ခင္မမမ်ိဳး | ေဘာဂေဗဒပညာရွင္ေတြက ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳဆိုင္ရာ ရွဳေထာင့္ (Dimensions) မ်ားစြာကို ခြဲျခားသတ္မွတ္ျပီး၊ ဒီရွဳေထာင့္ေတြနဲ႕ က်ားမကြဲျပားမွဳ (gender)၊ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ (environment) တို႕အၾကားက ဆက္ႏြယ္မွဳေတြကို ေလ့လာဆန္းစစ္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳဆိုင္ရာ ရွဳေထာင့္မ်ိဳးစံုကို စီးပြားေရးစြမ္းရည္ (economic capabilities)၊ လူသားစြမ္းရည္ (human capabilities)၊ ႏိုင္ငံေရးစြမ္းရည္ (political capabilities)၊ လူမွဳ-ယဥ္ေက်းမွဳစြမ္းရည္ (socio-cultural capabilities) နဲ႕ ကာကြယ္ ေစာင့္ေရွာက္ေရးစြမ္းရည္ (protective capabilities) ဆိုျပီး ငါးမ်ိဳး ခြဲျခားသတ္မွတ္ၾကပါတယ္။
စီးပြားေရးစြမ္းရည္ ဆိုတာ ၀င္ေငြရရွိမွဳ၊ စားသံုးမွဳနဲ႕ ဥစၥာပစၥည္းပိုင္ဆိုင္မွဳ စတာေတြကို ဖန္တီးႏိုင္တဲ့ စြမ္းရည္နဲ႕ သက္ဆိုင္ပါတယ္။ လူသားေတြဆီမွာ စီးပြားေရးစြမ္းရည္ေတြရွိျခင္းဟာ အစားအစာ ဖူလံုေရး၊ ရုပ္၀တၳဳပစၥည္း တိုးပြားေရးနဲ႕ လူေနမွဳအဆင့္အတန္းျမင့္မားေရး တို႕အတြက္ အဓိကက်ပါတယ္။ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးသူေတြဟာ ဘ႑ာေရးအရင္းအျမစ္ (ေခ်းေငြရရွိသံုးစြဲႏိုင္မွဳႏွင့္ အလုပ္အကိုင္အခြင့္အလမ္း စသည္မ်ား) နဲ႕ သဘာ၀သယံဇာတ အရင္းအျမစ္ (ေျမယာ၊ သစ္ေတာ၊ ေရခ်ိဳေရငန္ ငါးဖမ္းမွဳ စသည္မ်ား) ကို အသံုးျပဳႏိုင္တဲ့ အခြင့္အလမ္းေတြ ရွိလာမွသာ ဆင္းရဲတြင္းကေန လြတ္ေျမာက္ လာႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။
လူသားစြမ္းရည္ ဆိုတာကေတာ့ က်န္းမာေရး၊ ပညာေရး၊ အာဟာရျပည့္၀ေရး၊ သန္႕ရွင္းေသာ ေရနဲ႕ အမိုးအကာ ရရွိေရး စတာေတြနဲ႕ သက္ဆိုင္ပါတယ္။ ဒီအရာေတြဟာ လူသားေတြရဲ႕ ဘ၀ တိုးတက္ျမင့္မားေရးအတြက္ အေရးၾကီးတဲ့ အရာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ေရာဂါဘယနဲ႕ စာတတ္ေျမာက္မွဳ မရွိျခင္းဟာ ထုတ္လုပ္မွဳ လုပ္အားကို က်ဆင္းေစႏိုင္ျပီး၊ စီးပြားေရးစြမ္းရည္နဲ႕ အျခားစြမ္းရည္မ်ားကို ထိခိုက္ေစႏိုင္ပါတယ္။ လူသားေတြဆီမွာ စာအေရးအဖတ္စြမ္းရည္ေတြ ရွိျခင္းအားျဖင့္ အမ်ားနဲ႕ ဆက္ဆံေရးကို တိုးတက္ေစျပီး၊ လူမွဳေရးပါ၀င္ပတ္သက္မွဳနဲ႕ ႏိုင္ငံေရးပါ၀င္ပတ္သက္မွဳ အခန္းက႑ကို ျမွင့္တင္ေပးႏိုင္ပါတယ္။ ပညာေရး (အထူးသျဖင့္ အမ်ိဳးသမီးမ်ားရဲ႕ ပညာေရး) အဆင့္အတန္း ျမင့္မားလာမွဳဟာ ေအအိုင္ဒီအက္စ္ေရာဂါ ကူးစက္ျပန္႕ပြားမွဳ တိုက္ဖ်က္ေရး၊ သားဆက္ျခားေရး စတဲ့ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရး စီမံခ်က္ေတြ ထိေရာက္ေရးကို အေထာက္အကူျပဳတဲ့အတြက္ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳ ေလွ်ာ့ခ်ႏိုင္ေရးအတြက္ အသံုး၀င္လွပါတယ္။
ႏိုင္ငံေရးစြမ္းရည္ ဆိုတာမွာေတာ့ လူ႕အခြင့္အေရး၊ ႏိုင္ငံေရးလြတ္လပ္ခြင့္ စတာေတြနဲ႕ ပတ္သက္ပါတယ္။ အေျခခံ ႏိုင္ငံေရးလြတ္လပ္ခြင့္မ်ားကို ႏိုင္ငံေတာ္အစိုးရက ခ်ိဳးေဖာက္ျခင္းဟာ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳ ျဖစ္ရျခင္းရဲ႕ အဓိကအေၾကာင္းရင္း တခုပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ စစ္တပ္၊ ရဲတပ္ဖြဲ႕၀င္ေတြနဲ႕ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးတာ၀န္ရွိသူေတြက မတရားမွဳေတြ၊ လူအခြင့္အေရးခ်ိဳးေဖာက္မွဳေတြ ျပဳလုပ္ျခင္းဟာ အမ်ားျပည္သူေတြရဲ႕ အေၾကာက္တရားကို တိုးျမင့္ေစျပီး၊ လူ႕ဂုဏ္သိကၡာနဲ႕ မိမိကုိယ္ကို ယံုၾကည္ခ်က္ကို ထိခိုက္က်ဆင္းေစပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးအရ ဖိႏွိပ္မွဳဟာ အျခားလူမွဳေရး စြမ္းရည္၊ ကာကြယ္ ေစာင့္ေရွာက္ေရးစြမ္းရည္ေတြ အေပၚမွာပါ ဆိုးက်ိဳးသက္ေရာက္ေစႏိုင္ပါတယ္။
လူမွဳ-ယဥ္ေက်းမွဳစြမ္းရည္ေတြကေတာ့ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းအတြင္းမွာ တန္ဖိုးရွိတဲ့ အဖြဲ႕၀င္အျဖစ္ ပါ၀င္ပတ္သက္ႏိုင္တဲ့ စြမ္းရည္ေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီစြမ္းရည္ေတြမွာ လူမွဳအဆင့္အတန္း၊ လူ႕ဂုဏ္သိကၡာနဲ႕ သက္ဆိုင္ရာ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းအလိုက္ တန္ဖိုးထားတဲ့ စံခ်ိန္စံညႊန္းေတြ ပါ၀င္ပါတယ္။ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳ ဆိုင္ရာ ေလ့လာဆန္းစစ္ခ်က္မ်ားအရ ပထ၀ီ၀င္အေနအထား အားနည္းခ်က္ေတြနဲ႕ လူမွဳအသိုင္းအ၀ိုင္းမွ ဖယ္ရွားခံထားရျခင္းဟာ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳ ျဖစ္ေစႏိုင္တဲ့ အေၾကာင္းတရားေတြ ျဖစ္ပါတယ္။
ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ေရး စြမ္းရည္ေတြကေတာ့ စီးပြားေရးနဲ႕ အျခား external shocks မ်ားကို လူသားေတြက ခံႏိုင္ရည္ရွိရွိ ေတာင့္ခံႏိုင္တဲ့ စြမ္းရည္ေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ေရး စြမ္းရည္ေတြဟာ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳကို ကာကြယ္ေရးအတြက္ အေရးၾကီးပါတယ္။ လံုျခံဳမွဳမရွိျခင္းဟာ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳ ေလွ်ာ့ခ်ႏိုင္ေရးကို အတားအဆီးျဖစ္ေစပါတယ္။ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးသူေတြအတြက္ ငတ္မြတ္ေခါင္းပါးမွဳ၊ စား၀တ္ေနေရးမေျပလည္မွဳ၊ မွဳခင္းထူေျပာမွဳ၊ စစ္မက္ျဖစ္ပြားမွဳ စတာေတြဟာ စိုးရိမ္ပူပန္စရာ အေျခအေနေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ သဘာ၀ေဘးအႏၱရာယ္ေတြ၊ စီးပြားပ်က္ကပ္ေတြနဲ႕ ပဋိပကၡေတြေၾကာင့္ လူအမ်ားက ဆင္းရဲတြင္းထဲကို က်သြားလိုက္၊ ျပန္တက္ရန္ ၾကိဳးစားလိုက္နဲ႕ သံသရာလည္ရင္း ရုန္းကန္လွဳပ္ရွားေနၾကရပါတယ္။
ကြဲျပားျခားနားတဲ့ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳဆိုင္ရာ ရွဳေထာင့္ေတြဟာ တခုနဲ႕တခု အျပန္အလွန္ ဆက္စပ္ေန ၾကသလို က်ားမကြဲျပားမွဳနဲ႕ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ ထိန္းသိမ္းေရး စသည္တို႕နဲ႕လဲ ဆက္ႏြယ္ေနပါတယ္။ က်ားမတန္းတူညီမွ်ေရးဟာ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳကို ေလ်ာ့နည္းေစႏိုင္ျပီး၊ သေဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ေရးရာ အခ်က္ေတြကလဲ က်ားမဆက္ဆံေရးအေပၚမွာ သက္ေရာက္မွဳ ရွိေစပါတယ္။ က်ားမတန္းတူညီမွ်ေရးနဲ႕ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ေရးဟာ ကမၻာ့ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရးဆိုင္ရာ အေရးၾကီး ရည္မွန္းခ်က္ပန္းတိုင္ေတြလဲ ျဖစ္ပါတယ္။
က်ားမ တန္းတူညီမွ်ျခင္းမရွိမွဳ (Gender inequality) ဟာ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳ ရွဳေထာင့္မ်ိဳးစံုနဲ႕ သက္ဆိုင္ ပါတယ္။ အခ်ိဳ႕ေသာ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းေတြရဲ႕ အစဥ္အလာ ဓေလ့ထံုးစံေတြမွာ အမ်ိဳးသားေတြကို ပိုျပီး ဦးစားေပးမွဳနဲ႕ အမ်ိဳးသမီးေတြကို ခြဲျခားဆက္ဆံမွဳေတြ အျမစ္တြယ္ေန တတ္ပါတယ္။ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳ ျဖစ္ပြားေစေသာ အေၾကာင္းတရားေတြဟာ အမ်ိဳးသားေတြနဲ႕ အမ်ိဳးသမီးေတြကို ကြဲျပားစြာ သက္ေရာက္မွဳ ရွိေစျပီး၊ အမ်ိဳးသမီးေတြ အေပၚမွာ ပိုမို ထိခိုက္ေစပါတယ္။ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးတဲ့ မိသားစုေတြရဲ႕ စားေသာက္ကုန္၊ လူသံုးကုန္သံုးစြဲႏိုင္မွဳ အခ်ိဳးအစားဟာ အမ်ိဳးသမီးေတြ အတြက္ ပိုမိုေလ်ာ့နည္းပါတယ္။ ဓေလ့ထံုးစံအရ စားေသာက္ဖြယ္ရာေတြကို အမ်ိဳးသားကို ပိုမိုဦးစားေပးတာ၊ သမီးမိန္းကေလးကို ေက်ာင္းႏွုတ္ျပီး သားေယာက်္ားေလးကို ေက်ာင္းဆက္ထား တာေတြလဲ ရွိတတ္ပါတယ္။
အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ အိမ္ေထာင္ဘက္အမ်ိဳးသားေတြ၊ ဖခင္ေတြ၊ အစ္ကို-ေမာင္ေတြရဲ႕ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳ ေနာက္ဆက္တြဲ အိမ္တြင္းအၾကမ္းဖက္မွဳ သားေကာင္ဘ၀ကိုလဲ အလြယ္တကူ က်ေရာက္တတ္ ပါေသးတယ္။ အခ်ိဳ႕လူ႕အဖြဲ႕အစည္းေတြမွာဆိုရင္ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ စာတတ္ေျမာက္မွဳ ရာခိုင္ႏွုန္းက အမ်ိဳးသားေတြထက္ ပိုမိုနည္းပါးျပီး၊ ႏိုင္ငံေရးအရ၊ လူမွဳေရးအရ ႏွိမ့္ခ်ဆက္ဆံ ခံရတာေတြလဲ ရွိပါတယ္။ ေယဘုယ်အားျဖင့္ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳကို ေက်ာ္လႊားႏိုင္ေသာ စြမ္းရည္ေတြဟာ အမ်ိဳးသားေတြထက္ ပိုမိုနည္းပါးေလ့ရွိတာေၾကာင့္ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳရဲ႕ ဆိုးက်ိဳးေတြကို အမ်ိဳးသမီးေတြက ပိုမိုခံရေလ့ရွိပါတယ္။
တကယ္ေတာ့ အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးတဲ့ အိမ္ေထာင္စုေတြရဲ႕ အသက္ရွင္ရပ္တည္ ေနထိုင္ေရးနဲ႕ အေျခခံ လူသားစြမ္းရည္ တိုးျမင့္လာေရးတို႕အတြက္ အေရးပါသူမ်ား ျဖစ္ပါတယ္။ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ ၀င္ေငြရရွိႏိုင္မွဳ အခြင့္အလမ္းေတြ နည္းပါးျခင္းဟာ မိသားစု၀င္ေငြကို နည္းပါးေစသလို၊ တိုင္းျပည္ရဲ႕ စီးပြားေရးတိုးတက္မွဳကိုလဲ ထိခိုက္ေစႏိုင္ပါတယ္။ တိုင္းျပည္ရဲ႕ လူ႕စြမ္းအားေတြကို အျပည့္အ၀ အသံုးခ်ႏိုင္မွဳ ေလ်ာ့က်ေစပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ က်ားမ တန္းတူညီမွ်ျခင္း မရွိမွဳဟာ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳအျပင္၊ တိုင္းျပည္တခုလံုးရဲ႕ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳကို ျဖစ္ေစတဲ့ အေၾကာင္းတရားတခုပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ေရးရာေတြကလဲ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳနဲ႕ ဆက္ႏြယ္ေနပါတယ္။ သဘာ၀သယံဇာတ အရင္းအျမစ္မ်ားကို ထိထိေရာက္ေရာက္သံုးစြဲႏိုင္ေရးဟာ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးတဲ့ မိသားစုမ်ားရဲ႕ အသက္ရွင္ ရပ္တည္ေရးကို သက္ေရာက္မွဳရွိေစပါတယ္။
သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္နဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ က်န္းမာေရးဆိုင္ရာ အႏၱရာယ္ေတြကလဲ လူသားေတြအေပၚ က်ေရာက္ေစတတ္ပါတယ္။ ေက်းလက္ေဒသေတြမွာ ေျမဆီလႊာ ေျခာက္ခန္းမွဳ၊ သစ္ေတာျပဳန္းတီးမွဳနဲ႕ သားငါးရွားပါးမွဳေတြဟာ လူသားေတြရဲ႕ အသက္ရွင္ ရပ္တည္ေရးကို တစထက္တစ ျခိမ္းေခ်ာက္လာပါတယ္။
သန္႕ရွင္းေသာေရ မရရွိမွဳေၾကာင့္လဲ ၀မ္းပ်က္၀မ္းေလွ်ာေရာဂါဆိုးေတြ က်ေရာက္ေစႏိုင္ပါတယ္။ စိုက္ပ်ိဳးထြန္ယက္ေရး အတြက္ ေကာင္းမြန္တဲ့ လယ္ယာေျမနဲ႕ သန္႕ရွင္းေသာေရ ရရွိေရးဟာ လူမွဳေရးနဲ႕ ႏိုင္ငံေရး မတည္ျငိမ္မွဳေတြနဲ႕ ေဒသတြင္း ပဋိပကၡေတြကိုပါ ျဖစ္ပြားေစတတ္တဲ့အတြက္ သဘာ၀ အရင္းအျမစ္ေတြကို ေရရွည္ခံေအာင္ စနစ္တက် အသံုးျပဳႏိုင္မယ့္ နည္းလမ္းေတြကို အမ်ိဳးသားေရး လုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြအေနနဲ႕ ပညာေပးျဖန္႕ျဖဴးဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။
သဘာ၀ေဘးအႏၱရာယ္ဆိုးေတြျဖစ္တဲ့ ေရၾကီးျခင္း၊ ေလမုန္တိုင္း တိုက္ခတ္ျခင္း၊ ရာသီဥတု ေျပာင္းလဲ ေဖာက္ျပန္ျခင္း စတာေတြကလဲ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳကို ျဖစ္ပြားေစတတ္တဲ့ အေၾကာင္းတရားေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
ဆင္းရဲႏြမ္းပါးတဲ့ ႏိုင္ငံေတြမွာ ဒီလိုသဘာ၀ ေဘးအႏၱရာယ္ဆိုးေတြ ျဖစ္ပြားလာခဲ့ ပိုျပီး ဆံုးရွံဳးမွဳ မ်ားတတ္ပါတယ္။
အေရးေပၚကယ္ဆယ္ေရး လုပ္ငန္းေဆာင္တာမ်ားကို မကၽြမ္းက်င္မွဳ၊ ကယ္ဆယ္ေရး ေထာက္ကူကိရိယာမ်ားနဲ႕ လူ႕စြမ္းအား မလံုေလာက္မွဳ၊ ႏိုင္ငံေရးမတည္ျငိမ္မွဳ၊ လာဘ္စားမွဳ၊ အလြဲသံုးစားျပဳမွဳ စတာေတြဟာ လူအမ်ားကို ဆင္းရဲတြင္းထဲကို နက္သထက္နက္ေအာင္ တြန္းပို႕ေပးတတ္ပါတယ္။
နိဂံုးခ်ဳပ္ဆိုရရင္ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳဆိုတာ စီမံကိန္းေတြကို သက္ဆိုင္ရာ ႏိုင္ငံအစိုးရေတြက ခ်မွတ္ အေကာင္အထည္ ေဖာ္ေဆာင္ရံုနဲ႕တင္ တိုက္ဖ်က္ႏိုင္တဲ့ အရာမဟုတ္ပါဘူး။ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳကို အန္တုႏိုင္ဖို႕အတြက္ စီးပြားေရးစြမ္းရည္၊ ႏိုင္ငံေရးစြမ္းရည္၊ လူမွဳ-ယဥ္ေက်းမွဳစြမ္းရည္၊ လူသားစြမ္းရည္နဲ႕ ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ေရး စြမ္းရည္ စတဲ့ ရွဳေထာင့္စံု စြမ္းရည္ေတြ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းမွာ ရွင္သန္ေပၚထြက္လာဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။
ဒါတင္မကပဲ က်ားမ တန္းတူညီမွ်မွဳနဲ႔ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ကို စည္းကမ္းနည္းလမ္းတက် အသံုးျပဳႏိုင္မွဳဟာလဲ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳ ေလွ်ာ့ခ်ႏိုင္ေရးအတြက္ အေရးၾကီးလွပါေၾကာင္း ေရးသားတင္ျပအပ္ပါတယ္။
ခင္မမမ်ိဳး (၆၊ ၆၊ ၂၀၁၁)
ရည္ညႊန္းကိုးကား။ ။
Allen, T. & Thomas, A. (eds.) (2000) Poverty and Development into the 21st century, Oxford University Press, Oxford
OECD (1998) DAC Source Book on Concepts and Approaches Linked to Gender Equality, OECD publications, Paris
OECD (2001) Poverty reduction: International Development, OECD publications, Paris
လူသားစြမ္းရည္ ဆိုတာကေတာ့ က်န္းမာေရး၊ ပညာေရး၊ အာဟာရျပည့္၀ေရး၊ သန္႕ရွင္းေသာ ေရနဲ႕ အမိုးအကာ ရရွိေရး စတာေတြနဲ႕ သက္ဆိုင္ပါတယ္။ ဒီအရာေတြဟာ လူသားေတြရဲ႕ ဘ၀ တိုးတက္ျမင့္မားေရးအတြက္ အေရးၾကီးတဲ့ အရာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ေရာဂါဘယနဲ႕ စာတတ္ေျမာက္မွဳ မရွိျခင္းဟာ ထုတ္လုပ္မွဳ လုပ္အားကို က်ဆင္းေစႏိုင္ျပီး၊ စီးပြားေရးစြမ္းရည္နဲ႕ အျခားစြမ္းရည္မ်ားကို ထိခိုက္ေစႏိုင္ပါတယ္။ လူသားေတြဆီမွာ စာအေရးအဖတ္စြမ္းရည္ေတြ ရွိျခင္းအားျဖင့္ အမ်ားနဲ႕ ဆက္ဆံေရးကို တိုးတက္ေစျပီး၊ လူမွဳေရးပါ၀င္ပတ္သက္မွဳနဲ႕ ႏိုင္ငံေရးပါ၀င္ပတ္သက္မွဳ အခန္းက႑ကို ျမွင့္တင္ေပးႏိုင္ပါတယ္။ ပညာေရး (အထူးသျဖင့္ အမ်ိဳးသမီးမ်ားရဲ႕ ပညာေရး) အဆင့္အတန္း ျမင့္မားလာမွဳဟာ ေအအိုင္ဒီအက္စ္ေရာဂါ ကူးစက္ျပန္႕ပြားမွဳ တိုက္ဖ်က္ေရး၊ သားဆက္ျခားေရး စတဲ့ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရး စီမံခ်က္ေတြ ထိေရာက္ေရးကို အေထာက္အကူျပဳတဲ့အတြက္ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳ ေလွ်ာ့ခ်ႏိုင္ေရးအတြက္ အသံုး၀င္လွပါတယ္။
ႏိုင္ငံေရးစြမ္းရည္ ဆိုတာမွာေတာ့ လူ႕အခြင့္အေရး၊ ႏိုင္ငံေရးလြတ္လပ္ခြင့္ စတာေတြနဲ႕ ပတ္သက္ပါတယ္။ အေျခခံ ႏိုင္ငံေရးလြတ္လပ္ခြင့္မ်ားကို ႏိုင္ငံေတာ္အစိုးရက ခ်ိဳးေဖာက္ျခင္းဟာ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳ ျဖစ္ရျခင္းရဲ႕ အဓိကအေၾကာင္းရင္း တခုပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ စစ္တပ္၊ ရဲတပ္ဖြဲ႕၀င္ေတြနဲ႕ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးတာ၀န္ရွိသူေတြက မတရားမွဳေတြ၊ လူအခြင့္အေရးခ်ိဳးေဖာက္မွဳေတြ ျပဳလုပ္ျခင္းဟာ အမ်ားျပည္သူေတြရဲ႕ အေၾကာက္တရားကို တိုးျမင့္ေစျပီး၊ လူ႕ဂုဏ္သိကၡာနဲ႕ မိမိကုိယ္ကို ယံုၾကည္ခ်က္ကို ထိခိုက္က်ဆင္းေစပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးအရ ဖိႏွိပ္မွဳဟာ အျခားလူမွဳေရး စြမ္းရည္၊ ကာကြယ္ ေစာင့္ေရွာက္ေရးစြမ္းရည္ေတြ အေပၚမွာပါ ဆိုးက်ိဳးသက္ေရာက္ေစႏိုင္ပါတယ္။
လူမွဳ-ယဥ္ေက်းမွဳစြမ္းရည္ေတြကေတာ့ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းအတြင္းမွာ တန္ဖိုးရွိတဲ့ အဖြဲ႕၀င္အျဖစ္ ပါ၀င္ပတ္သက္ႏိုင္တဲ့ စြမ္းရည္ေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီစြမ္းရည္ေတြမွာ လူမွဳအဆင့္အတန္း၊ လူ႕ဂုဏ္သိကၡာနဲ႕ သက္ဆိုင္ရာ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းအလိုက္ တန္ဖိုးထားတဲ့ စံခ်ိန္စံညႊန္းေတြ ပါ၀င္ပါတယ္။ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳ ဆိုင္ရာ ေလ့လာဆန္းစစ္ခ်က္မ်ားအရ ပထ၀ီ၀င္အေနအထား အားနည္းခ်က္ေတြနဲ႕ လူမွဳအသိုင္းအ၀ိုင္းမွ ဖယ္ရွားခံထားရျခင္းဟာ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳ ျဖစ္ေစႏိုင္တဲ့ အေၾကာင္းတရားေတြ ျဖစ္ပါတယ္။
ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ေရး စြမ္းရည္ေတြကေတာ့ စီးပြားေရးနဲ႕ အျခား external shocks မ်ားကို လူသားေတြက ခံႏိုင္ရည္ရွိရွိ ေတာင့္ခံႏိုင္တဲ့ စြမ္းရည္ေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ေရး စြမ္းရည္ေတြဟာ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳကို ကာကြယ္ေရးအတြက္ အေရးၾကီးပါတယ္။ လံုျခံဳမွဳမရွိျခင္းဟာ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳ ေလွ်ာ့ခ်ႏိုင္ေရးကို အတားအဆီးျဖစ္ေစပါတယ္။ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးသူေတြအတြက္ ငတ္မြတ္ေခါင္းပါးမွဳ၊ စား၀တ္ေနေရးမေျပလည္မွဳ၊ မွဳခင္းထူေျပာမွဳ၊ စစ္မက္ျဖစ္ပြားမွဳ စတာေတြဟာ စိုးရိမ္ပူပန္စရာ အေျခအေနေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ သဘာ၀ေဘးအႏၱရာယ္ေတြ၊ စီးပြားပ်က္ကပ္ေတြနဲ႕ ပဋိပကၡေတြေၾကာင့္ လူအမ်ားက ဆင္းရဲတြင္းထဲကို က်သြားလိုက္၊ ျပန္တက္ရန္ ၾကိဳးစားလိုက္နဲ႕ သံသရာလည္ရင္း ရုန္းကန္လွဳပ္ရွားေနၾကရပါတယ္။
ကြဲျပားျခားနားတဲ့ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳဆိုင္ရာ ရွဳေထာင့္ေတြဟာ တခုနဲ႕တခု အျပန္အလွန္ ဆက္စပ္ေန ၾကသလို က်ားမကြဲျပားမွဳနဲ႕ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ ထိန္းသိမ္းေရး စသည္တို႕နဲ႕လဲ ဆက္ႏြယ္ေနပါတယ္။ က်ားမတန္းတူညီမွ်ေရးဟာ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳကို ေလ်ာ့နည္းေစႏိုင္ျပီး၊ သေဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ေရးရာ အခ်က္ေတြကလဲ က်ားမဆက္ဆံေရးအေပၚမွာ သက္ေရာက္မွဳ ရွိေစပါတယ္။ က်ားမတန္းတူညီမွ်ေရးနဲ႕ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ေရးဟာ ကမၻာ့ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရးဆိုင္ရာ အေရးၾကီး ရည္မွန္းခ်က္ပန္းတိုင္ေတြလဲ ျဖစ္ပါတယ္။
က်ားမ တန္းတူညီမွ်ျခင္းမရွိမွဳ (Gender inequality) ဟာ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳ ရွဳေထာင့္မ်ိဳးစံုနဲ႕ သက္ဆိုင္ ပါတယ္။ အခ်ိဳ႕ေသာ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းေတြရဲ႕ အစဥ္အလာ ဓေလ့ထံုးစံေတြမွာ အမ်ိဳးသားေတြကို ပိုျပီး ဦးစားေပးမွဳနဲ႕ အမ်ိဳးသမီးေတြကို ခြဲျခားဆက္ဆံမွဳေတြ အျမစ္တြယ္ေန တတ္ပါတယ္။ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳ ျဖစ္ပြားေစေသာ အေၾကာင္းတရားေတြဟာ အမ်ိဳးသားေတြနဲ႕ အမ်ိဳးသမီးေတြကို ကြဲျပားစြာ သက္ေရာက္မွဳ ရွိေစျပီး၊ အမ်ိဳးသမီးေတြ အေပၚမွာ ပိုမို ထိခိုက္ေစပါတယ္။ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးတဲ့ မိသားစုေတြရဲ႕ စားေသာက္ကုန္၊ လူသံုးကုန္သံုးစြဲႏိုင္မွဳ အခ်ိဳးအစားဟာ အမ်ိဳးသမီးေတြ အတြက္ ပိုမိုေလ်ာ့နည္းပါတယ္။ ဓေလ့ထံုးစံအရ စားေသာက္ဖြယ္ရာေတြကို အမ်ိဳးသားကို ပိုမိုဦးစားေပးတာ၊ သမီးမိန္းကေလးကို ေက်ာင္းႏွုတ္ျပီး သားေယာက်္ားေလးကို ေက်ာင္းဆက္ထား တာေတြလဲ ရွိတတ္ပါတယ္။
အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ အိမ္ေထာင္ဘက္အမ်ိဳးသားေတြ၊ ဖခင္ေတြ၊ အစ္ကို-ေမာင္ေတြရဲ႕ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳ ေနာက္ဆက္တြဲ အိမ္တြင္းအၾကမ္းဖက္မွဳ သားေကာင္ဘ၀ကိုလဲ အလြယ္တကူ က်ေရာက္တတ္ ပါေသးတယ္။ အခ်ိဳ႕လူ႕အဖြဲ႕အစည္းေတြမွာဆိုရင္ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ စာတတ္ေျမာက္မွဳ ရာခိုင္ႏွုန္းက အမ်ိဳးသားေတြထက္ ပိုမိုနည္းပါးျပီး၊ ႏိုင္ငံေရးအရ၊ လူမွဳေရးအရ ႏွိမ့္ခ်ဆက္ဆံ ခံရတာေတြလဲ ရွိပါတယ္။ ေယဘုယ်အားျဖင့္ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳကို ေက်ာ္လႊားႏိုင္ေသာ စြမ္းရည္ေတြဟာ အမ်ိဳးသားေတြထက္ ပိုမိုနည္းပါးေလ့ရွိတာေၾကာင့္ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳရဲ႕ ဆိုးက်ိဳးေတြကို အမ်ိဳးသမီးေတြက ပိုမိုခံရေလ့ရွိပါတယ္။
တကယ္ေတာ့ အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးတဲ့ အိမ္ေထာင္စုေတြရဲ႕ အသက္ရွင္ရပ္တည္ ေနထိုင္ေရးနဲ႕ အေျခခံ လူသားစြမ္းရည္ တိုးျမင့္လာေရးတို႕အတြက္ အေရးပါသူမ်ား ျဖစ္ပါတယ္။ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ ၀င္ေငြရရွိႏိုင္မွဳ အခြင့္အလမ္းေတြ နည္းပါးျခင္းဟာ မိသားစု၀င္ေငြကို နည္းပါးေစသလို၊ တိုင္းျပည္ရဲ႕ စီးပြားေရးတိုးတက္မွဳကိုလဲ ထိခိုက္ေစႏိုင္ပါတယ္။ တိုင္းျပည္ရဲ႕ လူ႕စြမ္းအားေတြကို အျပည့္အ၀ အသံုးခ်ႏိုင္မွဳ ေလ်ာ့က်ေစပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ က်ားမ တန္းတူညီမွ်ျခင္း မရွိမွဳဟာ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳအျပင္၊ တိုင္းျပည္တခုလံုးရဲ႕ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳကို ျဖစ္ေစတဲ့ အေၾကာင္းတရားတခုပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ေရးရာေတြကလဲ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳနဲ႕ ဆက္ႏြယ္ေနပါတယ္။ သဘာ၀သယံဇာတ အရင္းအျမစ္မ်ားကို ထိထိေရာက္ေရာက္သံုးစြဲႏိုင္ေရးဟာ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးတဲ့ မိသားစုမ်ားရဲ႕ အသက္ရွင္ ရပ္တည္ေရးကို သက္ေရာက္မွဳရွိေစပါတယ္။
သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္နဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ က်န္းမာေရးဆိုင္ရာ အႏၱရာယ္ေတြကလဲ လူသားေတြအေပၚ က်ေရာက္ေစတတ္ပါတယ္။ ေက်းလက္ေဒသေတြမွာ ေျမဆီလႊာ ေျခာက္ခန္းမွဳ၊ သစ္ေတာျပဳန္းတီးမွဳနဲ႕ သားငါးရွားပါးမွဳေတြဟာ လူသားေတြရဲ႕ အသက္ရွင္ ရပ္တည္ေရးကို တစထက္တစ ျခိမ္းေခ်ာက္လာပါတယ္။
သန္႕ရွင္းေသာေရ မရရွိမွဳေၾကာင့္လဲ ၀မ္းပ်က္၀မ္းေလွ်ာေရာဂါဆိုးေတြ က်ေရာက္ေစႏိုင္ပါတယ္။ စိုက္ပ်ိဳးထြန္ယက္ေရး အတြက္ ေကာင္းမြန္တဲ့ လယ္ယာေျမနဲ႕ သန္႕ရွင္းေသာေရ ရရွိေရးဟာ လူမွဳေရးနဲ႕ ႏိုင္ငံေရး မတည္ျငိမ္မွဳေတြနဲ႕ ေဒသတြင္း ပဋိပကၡေတြကိုပါ ျဖစ္ပြားေစတတ္တဲ့အတြက္ သဘာ၀ အရင္းအျမစ္ေတြကို ေရရွည္ခံေအာင္ စနစ္တက် အသံုးျပဳႏိုင္မယ့္ နည္းလမ္းေတြကို အမ်ိဳးသားေရး လုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြအေနနဲ႕ ပညာေပးျဖန္႕ျဖဴးဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။
သဘာ၀ေဘးအႏၱရာယ္ဆိုးေတြျဖစ္တဲ့ ေရၾကီးျခင္း၊ ေလမုန္တိုင္း တိုက္ခတ္ျခင္း၊ ရာသီဥတု ေျပာင္းလဲ ေဖာက္ျပန္ျခင္း စတာေတြကလဲ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳကို ျဖစ္ပြားေစတတ္တဲ့ အေၾကာင္းတရားေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
ဆင္းရဲႏြမ္းပါးတဲ့ ႏိုင္ငံေတြမွာ ဒီလိုသဘာ၀ ေဘးအႏၱရာယ္ဆိုးေတြ ျဖစ္ပြားလာခဲ့ ပိုျပီး ဆံုးရွံဳးမွဳ မ်ားတတ္ပါတယ္။
အေရးေပၚကယ္ဆယ္ေရး လုပ္ငန္းေဆာင္တာမ်ားကို မကၽြမ္းက်င္မွဳ၊ ကယ္ဆယ္ေရး ေထာက္ကူကိရိယာမ်ားနဲ႕ လူ႕စြမ္းအား မလံုေလာက္မွဳ၊ ႏိုင္ငံေရးမတည္ျငိမ္မွဳ၊ လာဘ္စားမွဳ၊ အလြဲသံုးစားျပဳမွဳ စတာေတြဟာ လူအမ်ားကို ဆင္းရဲတြင္းထဲကို နက္သထက္နက္ေအာင္ တြန္းပို႕ေပးတတ္ပါတယ္။
နိဂံုးခ်ဳပ္ဆိုရရင္ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳဆိုတာ စီမံကိန္းေတြကို သက္ဆိုင္ရာ ႏိုင္ငံအစိုးရေတြက ခ်မွတ္ အေကာင္အထည္ ေဖာ္ေဆာင္ရံုနဲ႕တင္ တိုက္ဖ်က္ႏိုင္တဲ့ အရာမဟုတ္ပါဘူး။ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳကို အန္တုႏိုင္ဖို႕အတြက္ စီးပြားေရးစြမ္းရည္၊ ႏိုင္ငံေရးစြမ္းရည္၊ လူမွဳ-ယဥ္ေက်းမွဳစြမ္းရည္၊ လူသားစြမ္းရည္နဲ႕ ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ေရး စြမ္းရည္ စတဲ့ ရွဳေထာင့္စံု စြမ္းရည္ေတြ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းမွာ ရွင္သန္ေပၚထြက္လာဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။
ဒါတင္မကပဲ က်ားမ တန္းတူညီမွ်မွဳနဲ႔ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ကို စည္းကမ္းနည္းလမ္းတက် အသံုးျပဳႏိုင္မွဳဟာလဲ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳ ေလွ်ာ့ခ်ႏိုင္ေရးအတြက္ အေရးၾကီးလွပါေၾကာင္း ေရးသားတင္ျပအပ္ပါတယ္။
ခင္မမမ်ိဳး (၆၊ ၆၊ ၂၀၁၁)
ရည္ညႊန္းကိုးကား။ ။
Allen, T. & Thomas, A. (eds.) (2000) Poverty and Development into the 21st century, Oxford University Press, Oxford
OECD (1998) DAC Source Book on Concepts and Approaches Linked to Gender Equality, OECD publications, Paris
OECD (2001) Poverty reduction: International Development, OECD publications, Paris
