာလေတြမွာ ကမာၻနဲ႕အ၀ွမ္းမွာ ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ Terrorist attacks မ်ားစြာနဲ႕အတူ လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရး ေရခ်ိန္ နိမ့္တုန္ျမင့္တုန္ ျဖစ္ကုန္မွဳေတြနဲ႕ ေတာ္လွန္ေရးလမ္းစဥ္ေတြကို လူထုက အျပည့္အ၀ ေထာက္ခံ ပါ၀င္မွဳ ေလ်ာ့ပါးလာမွဳေတြရဲ႕ နိဒါန္း အစပါပဲ။ ေတာ္လွန္ေရးနဲ႕ Terrorism ကို ေ၀ေ၀၀ါး၀ါး နဲ႕ နားလည္မွဳေတြ ရွဳပ္ေထြးကုန္ၾကပါတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြကို Terrorist ေတြလို႕ တံဆိပ္ကပ္ ေခ်မွဳန္းႏိုင္ခြင့္ကို အာဏာရွင္ေတြကို သြားေပးလိုက္သလို ျဖစ္ကုန္ျပီး၊ အာဏာရွင္ေတြက က်ဴးလြန္ေနတဲ့ State Terrorism ကို ထင္သာျမင္သာ မရွိေစပဲ ေရာေထြးသြားေစပါတယ္။ တခါတရံမွာ ဒီလို အေျခအေနေတြျဖစ္ေအာင္ အာဏာရွင္ေတြ ကိုယ္တိုင္က ဗံုးေဖာက္ခြဲမွဳေတြ လုပ္ျပီး ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြကို စြပ္စြဲတာေတြလဲ ျဖစ္လာပါတယ္။
လက္နက္ကိုင္ ေတာ္လွန္ေရးနဲ႕ Terrorism အၾကားမွာ ျခားထားတဲ့ စည္းေဘာင္ဟာ အျပစ္မဲ့ ျပည္သူေတြကို သတ္ျဖတ္ျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ ေက်းလက္ေဒသမွာ ခ်ီတက္လာတဲ့ စစ္ေၾကာင္းတခုကို မိုင္းဆြဲတိုက္ခိုက္မွဳ၊ ျမိဳ႕ျပမွာ စစ္လက္နက္ပစၥည္း သိုေလွာင္ရံုကို ဗံုးခြဲမွဳ၊ ျပည္သူလူထုကို indiscriminate killings မျဖစ္ေစေသာ ျမိဳ႕ျပေျပာက္က်ားတိုက္ပြဲမ်ား ဆိုရင္ ဒါဟာ လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရး ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလိုမဟုတ္ပဲ indiscriminate killings က်ေတာ့ Terrorism ျဖစ္သြားပါတယ္။ စစ္ျဖစ္ေနတဲ့ အေျခအေန၊ ထိပ္တိုက္ရင္ဆိုင္ေနရတဲ့ အေျခအေန၊ အမ်ားျပည္သူအတြက္ ခုခံကာကြယ္ေပးေနရတဲ့ အေျခအေန စတာေတြေပၚမွာလဲ မူတည္ပါေသးတယ္။
Violence ႏွင့္ Non-Violence သေဘာတရားတို႕အၾကားက ကြဲျပားမွဳမ်ား
ျငိမ္းခ်မ္းေရးဆိုတာ violence ရဲ႕ ဆန္႕က်င္ဘက္ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီသေဘာတရားကို လက္ခံျပီး၊ ျငိမ္းခ်မ္းေရး ေဆာင္က်ဥ္းဖို႕ ၾကိဳးပမ္းသူေတြက Non-Violence အေတြးအေခၚ၊ အျမင္သေဘာထားေတြ ပ်ံ႕ႏွံ႕လာဖို႕ ၾကိဳးပမ္းလုပ္ေဆာင္ေလ့ ရွိၾကပါတယ္။ Non-Violence ယဥ္ေက်းမွဳ ထြန္းကားလာဖို႕အတြက္ Non-Violence အေတြးအေခၚေတြကို လူ႕အဖြဲ႕အစည္းအတြင္းမွာ ျဖန္႕ျဖဴးေပးျပီး လူအမ်ားရဲ႕ အျမင္သေဘာထား (attitudes) ေတြကို ေျပာင္းလဲေပးရင္ Direct Violence ကို ရပ္ႏိုင္သြားမယ္လို႕ ယူဆၾကပါတယ္။ ဒီအေျခအေနအထိကို လူအမ်ားက လက္ခံပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ Structural Violence ကိုေကာ ဘယ္လိုရပ္ၾကမလဲဆိုတာနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး ကြဲျပားတဲ့ အျမင္ေတြ ေပၚထြက္လာပါေတာ့တယ္။ ျငိမ္းခ်မ္းေရးတက္ၾကြလွဳပ္ရွားသူမ်ားကေတာ့ Non-Violence နည္းလမ္းမ်ားနဲ႕ ရပ္ဖို႕ အၾကံျပဳခ်က္ေလ့ရွိပါတယ္။ အၾကံျပဳခ်က္ေတြရဲ႕ အႏွစ္သာရက ျပည့္စံုေပမယ့္ လက္ေတြ႕မွာက်ေတာ့ လိုက္နာဖို႕ ခဲယဥ္းတယ္လို႕ အခ်ိဳ႕က ဆိုပါတယ္။
ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံက aggression ျဖစ္လာျပီး၊ အျခားႏိုင္ငံေတြကို က်ဴးေက်ာ္တိုက္ခိုက္လာတဲ့အခါ က်ဴးေက်ာ္ခံရတဲ့ ႏိုင္ငံေတြက ျပန္ျပီး မတြန္းလွန္ရေတာ့ဘူးလား။ ဒီလို မတြန္းလွန္ရဘူးဆိုရင္ ဒီႏိုင္ငံရဲ႕ က်ဴးေက်ာ္တိုက္ခိုက္မွဳကို ရပ္ဆိုင္းသြားေအာင္ တျခားဘာနည္းလမ္းနဲ႕ လုပ္ေပးႏိုင္မလဲ။ ဒီလိုလုပ္ေပးဖို႕ ဘယ္အဖြဲ႕အစည္းက တာ၀န္ယူမလဲ။ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံမွာ စစ္တပ္ဆိုတာ ထားရွိဖို႕ လိုအပ္သလား ဆိုတာေတြက ေမးစရာ ျဖစ္လာပါေတာ့တယ္။ ေသခ်ာေရရာတဲ့ အေျဖက လက္ရွိအခ်ိန္ထိ မေပၚေပါက္ေသးပဲ ျဖစ္ေနပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ ကမၻာ့ျငိမ္းခ်မ္းေရးကို ေဆာင္က်ဥ္းေပးရမယ့္ ကမၻာ့ကုလသမဂၢ ကိုယ္တိုင္က peace operations ေတြမွာ လက္နက္ကိုင္တပ္သားေတြကို မလြဲမေရွာင္သာ အသံုးျပဳမွဳ ရွိေနရျပန္ပါတယ္။
(၁၉၆၀) အလြန္ ကမၻာ့ႏိုင္ငံေရးေလာကမွာ Arms Control, Disarmament စတဲ့ ေ၀ါဟာရေတြ အလြန္ေခတ္စားခဲ့ပါတယ္။ လူအမ်ားကို ေသေၾကေစႏိုင္တဲ့ လက္နက္ေတြကို ထိန္းခ်ဳပ္ဖို႕၊ လက္နက္မ်ားကို abolition လုပ္ဖို႕ စတာေတြနဲ႕ ပတ္သက္ပါတယ္။ ကမၻာေပၚက စစ္ပြဲေတြမွာ လူအမ်ားေသေၾကပ်က္စီးတာဟာ စစ္လက္နက္ ပစၥည္းေတြေၾကာင့္ ျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ စစ္လက္နက္ပစၥည္းမ်ားကို ဖ်က္သိမ္းလိုက္ျခင္းဟာ high road to peace လို႕ ယူဆသူမ်ားလဲ ရွိပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ လက္နက္မ်ားကို abolition လုပ္ဖို႕ဆိုတာကိုေတာ့ ျငိမ္းခ်မ္းေရးေရွ႕ေဆာင္ ဒီမိုကေရစီ ႏိုင္ငံၾကီးေတြကိုယ္တိုင္က လက္မခံႏိုင္ၾကပါဘူး။ လက္နက္မ်ားထုတ္လုပ္မွဳကို ေလွ်ာ့ခ်ဖို႕၊ အျပန္အလွန္ arms race မျဖစ္ေအာင္ ထိန္းခ်ဳပ္မွဳ ဆိုရာေတြမွာေတာင္ အခက္အခဲေတြ၊ အယူအဆ ကြဲလြဲမွဳေတြက အမ်ားအျပား ရွိေနဆဲပါပဲ။ (၁၉၉၀) အလြန္ကာလေတြမွာ Chemical Weapons Convention, Comprehensive Test Ban Treaty စတဲ့ တိုးတက္မွဳေတြ ရွိလာေပမယ့္ ႏိုင္ငံတကာ စာခ်ဳပ္ေတြ၊ ဘေဘာတူညီခ်က္ေတြမွာ မပါ၀င္လာေသးတဲ့ ႏိုင္ငံေတြကလဲ အမ်ားအျပား။ Structural Violence ကို Non-Violence နဲ႕ပဲ ေျဖရွင္းလို႕ ရမယ္ဆိုတဲ့ အေတြးအေခၚ၊ ယဥ္ေက်းမွဳက ကမၻာ့ႏိုင္ငံေတြရဲ႕ ႏိုင္ငံေတာ္လံုျခံဳေရးအေတြးအေခၚ၊ ကာကြယ္ေရး အေတြးအေခၚေတြမွာ က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႕ မထြန္းကားေသးပါဘူး။ ျငိမ္းခ်မ္းေရးတက္ၾကြလွဳပ္ရွားသူေတြနဲ႕ ႏိုင္ငံေရးရာ တာ၀န္ရွိသူေတြအၾကားမွာ အျမင္ကြဲလြဲမွဳေတြ ျဖစ္ေနၾကပါတယ္။
မွဳခင္းေရးရာမွာလဲ Culture of Non-Violence ေပၚမွာ မူတည္ျပီး အျမင္ကြဲလြဲမွဳေတြ ရွိလာၾကပါတယ္။ ယူေကႏိုင္ငံက ရဲတပ္ဖြဲ႕၀င္ေတြအမ်ားစုဟာ ေသနတ္ကိုင္ေဆာင္ခြင့္ မရွိပါဘူး။ လက္နက္ပါ၀င္ပတ္သက္ေနတဲ့ မွဳခင္းေတြကို ကိုယ္တြယ္ဖို႕ tactical Firearms Unit ဆိုတာသီးျခားရွိပါတယ္။။ ဒါက ဘာကို ျပလဲဆိုရင္ မွဳခင္းထိန္းခ်ဳပ္ေရးမွာ အတတ္ႏိုင္ဆံုး Culture of Non-violence ကို အားေပးထားျပီး၊ မလႊဲသာမေရွာင္သာမွသာ Violence ကို အသံုးျပဳတယ္ဆိုတာပါပဲ။ ဒီလို အေျခအေနမွာေတာင္ Violence နဲ႕ ပတ္သက္ျပီး အျမင္ကြဲလြဲမွဳေတြက ထပ္ျဖစ္ပါေသးတယ္။ firearms officer အေနနဲ႕ လက္နက္ကိုင္ထားတဲ့ ျပစ္မွဳက်ဴးလြန္တယ္လို႕ သံသယျဖစ္သူ (suspect) ကို ရင္ဆိုင္တဲ့အခါမွာ stun gun ကို အသံုးျပဳခြင့္ရွိပါတယ္။ Stun gun ဆိုတာက ပစၥတိုနဲ႕ သ႑ာန္တူျပီး၊ 50000 volt အားရွိတဲ့အတြက္ လူတေယာက္ကို ထိမိတဲ့အခါ ေခတၱ disable ျဖစ္သြားေစပါတယ္။ ဒီအခ်ိန္မွာ လက္နက္သိမ္းတာ၊ ဖမ္းဆီးတာေတြ လုပ္လို႕ရပါတယ္။ မွဳခင္းအခ်ိဳ႕မွာ ေသနတ္ကိုင္ထားသူေတြ ေသနတ္နဲ႕ မပစ္ခတ္ခ်ိန္မွာ stun gun နဲ႕ အခ်ိန္မီ ကာကြယ္လိုက္ႏိုင္တာေတြ ရွိခဲ့ပါတယ္။
ဒါနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး အခ်ိဳ႕ေသာ ေ၀ဖန္မွဳေတြ ေပၚထြက္လာပါတယ္။ ကေနဒါနဲ႕ အေမရိကားမွာ stun gun ေၾကာင့္ လူ (၇၄) ဦးေသဆံုးခဲ့ဖူးတယ္ဆိုတဲ့ အခ်က္ေၾကာင့္ပါ။ stun gun ဟာလဲ Violence ျဖစ္တာေၾကာင့္ ရဲအဖြဲ႕အေနနဲ႕ မကိုင္တြယ္သင့္ဘူး၊ suspect အတြက္ အႏၱရာယ္ရွိႏိုင္တယ္လို႕ ဆိုၾကပါတယ္။ ဒီလိုဆိုရင္ လူ ရွစ္ေယာက္ေလာက္ကို သတ္ျဖတ္ျပီး၊ ထြက္ေျပးေနရာကေန ထိပ္တိုက္ရင္ဆိုင္ထားမွဳမွာလဲ ဘယ္လိုမွ mediation လုပ္လို႕ မရေတာ့ပဲ အခ်ိန္မေရြး လူတေယာက္ကို ပစ္သတ္ေတာ့မယ့္ suspect ရဲ႕ လက္ထဲက ေသနတ္က်ည္ဆံ မထြက္လာေအာင္ ဘယ္လို non-violence နည္းလမ္းကို သံုးျပီး ကာကြယ္ႏိုင္မွာလဲလို႕ ျပန္ျပီး ျငင္းဆိုသူကလဲ ျငင္းၾကပါတယ္။ stun gun ေၾကာင့္ suspect အႏၱရာယ္ျဖစ္မွာကို စိုးရိမ္သူေတြလဲ ရွိသလို၊ suspect ေၾကာင့္ လူေတြ ထပ္ေသမွာကို စိုးရိမ္သူေတြလဲ ရွိၾကပါတယ္။ သူ႕ရွဳေထာင့္နဲ႕သူေတာ့လဲ မွန္ေနၾကျပန္ပါတယ္။ ဒီလို ႏွစ္ဘက္လံုးမွန္ကန္ေနတဲ့ အေျခအေနတခုမွာ ထြက္ေပၚလာမယ့္ outcome တခုကို ခ်ိန္ဆျပီး လုပ္ၾကရမွာက လက္ေတြ႕လုပ္ေနသူမ်ားရဲ႕ တာ၀န္ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
ႏိုင္ငံတကာေရးရာ၊ မွဳခင္းေရးရာေတြအျပင္ ကိုလိုနီနယ္ခ်ဲ႕စနစ္ေအာက္ကေန လြတ္ေျမာက္ေရးလွဳပ္ရွားမွဳေတြနဲ႕ အာဏာရွင္စနစ္ေအာက္ကေန လြတ္ေျမာက္ေရးလွဳပ္ရွားမွဳေတြမွာလဲ Violence နဲ႕ Non-Violence တို႕အၾကားမွာ အျမင္မတူတာေတြ ရွိပါတယ္။ ကိုလိုနီနယ္ခ်ဲ႕စနစ္နဲ႕ အာဏာရွင္စနစ္ လက္ေအာက္ခံ တိုင္းျပည္ေတြမွာ Structural Violence က အျမစ္တြယ္ေနပါတယ္။ ဒီလို အျမစ္တြယ္ေနမွဳကို Direct Violence နည္းလမ္းေတြ ျဖစ္တဲ့ လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရး၊ ျမိဳ႕ျပေျပာက္က်ား စတာေတြနဲ႕ ဖယ္ရွားမလား၊ Non-Violence နည္းလမ္းေတြျဖစ္တဲ့ လူထုအေရးေတာ္ပံု၊ ဆႏၵျပပြဲ စတာေတြနဲ႕ ဖယ္ရွားမလား ဆိုတာအေပၚမွာ အျမင္ကြဲလြဲမွဳေတြ ရွိလာၾကပါတယ္။
လြတ္ေျမာက္ေရး လွဳပ္ရွားမွဳေတြနဲ႕ ဒီမိုကေရစီ အသြင္ကူးေျပာင္းမွဳေတြအားလံုးဟာ Violence ေၾကာင့္ ေအာင္ျမင္ခဲ့တယ္၊ Non-Violence ေၾကာင့္ ေအာင္ျမင္ခဲ့တယ္လို႕ ဘယ္သူမွ တရားေသသတ္မွတ္လို႕ မရႏိုင္သလို၊ ဘယ္ႏိုင္ငံရဲ႕ ဒီမိုကေရစီ အသြင္ကုူးေျပာင္းမွဳဟာလဲ Non-Violence နဲ႕မွ ေအာင္ျမင္မယ္၊ Violence နဲ႕မွ ေအာင္ျမင္မယ္လို႕ ဘယ္သူမွ တရားေသ ေျပာၾကားလို႕ မရႏိုင္ပါဘူး။ အေမရိကန္ရဲ႕ ဒီမိုကေရစီ အုတ္ျမစ္ဟာ Violence နည္းလမ္းျဖစ္တဲ့ ျပည္တြင္းစစ္အျပီးမွာမွ ခိုင္ခိုင္မာမာ ခ်ႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ ျပင္သစ္ႏိုင္ငံရဲ႕ ဒီမိုကေရစီ အသြင္ကူးမွဳဟာ Violence နည္းလမ္း ျဖစ္တဲ့ ျပင္သစ္ေတာ္လွန္ေရးနဲ႕ သက္ဦးဆံပိုင္ဘုရင္စနစ္ကို ျဖိဳဖ်က္ျပီးမွ အစျပဳခဲ့ပါတယ္။ ကိုလိုနီ နယ္ခ်ဲ႕စနစ္ေအာက္က လြတ္ေျမာက္ေရးလွဳပ္ရွားမွဳေတြမွာ Violence နည္းလမ္း ျဖစ္တဲ့ လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္မွဳေတြ အမ်ားအျပား ရွိခဲ့ပါတယ္။ အိႏၵိယႏိုင္ငံမွက်ေတာ့ ထူးထူးျခားျခား Non-Violence နဲ႕ လြတ္လပ္ေရးရေအာင္ ေခါင္းေဆာင္ေတြက ေဆာင္က်ဥ္းေပးႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ Non-Violence နဲ႕ လြတ္လပ္ေရးရျပီးကာမွ Violence ေတြျဖစ္ျပီး ႏိုင္ငံ ႏွစ္ျခမ္း ကြဲသြားျပန္ပါတယ္။
ဖိလစ္ပိုင္ႏိုင္ငံရဲ႕ ဒီမိုကေရစီ အုတ္ျမစ္ကိုေတာ့ Non-violence လွဳပ္ရွားမွဳနဲ႕ ခ်ႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ ေတာင္အာဖရိကႏိုင္ငံရဲ႕ ဒီမိုကေရစီ အုတ္ျမစ္ကိုေတာ့ ႏွစ္ဘက္ေခါင္းေဆာင္မ်ားညွိႏွိဳင္းမွဳအျပီးမွာ ဒီမိုကေရစီလွဳပ္ရွားသူမ်ားဘက္က လက္နက္ကိုင္ ေတာ္လွန္ေရးကို စြန္႕လႊတ္ရျပီး၊ အစိုးရဘက္က အေရးေပၚ အေျခအေနေၾကျငာထားျခင္း ရုတ္သိမ္းမွဳ၊ ဥပေဒမ်ား ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမွဳ၊ ျပည္ပေရာက္ေနတဲ့ ႏိုင္ငံေရးသမားေတြ ျပည္တြင္းကို လံုျခံဳစိတ္ခ်စြာ ျပန္လာႏိုင္မွဳ၊ ႏိုင္ငံေရး အက်ဥ္းသားမ်ား လႊတ္ေပးမွဳ စတာေတြ ျပဳလုပ္ေပးခဲ့ပါတယ္။ ေတာင္အာဖရိကမွာ ဒိုင္ယာေလာ့ခ္နဲ႕ ဒီမိုကေရစီ အုတ္ျမစ္ခ်ႏိုင္တယ္ဆိုေပမယ့္ Non-Violence လွဳပ္ရွားမွဳပဲ ရွိခဲ့တာ မဟုတ္ပါဘူး။ Violence နည္းလမ္းေတြလဲ ပါ၀င္ခဲ့ပါတယ္။
အီရတ္က အာဏာရွင္စနစ္က်ေတာ့ အေမရိကန္ဦးေဆာင္တဲ့ ႏိုင္ငံတကာတပ္ေတြ ၀င္ေရာက္ျပီး Violence နည္းလမ္းျဖစ္တဲ့ စစ္ပြဲနဲ႕ ေခ်မွဳန္းမွ ရပ္တန္႕သြားျပီး၊ ဒီမိုကေရစီ အုတ္ျမစ္စ္ခ်ႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ ၂၀၁၀ ခုႏွစ္ေႏွာင္းပိုင္းက အစျပဳျပီး ေပၚထြက္လာတဲ့ အာရပ္ကမၻာက ဒီမိုကေရစီ လွဳပ္ရွားမွဳေတြမွာက်ေတာ့ တူနီရွားနဲ႕ အီဂ်စ္တို႕မွာ Non-Violence နဲ႕ ေအာင္ျမင္ခဲ့ပါတယ္။ လစ္ဗ်ားမွာက်ေတာ့ Non-Violence နဲ႕ မေအာင္ျမင္ေတာ့ Violence နည္းလမ္းေတြကို ဆက္ျပီးသံုးေနၾကပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာလဲ ကိုလိုနီနယ္ခ်ဲ႕စနစ္၊ ဖက္ဆစ္စနစ္၊ စစ္အာဏာရွင္စနစ္အဆက္ဆက္က လြတ္ေျမာက္ေရး လွဳပ္ရွားမွဳေတြမွာ Violence နည္းလမ္းေတြ ျဖစ္လိုက္၊ Non-Violence လွဳပ္ရွားမွဳေတြ ျဖစ္လိုက္နဲ႕ သံသရာ လည္ေနဆဲပါပဲ။ Violence နဲ႕မွ ေအာင္ျမင္မယ္၊ Non-Violence နဲ႕မွ ေအာင္ျမင္မယ္လို႕ ဘယ္သူမွ တပ္အပ္ေသခ်ာ မေျပာႏိုင္ေသးပါဘူး။ ဘယ္လို ပံုစံနဲ႕ လြတ္ေျမာက္သြားမယ္ဆိုတာကို ဘယ္သူမွ သိႏိုင္မွာ မဟုတ္ပါဘူး။ Violence နဲ႕ Non-Violence ေပါင္းစပ္ရမယ္လို႕ ယူဆသူမ်ားက Violence နည္းလမ္းမ်ားနဲ႕ တိုက္ပြဲ၀င္ၾက၊ အားေပးေထာက္ခံၾကသလို၊ Non-Violence ကို ယံုၾကည္သူမ်ားကလဲ Non-Violence နဲ႕ တိုက္ပြဲ၀င္ၾက၊ အားေပးေထာက္ခံၾကပါတယ္။
ဒီလိုလုပ္ေဆာင္မွဳေတြမွာ ယံုၾကည္တဲ့ နည္းလမ္းကို ကိုင္စြဲျပီး ေအာင္ပြဲရဖို႕ ၾကိဳးပမ္းႏိုင္ဖို႕ကသာ ပိုျပီး အေရးၾကီးပါတယ္။ လုပ္ေဆာင္ေနသူေတြအၾကား သူ႕နည္းက ေကာင္းတယ္၊ ကိုယ့္နည္းက ေကာင္းတယ္လို႕ သတ္မွတ္မွဳေတြျဖစ္လာရင္ မလိုလားအပ္တဲ့ အျငင္းပြားမွဳေတြနဲ႕ ေသြးကြဲမွဳေတြဆီကို ဦးတည္သြားႏိုင္ပါတယ္။ ပိုျပီးဆိုးတာက Violence နဲ႕ Terrorism ကို ျမန္မာဘာသာစကားမွာ အၾကမ္းဖက္မွဳ ဆိုျပီး စကားလံုးတလံုးတည္း ဘာသာျပန္ထားေလေတာ့ Non-Violence မဟုတ္ဘူးလို႕ ဆိုလိုက္တာနဲ႕ ဆိုလိုတာက Violence ကို ဆိုလိုတာျဖစ္ေပမယ့္ Terrorism ကို ဆိုလိုလိုက္တာမ်ိဳး ျဖစ္သြားျပီး နားလည္မွဳ လြဲမွားတဲ့ ျပႆနာေတြ ျဖစ္လာေစတတ္တာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ သေဘာတရားမတူပဲ ဘာသာျပန္စကားလံုးတူေနတဲ့ ဒီသံုးပြင့္ဆိုင္ ေ၀ါဟာရျပႆနာကေန ေနာက္ဆက္တြဲဂယက္ေတြ မရိုက္ခတ္လာေအာင္ ၀ိုင္း၀န္းၾကိဳးပမ္းၾကဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။
နိဂံုး
ကေလးငယ္ေလးတေယာက္ကို စိတ္ကစဥ့္ကလ်ားေ၀ဒနာသည္တေယာက္က ဖမ္းခ်ဳပ္ထားျပီး ပုဆိန္တလက္နဲ႕ သူ႕အနားဘယ္သူမွ မကပ္လာေအာင္ ျခိမ္းေခ်ာက္ေနတာကို ျမင္ေတြ႕ရတဲ့အခါ ဒါကို Violence လို႕႔ အားလံုးက လက္ခံၾကပါတယ္။ ဒီအေျခအေနကို ဘယ္လိုေျဖရွင္းမလဲ ဆိုတာမွာက်ေတာ့ အေတြးအျမင္က တူညီမွာ မဟုတ္ပါဘူး။ ျငိမ္းခ်မ္းေရးကို ကိုင္စြဲသူက ပုဆိန္ကိုင္ထားတဲ့ စိတ္ေ၀ဒနာသည္ ပုဆိန္ကို လႊတ္ခ်လိုက္ေအာင္ ေျဖာင္းဖ်ေဆြးေႏြးဖို႕ ၾကိဳးပမ္းမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါက Non- Violence နည္းလမ္းကို က်င့္သံုးတာ ျဖစ္ပါတယ္။ တခ်ိန္တည္းမွာပဲ ဥပေဒေၾကာင္းအရ ေျဖရွင္းရမယ္လို႕ ယူဆသူက ဥပေဒစိုးမိုးေရး တာ၀န္ရွိသူေတြဆီကို အေျပးအလႊားသြားျပီး၊ အေၾကာင္းၾကားပါလိမ့္မယ္။ ဒါကလဲ Non-Violence နည္းလမ္းပါပဲ။ တာ၀န္ရွိသူေတြက လိုက္လာျပီး၊ ကေလးကို ကယ္ဖို႕အတြက္ မလြဲသာမေရွာင္သာ စိတ္ေ၀ဒနာသည္ကို ေသနတ္နဲ႕ ပစ္လိုက္ရတယ္ ဆိုရင္ေတာ့ Direct Violence ပါသြားပါျပီ။
ဒီလို ဥပေဒစိုးမိုးေရး တာ၀န္ရွိသူေတြ မရွိတဲ့ အေျခအေနမ်ိဳး (သို႕မဟုတ္) သြားေခၚဖို႕ အလွမ္းေ၀းေနတဲ့ အေျခအေနမ်ိဳး (သို႕မဟုတ္) သြားေခၚေနဆဲကာလမွာ စိတ္ေ၀ဒနာသည္က ကေလးရဲ႕ လက္ေတြ၊ ေျခေထာက္ေတြကို ခုတ္ထစ္ျဖတ္ေတာက္မွဳေတြ ျဖစ္လာျပီ ဆိုရင္ေတာ့ ဒီစိတ္ေ၀ဒနာသည္ လက္ထဲက ပုဆိန္ကို ၀င္လုဖို႕ ၾကိဳးပမ္းသူေတြကလဲ ေပၚလာမွာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီနည္းလမ္းက Direct Violence နည္းလမ္းပါပဲ။ ဒီလို Direct Violence သံုးတဲ့အခါ စိတ္ေ၀ဒနာသည္က ပုဆိန္ကို ဟိုရမ္း၊ ဒီရမ္း လုပ္တဲ့အတြက္ ေသြးထြက္သံယို ထိခိုက္မွဳေတြကလဲ မလြဲမေသြ ရွိလာဦးမွာပါပဲ။ တခ်ိန္တည္းမွာပဲ စိတ္ေ၀ဒနာသည္ရဲ႕ လုပ္ရပ္ကို ေဒါသထြက္ျပီး စိတ္ေ၀ဒနာသည္ရဲ႕ မိခင္ကို လက္စားေခ်မယ္လို႕ စဥ္းစားသူေတြလဲ ေပၚထြက္လာႏိုင္တာပါပဲ။ ဒီလိုဆိုရင္ေတာ့ Terrorism လမ္းေၾကာင္းေပၚကို ေရာက္သြားျပီလို႕ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။
ဒီလို အေျခအေနေတြမွာ Terrorism လမ္းေၾကာင္းေပၚ မေရာက္သြားေအာင္လဲ ၀ိုင္း၀န္းထိန္းသိမ္းၾကဖို႕ လိုလာသလို Non-Violence နဲ႕ Violence ေတြအခ်င္းခ်င္း သူမွန္တယ္၊ ကိုယ္မွန္တယ္လို႕ ျငင္းေနရင္း အခ်ိန္မကုန္ၾကဖို႕လဲ လိုလာပါတယ္။ အေရးၾကီးတာကေတာ့ ပုဆိန္ကိုင္ထားတဲ့ စိတ္ေ၀ဒနာသည္ရဲ႕ လက္ထဲမွာ ကေလးအသက္ မဆံုးရွံဳးသြားဖို႕အတြက္ စိတ္ေ၀ဒနာသည္လက္ထဲက ပုဆိန္ လြတ္က်သြားဖို႕ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
ေရရွည္ခံ ျငိမ္းခ်မ္းေရးတည္ေဆာက္ရာမွာ ျပဳမူေဆာင္ရြက္ပံု (behaviour) ေတြကို ေျပာင္းလဲဖို႕ ၾကိဳးပမ္းမွဳမရွိပဲ၊ အျမင္သေဘာထား (attitudes) ေတြ ေျပာင္းလဲရံုတခုတည္းနဲ႕ မေအာင္ျမင္ႏိုင္ပါဘူး။ ျပဳမူေဆာင္ရြက္ပံုမ်ားကို ျပဳျပင္ရာမွာ Non-violence အျပဳအမူေတြ ျဖစ္ေစဖို႕အတြက္ လံုျခံဳေရးရွိတယ္လို႕ ခံစားရမွဳ (sense of security) ရွိလာေအာင္ လုပ္ေဆာင္ေပးႏိုင္မွဳေတြလဲ လိုအပ္ပါတယ္။ ညဘက္အျပင္ထြက္ရင္ မလံုျခံဳႏိုင္ဘူးလို႕ ခံစားရလို႕ လက္နက္ေဆာင္ သြားတတ္သူမ်ားရဲ႕ behaviour ကို Non-Violence အျမင္ သေဘာထားေတြ ျဖန္႕ျဖဴးေပးရံုနဲ႕ ေျပာင္းလဲလို႕ မရႏိုင္ပါဘူး။ လက္နက္ေဆာင္သြားဖို႕ မလိုအပ္ေတာ့တဲ့ sense of security ရွိလာမွသာ လက္နက္နဲ႕ Violence မလုပ္ဘူးဆိုတဲ့ ျပဳမူေဆာင္ရြက္ပံု ေျပာင္းလဲျခင္း ရွိလာမွာပါ ျဖစ္ပါတယ္။
ျငိမ္းခ်မ္းေရးအတြက္ Culture of Non-Violence ထြန္းကားလာေအာင္ လုပ္ေဆာင္ဖို႕ လိုပါတယ္။ Culture of Non-Violence ထြန္းကားလာဖို႕အတြက္ sense of security ရွိလာေအာင္ လုပ္ေဆာင္ဖို႕ လိုပါတယ္။ sense of security ရွိလာဖို႕အတြက္ sense of security ရွိေစမယ့္ political and socio-economic structures ေတြ ရွိဖို႕လိုအပ္ပါတယ္။ ဒီလိုရွိလာေအာင္ structural violence ေတြကို ဖယ္ရွားဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ ဒီလိုဖယ္ရွားရာမွာ violence နည္းလမ္းကို သံုးမလား၊ non-violence ကို သံုးမလား ဆိုတာကေတာ့ ဘ၀ဒႆန၊ ယံုၾကည္ခ်က္၊ အေတြးအေခၚ၊ အေျခအေန၊ အခ်ိန္အခါ စတဲ့ အေၾကာင္းတရားမ်ားေပၚမွာပဲ မူတည္ပါတယ္။ အမွန္တရား အခ်င္းခ်င္း ခလုတ္တိုက္ေနၾကတဲ့အခါ အမွားေတြ ထၾကြရွင္သန္လာတတ္တယ္ဆိုတာကို သတိျပဳဖို႕လဲ လိုအပ္ပါတယ္။
ခင္မမမ်ိဳး
(စာေရးသူသည္ ျဗိတိန္ႏိုင္ငံမွ ႏိုင္ငံေရးေဘာဂေဗဒအထူးျပဳ ေဘာဂေဗဒ မဟာ၀ိဇၨာဘြဲ႕၊ စစ္မဟာဗ်ဴဟာေလ့လာေရး မဟာသိပၸံဘြဲ႕၊ ႏိုင္ငံေရးသုေတသန မဟာသုေတသနဘြဲ႕မ်ား ရရွိထားသည့္ စစ္ေရး၊ ႏိုင္ငံေရး ေလ့လာသူ တဦးျဖစ္ပါသည္။)
